Aşılı Karpuz sağlığa zararlı mı?
Son yıllarda karpuzlar anaç olarak kabaklar üzerine aşılanarak yetiştirilmektedir. Bu nedenle meyve kalitesini büyük oranda değiştirdiği iddia edilmektedir. Hatta insan sağlığı üzerine olası etkileri sorgulanmaktadır. Son yıllarda aşılı karpuzların, meyve kalitesinin düşük ve sağlıksız olduğu yönünde bilimsel veriye dayanmayan görüşlere popüler basında sıkça rastlanılmaktadır. Bu yazımda bu iddiaları değerlendirip karpuzla ilgili bazı bilgileri paylaşacağım.
Sebze mi?
Karpuz ülkemizde yaygın yetiştirilen ve tüketilen bir
üründür. Karpuz olgun meyveleri tüketilen bir sebzedir. Karpuz yaz aylarında
taze olarak tüketimi yanında farklı tüketim şekilleri de vardır. Meyve suyu
(şurup) olarak tüketimi de söz konusudur. Ülkemiz ve birçok orta doğu ülkesinde
karpuz çekirdekleri çerez olarak da tüketilmektedir. Karpuz meyvesinin
kabukları reçel yapımında kullanılabilir.
Karpuz çok eski dönemlerden beri üretimi yapılan bir bitki
türüdür. Anavatanı merkez Afrika olarak kabul edilir. Karpuz kabakgiller
(Cucurbitaceae) familyasına mensup, bilimsel adı Citrullus lanatus olan
bir sebzedir.
Zaman zaman karpuzun “meyve mi, sebze mi”? olduğu konusu
tartışmalara neden olmaktadır. Karpuz bitki yapısının otsu olması ve üretim
şeklinin sebzelere benzemesi nedeniyle sebzeler arasında yer almaktadır. Karpuz
yaygın olarak tatlı (meyve) olarak tüketilmektedir.
Besin değeri
Karpuzun taze olarak tüketimi yanında farklı tüketim
şekilleri de vardır. meyve suyu (şurup) olarak tüketimi de söz konusudur.
Ülkemiz ve birçok orta doğu ülkesinde karpuz çekirdekleri çerez olarak da
tüketilmektedir. Ayrıca, karpuz meyvesinin kabukları reçel yapımında
kullanılabilir.
Karpuz başta glukoz, früktoz, beta karoten, lif ve likopen
olmak üzere besin unsurları bakımından değerli bir gıdadır. Karpuzun glikoz ve
früktoz içeriğinin yüksek olması ve fazla miktarda tüketilebilme özelliği
nedeniyle insan kan şekerinde ani yükselmelere sebep olabilir. Bu nedenle
diyabeti olanlarca tüketiminde dikkatli olunmalıdır.
Neden Aşılama?
Karpuzlar, toprak kökenli hastalıklara karşı kabaklar
üzerine aşılanmaktadır. Birçok
çalışmada, anacın kalite üzerine etkisinin olup olmadığı konusunda
araştırıcılar arasında ortak bir fikir birlikteliği bulunmamaktadır. Bu
farklılıklar; çevre, yetiştirme tekniği ve kullanılan farklı anaç kalem
kombinasyonundan kaynaklanabilmektedir. Bilim insanların yaptıkları araştırma
sonuçlarını şu şekilde özetleyebiliriz.
• Meyve eti sertliği, kırmızı et rengi yoğunluğu ve SÇKM değerlerinde
anaç kullanımı ile artmaktadır.
• Aşılı karpuz meyveleri, daha kalın kabukludur
• Meyve kuru maddesi ve meyve şekli değişmemektedir.
• C vitamini, likopen, tat ve aroma bileşikleri ise
kullanılan anaca bağlı olarak artmakta ya da azalmaktadır. Genelde şeker
miktarı bilimsel anlamda çok değişmese de bazı anaçlarda azalma
gözlemlenmiştir. Diyabetliler için şeker miktarının az olması iyi bir
özelliktir.
• Bazı anaçlar üzerinde yetişen karpuzlarda kabak kokusu ve
lif artması gözlemlenmiştir. Mide ve bağırsak sağlığı bozuk olanlar için aşırı
life dikkat edilmesi önerilir.
Uzmanlar, karpuzda yüksek verim ve meyve kalitesi için bazı
anaçların (M6 ve M2) kullanılmasını önermektedirler.
Üretimi
Tüm bu özellikleri yanında ülkemizde karpuz üretimi her geçen
gün artmaktadır. TÜİK’e göre 2019 yılında 3.87 milyon ton karpuz üretilmiş.
Ülke olarak yeterlilik durumu 2018’de % 99.3 ve 2017’de % 99.8’dir. Yani kendi
üretimimiz ile gereksinimimizi karşılamaktayız. 2018’de 40-50 bin ton ihracat
70-75 bin ton ithalat yapılmıştır. Son zamanlarda karpuz üreticisini korumak
için yeni tedbirler alınmıştır.
Son söz: Sahte karpuzu kesmekle hararet sönmez
