Büyük adam
Büyük Adam kimdir? Büyük Adamın tarifi nedir? İsimleri büyük
olanlar gerçekten büyük mü? Büyük adam nasıl olunur? Ne ve nasıl yapmışlar da
büyük adam olmuşlar? Büyük adam ile ilgili cevabını aradığım önemli bulduğum
sorular bunlar. Elbette bunlara başka sorularda eklenebilir.
Birçok ülkeye ziyaretimde “büyük adam” arayışının onlarda da
olduğunu gördüm. Farklı ülkeler de doğal mekânlara ve insan eli ile yapılmış
eserlere önemli işler başarmış insanların isimlerini verme geleneği vardı. Bunları
gördüğümde ben aynı soruları hep sordum.
Konunun daha iyi anlaşılması için bir anımı aktaracağım:
Bir seyahatimde Sırbistan’ın başkenti Belgrat’a gitmiştim.
Sırbistan’ın başkenti Belgrat yakınlarındaki havaalanının isminin “Nikola Tesla
Havalimanı” olması bilet alırken dikkatimi çekti. Seyahat öncesi bu ismi
araştırmaya başladım…
Nikola Tesla için de ben aynı soruları hep sordum. Gelin
Tesla’ya yakından bir bakalım.
Mucit
Nikola Tesla (1856-1943) mucit,
elektrik mühendisi, makine mühendisi ve fütürist. Günümüzde alternatif akım
elektrik kaynağı sistemine verdiği katkılarla tanınmaktadır. Tesla1870
yılında liseye Higher Real Gymnasium'da başladı:
Kafasında integral
hesabı yapabildiğinde öğretmenleri onun hile yaptığına
inanıyordu. Dört yıllık eğitimini üç yılda tamamladı ve 1873'te mezun
oldu. 1875 yılında Graz Teknoloji Üniversitesi’nde eğitim aldı. Bu üniversite 1585'te Arşidük II. Charles
tarafından kurulmuş Avusturya'nın ikinci en eski üniversitesidir.
Seyahat öncesi özgeçmişini okuduğum bu bilim insanının
özgeçmişi oldukça ilgimi çekti. Belgrat’ta Nikola Tesla adına bir müzenin
olduğunu öğrendim. Seyhat planımda bu müzesinin ziyaretini de ekledim. Belgrat
günlerinin birinde çok erken saatte müzeye gittim. Saat 10.00’da açılacaktı.
Hava çok soğuktu ama yine de bu önemli kişiye ait müzeyi ziyaret etmek
istiyordum. Sonuçta müzeyi gezebildim. Tesla’nın yaptığı çalışmalar modellerle (replika)
anlatılmaktaydı müzede.
Nikola Tesla, Mors koduyla sınırlı olan büyük endüstrinin
geleceğine ait, uzak görüşünü açıklayan broşürünü yayınlamış (1904). Broşürde,
telgraf, telefon, haber yayını, borsa görüşmeleri, deniz ve hava trafiğine
yardım, eğlence ve müzik yayını, saat ayarı, resimli telgraf, telefoto ve
teleks hizmetleri ile Nikola Tesla'nın sonradan oluşumunu gördüğü radyo
anlatılıyordu. Bu broşür, Nikola Tesla'nın kahin olduğuna herkesi inandırdı. O
yüksek bir öngörüye sahip gelecek tahmincisiydi (fütürist). 1898 yılında ilk
defa uzaktan kumanda ile yönetim sistemini bir araca uygulamıştır. Kablosuz
elektrik enerjisi dağıtımı konusundaki fikirler sürdü. O, 1884 yılında
vatandaşı olacağı Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti. Bu örnek bile 20.
Yüzyılda ABD’nin süper güç olmasında büyük beyinlere kapısını açmasının
katkısını gösteriyor.
Tesla, Büyük Adam alanında sıfatını -özel hayatında sorunlar
olsa da- hak ediyor. O yüzde farklı ülkeler/milletler Tesla’nın kendilerinden
olduğu iddiasındalar.
Bizde (Türkiye’de) de elbette örnekler vardır. Ama bizde tanıtımlar,
bir yerlere konulan isimlendirmeler çok özenli değildir. Belki ufak tefek
abartılarda vardır. Her şeyden öte bunlar katkıları (sınırlıda olsa) ile
yeterince tanıtılmaz.
Yaşadığım bir gözlemi sizlerle paylaşmam konuyu daha
anlaşılır kılabilir.
Kim
Zaman zaman üniversite öğrencilerine bazı büyük isimleri
sormaktayım. “Yedi Güzel Adam Müzesi” açıldığını duyunca 50 kişilik öğrenci
grubuna Yedi Güzel Adamın yedisinin isimlerini bilenler el kaldırsın diye
sordum. Aldığım cevap sıfırdı? Bir tanesini bilen var mı dediğimde 12 isim el
kaldırdı. O zaman soruyu bu yedi güzel insanın özgeçmişini okuyan var mı dedim?
4 kişi el kaldırdı. Bunlara tek tek anlatmasını istedim. Aldığım tek kelimelik
cevaplar şair oldu…
Sonra bir gün bu müzeye gittim. Kapıdaki görevliye, bunlar
kim diye sordum? Bilemedi, sayamadı?
Bir toplum büyük adamın kim olduğunu bilmez tanımlamaz ise
makus talihini yenemez
Son söz: Kılavuzun kadar yol alırsın.
