Milli İstihbarat Akademisi tarafından yayınlanan analizde İran istihbarat mekanizmasının dönüşüm ele alınırken tarihsel süreç, kurumsal dönüm noktaları, süreklilik gösteren yapısal zaaflara odaklanılmış; bu dönüşüm süreci somut hadiseler üzerinden örneklendirilmiştir. Bu bağlamda Orta Doğu’daki en ünlü istihbarat yapılanmalarından olan SAVAK incelenmiş, devrime giden süreçteki başarısızlıklarının arka planı irdelenmiştir. Devrimden sonraki süreçte ise İstihbarat Bakanlığı ve Devrim Muhafızları Ordusuna bağlı istihbarat birimlerinin çekişmesinin ve iç politikadaki olumsuz rekabetin başta İsrail olmak üzere hasım güçlere nasıl alan açtığı anlatılmıştır.
Analizde dengesiz büyüyen, aşırı ideolojik ve siyasi tutum içine giren farklı kurumlardaki yozlaşmaların yarattığı olumsuz etkinin benzeri belki daha da şiddetlisinin istihbarat örgütlerinde de müşahede edilebildiği ve son yüzyılda farklı resmî ideolojileri benimseyen İran özelinde görüldüğü üzere bu durumun, millî güvenlik alanında oldukça yıkıcı sonuçlara yol açabileceği vurgulanmıştır.
İran istihbaratının tarihsel seyri
İslam Cumhuriyeti’nin ana istihbarat aygıtı olan İstihbarat Bakanlığı, 1990’lı yıllarda rejim muhaliflerine karşı yargısız infazlar gerçekleştirecek kadar siyasallaşmıştır. 2000’li yıllarla birlikte ise bu Bakanlık zayıflamış ve yerini büyük ölçüde DMO’ya bırakmıştır. Siyasi, askerî ve ekonomik gücünü istihbarat faaliyetlerine de yansıtan DMO, iç güç mücadeleleriyle önemli güvenlik ve istihbarat açıklarına yol açmıştır. Bu süreçte İran özellikle MOSSAD’a atfedilen sabotajlar, suikastlar ve saldırılar nedeniyle ciddi kayıplar yaşamıştır. Nükleer tesisler, üst düzey askerî yetkililer ve bilim insanlarına yönelik saldırılar; ülkenin güvenlik imajını derinden sarsmıştır. 2024 yılında İsrail’le artan çatışmalar ve Haniye suikastı, İsrail’in İran topraklarındaki operasyonlarının zirve noktası olmuştur. İran, bu zayıflıkları gidermek için son 10 yılda Çin ve Rusya ile derinleşen teknolojik iş birliği çabalarına ağırlık verse de şu ana kadar beklenen sonuçlara ulaşamamıştır.
İran istihbaratının dönüşümü ele alındı
Yayınlanan analizde İslam Cumhuriyeti’nin ana istihbarat aygıtı olan İstihbarat Bakanlığı’nın, 1990’lı yıllarda rejim muhaliflerine karşı yargısız infazlar gerçekleştirecek kadar siyasallaştığı vurgulandı. 2000’li yıllarla birlikte ise bakanlığın zayıfladığı ve yerini büyük ölçüde DMO’ya bıraktığı belirtildi. Siyasi, askerî ve ekonomik gücünü istihbarat faaliyetlerine yansıtan DMO’nun, iç güç mücadeleleriyle önemli güvenlik ve istihbarat açıklarına yol açtığına yer verilen analizde, İran’ın özellikle MOSSAD’a atfedilen sabotajlar, suikastlar ve saldırılar nedeniyle ciddi kayıplar yaşadığı vurgulandı. Ayrıca nükleer tesisler, üst düzey askerî yetkililer ve bilim insanlarına yönelik saldırıların; ülkenin güvenlik imajını derinden sarstığı ifade edildi. Analizde 2024 yılında İsrail’le artan çatışmalar ve Haniye suikastının, İsrail’in İran topraklarındaki operasyonlarının zirve noktası olduğu vurgulanırken İran’ın, bu zayıflıkları gidermek için son 10 yılda Çin ve Rusya ile derinleşen teknolojik iş birliği çabalarına ağırlık verdiği ancak şu ana kadar beklenen sonuçlara ulaşamadığı belirtildİ.
