Deneme Güzeli
Bizde deneme çok sevilir. Yazı ve Editörlük kursumuzda en çok ilgi gören edebiyat türü, diyebilirim ki denemedir. Bir yazarın, herhangi bir konu hakkında şahsi görüş ve düşüncelerini iddiasız, kesin kurallara varmaksızın anlattığı yazı türüne deneme diyoruz. Denemeye eskiden 'kelam denemesi' denilirdi. Yazar denemeyi yazarken, konu ile ilgili (siyaset, edebiyat, felsefe, bilim, sanat) kendi duygu ve düşüncelerini araştırır, eleştirmesini teklifsiz ve samimi bir dille yapar. Deneme'nin Batıdaki ve bizdeki tarihine girmeyeceğim ama başlıca deneme ustalarımızı ismen anmak isterim: Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Nurullah Ataç, Refik Halit Karay, Ahmet Hamdi Tanpınar, Suut Kemal Yetkin, Cemil Meriç, Mehmet Kaplan, Mehmet Çınarlı, Sezai Karakoç, Rasim Özdenören, Sabahattin Eyüboğlu ve Salah Birsel ilk anda akla geliveren isimler.
Merhum Ahmet Kabaklı'nın Gönül Seheri'nden çarpıcı satırlarla başlayalım: "Dar görüşlü, dar kafalı, maddeci ve inkarcı kimseler size mideden, paradan, hırstan, onu bunu kıskanmaktan, kan dökmek ve çok yemekten başka hakikat olmadığını söylüyorlar. Biz ruh ve sevgiye inananlarsa, size diyoruz ki: En yalan şey, en geçici, en tükenici ve hasta edici şey; midedir, paradır, maddedir. Ufkunuzu geniş tutun! Ölümsüz ve tükenmez olanı arayın! Bu gününüz, böyle yüce bir himmet talebine başlangıç olsun!"
Deneme yazarı bazen ezberleri bozandır, bilinenleri düzeltendir, yapılmış haksızlıkları tashih edendir. Mesela Mehmet Aycı Şehir Mektupları'nda, Yahya Kemal'den beri bilinen nükteli görüşü bir yana bırakır ve 'Ankara'ya dair şöyle der: "Ankara Türkiye demektir. Bu sadece ülkenin başkentinin o ülkeyi temsiliyle sınırlandırılamayacak kadar keskinliğe sahiptir. Bugün Kuzey Balkanlardan Uzak Asya'ya, Kırım'dan Afrika kıyılarına uzanan muhteşem coğrafyada Ankara ismi bir kutup yıldızı mesabesindedir; söylenmesi ve duyulması bile kalbe sıcaklık, göze ışıltı vermektedir."
Doğrusu ülkemizde son yıllarda yaşadıklarımız ve Ankara'daki siyasi otoritenin, onurlu idarecilerin, mazlumların hamisi ellerin ve dik duruş sergileyenlerin şahsında Ankara adeta İstanbul'dan sonraki ikinci göz bebeğimiz oldu. Nitekim kanlı ihanet örgütü, 15 Temmuz'da önce bu iki şehri vurmak istedi. İstanbul ve Ankara'yı. Ama şükürler olsun ki, birer lokomotif olan bu şehirlerimiz, diğer 79 ilimizi de peşlerine takarak millu00ee bir destana imza attı.
Cansaran Kızıltaş Aslında Hüzün ve Hep İstanbul kitabında "Bir Harf"ten yola çıkar ve uzun bir seferberlik hali yaşar. Peşine takılıyor ve okuyoruz: "Ve harfin suyla macerasıu2026 Bir harf düştü kaleme; kelamın içinden. Yaz dedi. Harf sordu, ne yazar ne söylersin. Göllerde misin ki gözyaşı dökersin. Harf dile geldi; kimsesizim, dertliyim kamışlıkta benim sesim. Kelama kalem olmaya geldim. Kalem durdu ağaçlıktaki aslından nefes verdi. Ve harf dile geldi. Ak sayfalara bak! Ak kelimeler yaz dedi. 'Biz sana söylemedik mi? Biz sana vermedik mi? Hadi oku! Hadi söyle!' dedi rüyası."
Harften damlaya geçiyoruz. Bu defa Özcan Ünlü Kalbin Ne Marka'da suyun hikayesini bize anlatır: "Nehrin kaderidir denize kavuşmaku2026 Uzun ve yorucu seyrinin sonucudur. Eğer kaynakla umman arasındaki yol değişmez bir doğru üzerinde, sıradan bir güzergah olsa idi, suyun imtihanına ne gerek kalırdı ki! Vururdu başını taşlarau2026 Ya delip geçerdi sarp kayaları yahut atardı kendini dev uçurumlardanu2026"
Mustafa Özçelik, Şairin Şiirle İmtihanı'nda yakılan türkülerimizi anlatır bize. Türkünün dünyamızdaki engin yerine dikkat çeker ve şöyle devam eder: "Türküsüz kaldık. Onlar hep vardı ama; biz onlardan uzaklaştık. Kimi zaman küçümsediğimiz bile oldu. Oysa onlar, bize aynı zamanda mazinin konuşan hatıralarıydı. Hatırasız, sevdasız ve yalnız kalmak istemiyorsak, tarihi şahsiyetimizin mana ve hüviyetine yeniden dönmek istiyorsak insanımızın hayatına bakarken 'türkülerle merhaba!' demenin vakti gelmiş demektir."
Leyla İpekçi Güzelin 1001 Yüzü'nde ' güzel'i şöyle tarif ediyor: "Gerçek anlamda güzel O'dur ve güzellik O'na ait. O'nun güzeli sevmesi, güzelin sevilecek bir değer olması, bize kendi 'güzel'lerimizi ifade etmek sorumluluğu yüklüyor. İnsanın yaratılışı aşk üzere olduğundan, güzelleşme serüvenimizin her aşaması, O'nun aşk sanatını anlama ve anlamlandırma çabasıdır biraz da."
Bir başka hanım yazarımız Senem Gezeroğlu, Zaman Dursun İstedim'de vakitten dem vuruyor. Bu kavramın içini açıp bize gösteriyor: "Tamam o halde, kalbinde duruyorum. Yetmez. Kalbimi de durdur. Madem gideceksin, saatlerin kalbini de on ikiden vur. Öyle deme. Ben, gitsem de hayat devam edecek, saatin işleyecek. Yanılıyorsun. Akrep ve yelkovan arasındaki açılar büyürse acılar da büyür, bilmiyorsun. Biliyorum ama ben bu öykünün içindeyim, kalbindeyim, bu bile yeter bence." Cevat Akkanat, Veli Dalbudak ve Yaşar Koca'nın da okunası denemeleri var, lakin yerimiz doldu. Şiirden, fikirden yorulduğunuzda size denemeyi tavsiye ederim aziz okuyucular. Deneme salı, hadiseler yüzünden yorgun düşen beden ve zihinlerimizi her zaman huzurlu, sakin, dingin ve güvenli limanlara ulaştıracaktır, bu sözüme inanın. Sağlıcakla kalın.
