AUKUS Neyin İşaretidir?
15 Eylül’de ABD, İngiltere ve Avusturalya üçlüsü, Avrupa’da tartışmalara neden olan AUKUS kısaltmasıyla yeni bir güvenlik anlaşması yaptıklarını duyurdular. Batı bloğunun içinde, bu üç ülkenin daha yakın ilişkilere sahip olduğu biliniyordu.
Anlaşmanın içeriğine baktığımızda, gelişmiş nükleer güçle çalışan denizaltı teknolojilerinden tutun, siber güvenliğe uzanan birçok şeyi kapsadığını görürüz. Normal bir anlaşma gibi görünse de sonuçları itibariyle göründüğünden daha fazla belirsizlikleri bünyesinde barındırıyor.
ABD, kendisine rakip olarak Çin’i gördüğü herkesin malumudur. Her ne kadar duyuruda Çin’in adı zikredilmese de, bu girişimin ana nedeni güçlenen Çin’e karşı bir güç dengesi oluşturmak için yapıldığı bilinmektedir.
Çin’in son yıllarda Asya-Pasifik’te deniz gücünü projelendirme çalışmaları ABD ve İngiltere tarafından yakından takip ediliyordu. Öyle anlaşılıyor ki, Hint-Pasifik ittifakını kuran bu üç devlet, böyle bir anlaşmayla, Çin’e daha fazla baskı kuracaklar.
Hint-Pasifik güvenlik ittifakını oluşturan her üç ülke aynı zamanda ‘’beş gözlü’’ anlamına gelen ‘’The five eyes’’ Paktı’nın üyeleridir. 1946’da kurulan pakt, şu beş ülkeden oluşmaktadır: ABD, İngiltere, Kanada, Yeni Zelanda ve Avustralya’dır. Kuruluş amacı ise, kendi aralarında her türlü istihbarat paylaşımını yapmaktı.
Bu nedenle ABD ve Avustralya, İngiliz sömürge dönemine dayanan kültürel, ekonomik ve stratejik yakınlıkları bulunmaktadır. Avustralya’nın birçok yerinde hâlâ İngiliz askeri üsleri ve ABD’nin de büyük bir Deniz Piyade üssü mevcuttur.
Fransa, daha önce Avustralya’yla yapmış olduğu 40 milyar dolarlık anlaşmanın iptal edilmesi nedeniyle tepki gösterdi. Avrupa Birliği ise, ittifaktan haberdar edilmediği gerekçesiyle tepki gösterdi. Avustralya’nın bunlara cevabı: ‘’ Her bağımsız ülke gibi Avustralya kendi kararlarını kendisi verir’’ dedi.
Avustralya ikilem yaşar mı?
Uluslararası ilişkilerde ittifakların uzun ömürlü olmalarını sağlayan en önemli husus, çıkarların sıkı uyumudur. Avustralya, uzun bir zamandan beri ABD’nin müttefikidir. Bu müttefikliğin temeli İngiliz sömürge döneminde atıldı, sonra birinin jeopolitik konumu, diğerinin süper güç olması üzerinden yükseldi.
Ancak Avustralya, coğrafi olarak kendisinden çok uzak olan bir devlete bu kadar bağlanması ne kadar sürdürülebilir? Çünkü Avustralya kültürel olarak bir Batı ülkesi olsa da, coğrafi olarak bir Asya ülkesidir. Ekonomik açıdan Doğu Asya ülkeleriyle güçlü bağlara sahiptir. Lojistik açısından en hayati deniz yolları Doğu Asya’nın sularından geçer.
Bütün bu açılardan bakınca zihnimize bazı sorular takılıyor. Örneğin, önümüzdeki süreçte AUKUS anlaşması Doğu ile Batı arasında ilişkilerin gerginleşmesine neden olur mu? Eğer ilişkiler gerilirse, Avustralya doğu komşularıyla, batılı müttefikleri arasında bir ikilem yaşar mı?
AB ile ABD arasında derinden soğuk rüzgârların estiğini biliyorduk. AUKUS anlaşması ile birlikte bu rüzgârın şiddeti artmış durumda. Şimdilik iki kıta arasındaki bağları kopartacak kadar henüz şiddetli olmasa da önümüzdeki yıllarda bunun işaretlerini vermektedir.
