Covid-19 için tahminler tutmadı

Ahmet Hakan ve Fatih Altaylı gibi otoriteler makbul görürler mi bilmem ancak biyografisini yazsam bu köşeye sığdıramayacağım bir profesörün analizlerine yer vereceğim bu hafta.

Bu isim; Stanford Üniversitesi’nden Prof. Dr. John PA Ioannidis. Profesör birkaç hafta önce “Forecasting for COVID-19 has failed” başlıklı bir makale yayınladı. Burada Covid-19 için yapılan abartılı tahminlerin başarısız olduğunu ve bundan sonra neler yapılması gerektiğini anlatmış.

Profesör John Ioannidis evvela Covid-19 ile İspanyol gribi arasında yapılan benzetmelere dikkat çekiyor. Ortalama ölüm yaşı 28 olan ve 50 milyondan fazla ölüme neden olan bir gripti bu. Ancak 18 Haziran 2020 itibariyle covid sebebiyle toplam ölümler 450.000 idi. Yani yapılan bu kıyas da tutmadı.

“Bilim adamları, ABD'de 4 hafta içinde 100.000.000 vakanın tahakkuk etmesini bekliyordu” diyor profesör. Bu olmadı. Hastane ve yoğun bakım yatağı gereksinimlerine ilişkin tahminler de tamamen yanlıştı.

Çoğu hastane ise hiç gelmeyen covid tsunamilerini bekleyerek büyük ölçüde boş koğuşlarla bekledi. Trajik bir şekilde, birçok sağlık sistemi, aşırı Covid-19 vakaları nedeniyle değil, çok farklı nedenlerle büyük olumsuz sonuçlarla karşı karşıya kaldı.

Kalp krizi geçiren hastalar bakım için hastanelerden kaçındı ve önemli tedaviler (örneğin kanser gibi)haksız yere ertelendi en önemlisi de zihinsel sağlıkları bozuldu.

“Bay Andrew Cuomo, (istifa eden New York Valisi) yaklaşan koronavirüs salgınını incelediklerini ve tahminlerinin endişe verici olduğunu” söylemişti. Enfeksiyonlar neredeyse her üç günde iki katına çıkıyordu ve devlet yakında sağlık sisteminde düşünülemez bir genişlemeye ihtiyaç duyacaktı.

Bu felaketi savuşturmak için de New York'un 140.000'e kadar hastane yatağına ve ventilatörlü 40.000'e kadar yoğun bakım ünitesine ihtiyacı olabilir” demişti.

“Oysa günlük rakamlara göre, kullanılan yoğun bakım yataklarının sayısı krizde ilk kez 4.908'e geriledi. Ve virüsle hastaneye kaldırılan toplam sayı, 18.569, en karanlık beklentilerden çok daha düşüktü” diyor profesör.

Hatırlarsanız bu tür korkunç tahminler burada da yapıldı. Tüm hastanelerin dolup taşacağı yönünde karamsar bir tablo çizildi.

“Harvard Global Sağlık Enstitüsü tarafından 17 Mart'ta yayınlanan bir analize göre, yalnızca Kaliforniya'da 18 yaş üstü en az 1,2 milyon kişinin hastalık nedeniyle hastaneye yatırılması gerektiği tahmin ediliyordu.”

Oysa Kaliforniya’nın 50.000'e ihtiyacı vardı.

The New York Times tarafından elde edilen bir belgeye göre, günlük ölüm sayısı 1 Haziran'da yaklaşık 3.000'e ulaşacak ve şu anki 1.750'den yüzde 70'lik bir artış olacaktı.

Oysa Haziran'da günlük ölüm sayısı: Beklenen 3.000 yerine 731, yani %70 artış yerine %60 düşüş oldu.

Örneğin domuz gribi için Birleşik Krallık'ta 3.100 ila 65.000 ölüm tahmin edilmişti. Sonunda 457 ölüm meydana geldi. Bu bariz başarısızlıklara rağmen salgın tahminleri hala devam ediyor.

Oysa Covid-19 için yapılan bu tahminler milyarlarca insanı ekonomi, sağlık ve genel olarak toplumsal hayat bakımından kaosa sürükledi. Belki de istenen tam olarak buydu.

Peki diyor profesör covid-19 tehdidiyle başa çıkmak için nasıl ilerleyeceğiz?

Elbette bilimi ve daha güvenilir verileri kullanarak… “Teorik spekülasyonlara değil, gerçek, tarafsız verileri toplamaya, temizlemeye ve iyileştirmeye daha fazla yatırım yapın” diyor.

Ölümlerden ziyade kaliteye göre ayarlanmış yaşam yıllarına odaklanın.

Müdahalelerin faydaları hakkında gerçekçi olmayan varsayımlardan kaçının; model başarısızlığını mantıksız müdahale etkilerinin arkasına saklamayın.

Yöntemler hakkında şeffaflığı artırın. Dünyanın hiçbir ülkesinde olmayan bir şey bu!

Birde kapanmaların potansiyel zararlarından da bahsediyor profesör.

Bilindiği gibi tüberküloz son 200 yılda 1 milyar insanı öldürdü, hala yılda 1,5 milyon insanı (çoğunlukla genç ve orta yaştakiler) öldürüyor ve uzun süreli karantina 2020-2025 arasında 1,4 milyon ekstra tüberküloz ölümüne neden olabilir.

Tüberküloz, 2017'de 1,6 milyon insanı öldürdü.Bu her gün 4.000'den fazla ölüm demek.

Kısacası bugüne kadar covid üzerinden yapılan tahminler pek tutmadı. Buna rağmen bu tür tahminler hala yapılıyor. Toplumlara korku pompalanmaya devam ediliyor. Oysa bilim tahminlerle ilerlemez.