Amerika, Türkiye’ye ambargo uygulayacak mı?
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemini alması, Türkiye-Amerika-NATO arasında derin bir krize dönüşmüş durumdadır. Amerika, Türkiye’den kesinlikle S-400 alımından vazgeçmesini isterken, Türkiye, alımın bittiğini ve kısa sürede S-400 sisteminin ülkemize yerleştirileceğini söylemektedir. Türkiye ve Amerika’nın S-400 konusundaki pozisyonlarında bir değişiklik söz konusu değildir.
G-20 Zirvesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Trump arasında yapılan görüşmede, Türkiye tarafı Trump’ı Kongre’nin yaptırım kararlarına karşı yanına almaya çalışmıştır. Başka bir ifade ile Türkiye, Amerika’da Başkan’ın ve Kongre’nin yaptırımlar konusunda farklı düşündüğü şeklinde bir resim ortaya çıkartarak Amerika sisteminde derin bir bölünmüşlük olduğunu göstermeye çalışmaktadır. Türkiye, Pentagon ve Kongre’ye karşı Trump’ı kart olarak kullanacağı bir oyun planı kurmaktadır. Osaka görüşmesi, Türkiye’nin oyun planını uyguladığı önemli bir aşama niteliğindedir.
Türkiye’nin S-400 alımından vazgeçmesi artık mümkün değildir. Rusya, Türkiye’nin S-400 konusunu Amerika ile konuşmasından rahatsızlık duymaktadır.
Osaka’da görüşmenin yapıldığı zamanda Esad rejimi güçlerinin Rusya’nın onayı ve desteğiyle Türkiye’nin gözlem noktasına saldırması, Rusya’nın İdlib kartını bize karşı kullandığını göstermektedir. Rusya, Türkiye ve Amerika arasındaki krizin derinleşmesini ve NATO’da derin bir çatlağın oluşmasını sağlamayı hedeflemektedir.
Türkiye, S-400 konusunun kriz konusu olmaktan çıkarılması için ilginç bir hamlede bulunmaktadır. Türkiye, SU-57 jetini Rusya’dan almayı ve S-500 projesinde bulunacağını değişik düzeylerde ifade etmektedir. Türkiye’nin S-500 projesinde yer alacağını söylemesi, aslında el yükseltme anlamına gelmektedir. Türkiye, NATO’nun ve Amerika’nın S-400 alımını kabul etmesi ve kendisini S-500 projesine katılmaktan vazgeçirmeleri için ikna etmeye çabalamalarını istemektedir. Türkiye, oyun planını S-400’ün ötesinde S-500 tartışmaları üstüne kurgulamaktadır.
Türkiye, S-400 hava savunma sisteminin ilk bölümünün 10 gün gibi kısa sürede tesliminin yapılacağını söylemektedir. Kongre ve Pentagon, S-400 alımı gerçekleştiği takdirde 2017 yılında çıkan CAATSA yaptırımlarının uygulamaya konacağını ifade etmektedirler. Yaptırımların nasıl ve ne zaman uygulanacağı konusunda bir kesinlik bulunmamaktadır. CAATSA Yasası etrafında birçok tartışmanın olması ve yasada öngörülen yaptırımların karmaşıklığı, uluslararası düzeyde kaygılara neden olmaktadır. CAATSA yaptırımları uygulandığı takdirde, Türkiye ilk kapsamlı örnek vaka niteliği taşıyacaktır. 12 kategori şeklinde düzenlenen yaptırımların içinden 5’i seçilmektedir. Türkiye’nin uluslararası kredi ve fonlardan yararlanma imkanlarının ortadan kaldırılması, yatırım ve bankacılık sektörlerinde getirilecek yaptırımların ülkemiz ekonomisi üzerindeki olumsuz etkileri, doğal olarak yaptırımlar konusunu kaygı veren bir mesele haline getirmektedir.
Amerika, son ana kadar NATO müttefiki konumundaki Türkiye ile ilişkilerini sürdürmeye çalışan bir politikayı sürdürme eğilimi içindedir. Amerika ve Türkiye’nin karşılıklı hamlelerde bulunduğu S-400 krizinde, en çok cevabı merak edilen soru, Amerika’nın Türkiye’ye yaptırım uygulayıp uygulamayacağıyla ilgilidir. Kongre ve Pentagon’un aksine Trump yönetiminin sene sonuna kadar yaptırımlar konusunda esnek davranılabileceği şeklindeki tavırları, Türkiye’nin yaptırımlarla karşılaşmayacağı şeklinde bir havanın doğmasına neden olmaktadır. Trump yönetimi, Türkiye’yle konuşmak için daha fazla zaman kazanma şeklinde bir eğilim içindedir.
Trump’ın Kongre’nin yaptırım kararına engel olmak için yapacakları çok sınırlı gözükmektedir. Trump, yaptırım kararına engel olmak istediği takdirde, Kongre’yi somut verilere dayanarak bu kararın çıkmasına gerek olmadığına ikna etmek gibi zor bir işle karşı karşıya bulunmaktadır. Amerika’da yaptırım kararıyla ilgili süreç, aslında S-400 sisteminin Türkiye’ye gelmesiyle başlamayacaktır. Amerika, S-400 sisteminin Türkiye’ye teslim edildikten sonra ne zaman aktive edilip edilmeyeceğiyle daha çok ilgilenmektedir. S-400 sistemi aktive edildiği andan itibaren yaptırım konusunun Kongre’de ve Pentagon’da çok ciddi bir şekilde gündeme getirileceğini öngörebiliriz. Türkiye, askeri personelini mayıstan beri S-400 sistemi konusunda eğitim almak üzere Rusya’ya göndermiştir. Eğitim süresinin yaklaşık 5-6 ay olacağı hesaplanmaktadır. Bu çerçevede S-400 sisteminin sene sonuna kadar aktive edilebileceği öngörüsü ışığında kasım ve aralık aylarında yaptırım konusunun ciddi bir kriz olarak ülkemizin önüne getirileceğini söyleyebiliriz.
S-400 sisteminin ülkemize geldiği zaman, Amerika ve NATO’da ele alınacak ilk konu yaptırımlar değildir. S-400 teslimatının gerçekleşmesinden sonra Amerika ve NATO, Türkiye’nin F-35 projesindeki paydaşlığını askıya almayı ve ardından iptal etmeyi planlamaktadırlar. Amerika, S-400 alımına karşı F-35 projesini kullanmayı ve Türkiye’ye 116 savaş uçağını vermemeyi hesaplamaktadır.
S-400 konusu, önümüzdeki günlerin ve ayların en sıcak konusu olmaya devam edecektir.
