Ben "hoca" değilim

-kimi insanların kişisel tecrübeleri aynı zamanda acayip toplumsaldır-

Sizler öğrenci/talebe olabilirsiniz. Fakat ben hoca değilim.

Öncelikle şahsen çok farklı resmi veya sivil kurumlarda, ensemden tutulup kürsüye çıkarılmış ve eğitim sahası ve pratiğinin tözünü yutmuş biri olarak hayatım boyunca “hocam” kelimesiyle hitap edilmesine karşı çekimser kaldım. Topluma mal olmakla, toplumun malı oluvermek arasındaki ince farkı kaybetme gibi bir fobiyi göğsümde madalyon gibi taşıdım. Hala onurla…Akdeniz sahillerinden başlayıp İstanbul’da son bulan söyleşiler dizisi yolculuğumda taşradaki sivil eğitimci-halk arasındaki hoca-öğrenci ilişkisine dair gözlemlerimi unutmam mümkün değil.

Bu hitabın benim için hoş olmamasının en büyük ilk nedeni elbette fazlasıyla yozlaştırılmış olmasıydı. Biz eskiden kalbi sökülmüş her kelimeden hortlak görmüş gibi kaçardık. Taşrada milli eğitime bağlı bir devlet memuru olarak görevlerine dağılan hoca-öğretmenlerin hakkında da farklı izlenimlerim hep olmuştur. Farklı bir yazı konusudur. Özel kalemimiz/klavyemiz not etsin. Veya kalemimiz özel olarak not etsin. Ancak bu yazımda daha çok sivil-yaygın dini eğitim sahasındaki gözlemlerim üzerinden gideceğim.

Nedense hoca deyince akla kibirli, etrafına üstten bakan bu nedenle bilgisiz yığın olarak gördüğü çevresine saygısızca emirler yağdıran, hele dini bir çerçevede ise düpedüz fetvacı, hem de Allah adına yüceltilmiş bir kisve altında herkese “şunu yap şunu yapma” diyen emrivaki delisi bir tipleme gelirdi. Her zaman söylüyoruz. İstisnalar kaideyi keşke bozsalardı. Fakat bozamadılar. Her neyse. En başta benim kaçtığım ve çoğunlukla ezber, tekrar olan dini gevezeliklerini hiç dinlemediğim bu tiplemelerden biri olmamak gerektiğiyle çok sıkı koşullanmıştım. Yanı sıra şahsıma ruhani bir hava vermemeye, burun deliklerimi mistik solukların muhalefeti ile gereğinden fazla açmamaya, başımı mümkün mertebe sağa yatırmamaya çalışmam da tamamen “hoca” olmamaya dair, içten içe sıkı sıkı tembihlenmiş olmamla alakalıydı. Ara sıra tenhada kendime yakalandığımda eğer onlardan biri olursan, eğer hoca olursan seni gebertirim dediğim de vakidir.

Uzun bir süre, gençliğin getirdiği akıllı deliliklerle birlikte, yozlaşmamış bir hoca göreceğim umudunu kaybetmiş gibi keskin davranacak kadar bunalmış ve böyle bir karakteri oluşturmanın bütün yükünü üzerime kalmış vaziyette yaşadığımı itiraf etmeliyim. Birinci tekil şahıslı ifadelerimi hoş görün. Fakat hem yurdun kıyı, sahil kesimlerinde ilklik bakımından, hem ilk kadınlar olma bakımından ne kadar yalnızdık…Ne kadar bir başınaydık. Bu yalnızlık -Kuran-ı Kerim’in içinden taptaze hayat çıkacak bir anlamı var- fikrinin ülkemde o yıllarda nadirattan olmasıyla ve henüz bu mücadelenin en başlarında olmamızla açıklanabilir.

Bu hızla, çok zaman, fıtri ayarlarımızı zorlayacak kadar “peygamber sabrı”nı kendimize dayatırken, özgür bedeviliği halkımıza bıraktığımızı da belirtelim. Şayet yalan atıyorsak ta Allah belamızı verecektir. Bu yükü nerden aldık, bir zaman bilinmeyen bir süper güç kanalıyla bizim o kuşağa “elçilik aşısı” vuruldu da bizler onun esiri miydik, bilemiyorum. Fakat bir kuşağın insanlarıyla bu satırlarda buluştuğumuza ve karşılıklı biraz acı da olsa tebessüm ettiğimize inanıyorum.

Takıntı halinde reddettiğim ve hala birilerinin o şekilde hitabıyla irkildiğim o kelimeden kaçmamın bir diğer sebebine gelince, henüz lisansı bitirdiğim yıllarda rastladığım bir gazete kupüründe bir fakülte hocası yeni mezun ettiği öğrencilerine “Evlatlarım siz mezun olmakla hoca olmadınız. Fakat zaman sizi hoca yaptı.” Diyordu. Hakikaten bilgisizlik veya kırık kopuk, bir nevi sanalı çıkmadan evvelki gerçek sosyal medya, torba olmadığı için büzemediklerimiz, sokak ve şehir gugılının motor gücü o kadar serseri bir hızda ve savrulmadaydı ki, birazcık bilgisi olana hemen “hocam” deniliyordu. Bu konumdan yararlanmak ve konumun kendince saltanatına yerleşmek ve oradan cehalet sınıflarına basınmak isteyen her karaktersiz için çok verimli(!) bir ortamdı. Dolayısıyla din adına sömürü düzeni kurulmuş oluyordu. Hem de hiçbir mukavemetle karşılaşmadan hem kişisel hem kurumsal olarak pekala sürdürülebiliyordu. Hoca efendi, hoca hanım, hacı anne, hacı abla, hacı abi olarak hem de bin bir çeşit cemaat öbeğinde ortalık istemediğiniz kadar hoca kaynıyordu. Herhangi bir cemaat içinde daha büyük oranda olmak kaydıyla fakat hiçbir cemaate katılmamış, serbest elektron gibi yaşayanların içinde bile hocalık vasfı, hemen herkese otomatik bir imtiyaz müjdeliyordu. Hiçbir konunun düşünülmeden sorulduğu, verdiği her cevabın kesin doğru olduğu, yanına aşırı saygı gösterileriyle girilen, çıkarken geri basılan tiplerin türediği bir çağdı. Örgün eğitim ağının yanında böyle de bir yaygın ağ vardı.

Üzgünüm ama ben de bir hocaydım. Hiç istemediğim ve neredeyse otuz yıl mücadele ettiğim halde bu kelimeye maruz kaldığım oldu. Halbuki yozlaştırılmış kelimelerle arama hep mesafe koyardım. Bu yüzden çok özel bir sevgi içeren “sevgilim” ve “aşkım” kelimelerini duymam dahi sevgiden, aşktan bahsettiğini iddia ettiği halde kalbimin kederden buruşmasına sebebiyet verir/di.

Yine de, yazının sonuna doğru bir örnek anlatmadan önce “hocam” hitabını övgü değil, bilgi-biliç-düşünce üstünlüğüne saygı anlamında kullanan bilinçli insanlara saygı duyduğumu da belirtmeliyim.

Bu konuya ekleyeceğim çok anekdot var elimde. Ancak ilk aklıma gelen, hocam hitabı için bir cemaatle epey çekişmiş olmamdır. İzninizle mitolojik bir üslupla anlatacağım. (Gülümsüyorum bir yandan…)

Sağ, sol, tarikat, kulüp fark etmez insanın olduğu mekanlara girmek, tanışık, barışık olmak isterdim. Kuran cesur bir kitap ve bana hep cesaret vermiştir. Bir vesile ile gittiğim bir bünyede, herkes herkese hocam hocam demekten adeta bitkin düşmüş ve kalkmış idi. Gördüm ki hocalarına mübarek sırtlarını dönmeden, geri geri basaraktan çıkıyorlar idi.

Beni de bir vesile ile oynar başlıklar ile baştan aşağı süzdüler idi. Puan alamamış idim. O cemaatten, daha doğrusu hiç bir cemaatten olmadığım için, anne kızlık soyadımın güzel ve özelliğine rağmen hidayetim onaylanmamış idi. Ha kafirdim, ha olacaktım. Olmasaydım eyiydi.

Neyse işte. Pek çok itiraz cümlemin yanında şunu diyebilmiş idim ivedilikle:

"Sizin kurslarınız hoca fabrikası zaten. Ne kadar seri ürüyorsunuz."

Böyle. Bu iş uzar gider. Tecrübeler kitap olmak için kalemin ayaklarını öperek yalvarıp dururlar.