Araba Sevdası
Geçtiğimiz haftalarda Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) yayınladığı Hanehalkı Tüketim Harcaması araştırmasıyla ilgili kısaca değindiğimiz noktalar olmuştu. Bu hafta da bu konuya biraz daha detaylı gireceğim.
Hanehalkı aylık ortalama tüketim harcaması 2013 yılında 2 bin 572 TL iken 2014 yılında 2 bin 848 TL olarak tahmin edildi. Bu bilgiler ışığında 2013 yılında bir önceki yıla göre enflasyon oranı %7,40 olarak bildiğimize göre şöyle bir hesap yapalım; hanehalkı 2013 yılında 2 bin 572 TL'ye aldığı bir malı 2014 yılında 2 bin 762 TL'ye aldı. Yani para 190 TL'lik bir değer kaybına uğramış oldu. Yukarıda da belirtildiği gibi hanehalkı 2014 yılında 2013 yılına göre 276 TL daha fazla harcama yapmıştır. Enflasyon ile uğradığı değer kaybını da hesapladığımız zaman hanehalkının 2014 yılında 2013 yılına göre ortalama olarak 86 TL'lik tüketim harcamasında bir artış yaşanmıştır.
Peki hanehalkı gelirini nerelere harcıyor diye baktığımız zaman karşımıza çok ilginç bir tablo çıkmaktadır. (Bu tablonun detaylarına Türkiye İstatistik Kurumu'nun web sayfasından ulaşabilirsiniz.) Benim dikkatimi çeken konu ise ulaştırma harcamalarıdır. Bu konuyu biraz detaylandırırsak;
2013 yılında hanehalkı tüketiminin %17,4'ünü ulaştırmaya harcarken 2014 yılında %17,8'ini bu gruba harcamıştır. Yani 2013 yılında ortalama 448 TL ulaştırmaya harcanırken 2015 yılında ortalama 508 TL ulaştırmaya harcanmış görünüyor. Bu arada ulaştırma giderleri içerisinde neler var diye sorulacak olursa; araç satın alımı, kişisel ulaştırma araçları ile ilgili mal ve hizmetler ve kara, hava, demir ve deniz yolları gibi ulaştırma hizmetlerini kapsamaktadır.
Ulaştırma harcamalarının biraz daha derinlerine inmeyi faydalı görüyorum. Türkiye İstatistik Kurumu'nun Emniyet Genel Müdürlüğü kaynaklarından derlediği bilgilere göre ülkemizde 2002 yılında toplam 8 milyon 655 bin 170 adet motorlu kara taşıtı var iken 2014 yılı sonu itibariyle 18 milyon 828 bin 721 adet motorlu kara taşıtı bulunmaktadır. 12 yılda 10 milyon 173 bin 551 adet motorlu kara taşıtı artışı görülmektedir. 2015 yılı haziran ayı sonu itibariyle de bu rakam 19 milyon 407 bin 326'yı bulmuştur. 2015 yılının ilk altı ayında 578 bin 605 adet motorlu kara taşıtı sayısında bir artış yaşanmıştır. Bu artışın 360 bin 423 adeti otomobillerden oluşmaktadır. Kaldı ki daha önümüzde açıklanacak 6 aylık bir veri daha var.
Hanehalkı Tüketim Harcamaları araştırmalarına geri dönersek oransal olarak gıda ve alkolsüz içecekler, giyim ve ayakkabı, konut ve kira gibi ana harcama gruplarında azalma görünürken ulaştırma, lokanta ve otellere yapılan tüketim harcamalarında da oransal olarak artış görülmektedir.
Bu arada Anadolu Ajansı'nın yayınladığı bir haberde yine bu konuya dikkat çekilmiş. Ajans muhabirinin derlediği bilgilere göre; Türkiye'de son 10 yılda kişi başına milli gelir %48,6 artarken, bu dönemde trafikteki araç sayısı %68,9 yükseldi. Söz konusu dönemde otomobil sayısındaki artış ise %70,8 olarak hesaplanmıştır.
Ancak BDDK'nın, 2013 yılının sonunda yürürlüğe giren kredi kullanımına yönelik düzenlemelerinin ardından kredi büyüme hızında ciddi oranda yavaşlama görüldü. BDDK'nın düzenlemelerinin 2014 yılında en fazla taşıt kredilerini etkilediği görülmektedir. Taşıt kredi hacmi, 2013 yılında bir önceki yıla göre %6 artmasına rağmen 2014 yılında 2013 yılına oranla %20 azalarak 6,8 milyar TL'ye gerilediği görülmüştür.
Bu tabloya bakıldığında elbette gelir gruplarına göre harcama grupları değişmekle birlikte Türkiye'de ortalama bir durumu görebilmekteyiz. Araba sevdası gün geçtikçe bütçelerde ciddi yer tutmaya devam ediyor.
Ancak bir konuya daha değinmeden geçemeyeceğim. Yukarıda ulaştırma harcamaları kısmında araç alımını mercek altına aldık. Fakat bir de bu araçların kullandıkları yakıt ve bakım onarım masrafları bulunmaktadır. Son günlerde uluslararası piyasalarda petrolün varil fiyatında düşme yaşansa da ülkemizde yaşanan siyasi belirsizlikten kaynaklı döviz fiyatlarındaki artış petrol fiyatlarındaki bu düşüşün bizim piyasalarımıza yansımasını engellemektedir. Motorlu kara taşıtlarındaki artış ile beraber ülkemizde petrol tüketimi de hızlı bir şekilde artmaktadır. Ulaştırma harcamaları içerisinde yer alan bu kısım yine hanehalkı bütçelerinde önemli bir yer almaktadır.
