Zekat mal\u00ee ibadettir

31 May 2018 00:01:00

İslam'ın beş temelinden biri olan, zekat; malu00ee bir ibadettir. Zekat; u00c2kil, baliğ, hür ve nisap miktarı mala sahip bulunan her Müslüman'dan alınıp Kur'an'da belirtilen sekiz yere veya bu sekiz yerden birine veya birkaçına verilen du00eenu00ee bir ibadettir.

PROF. DR. ALİ ÖZEK (İslamu00ee İlimler Araştırma Vakfı Başkanı)

Zekat, malu00ee bir ibadettir. Zekat verecek derecede zenginleşmek gerçekten şükrü gerektirir. Akıllı Müslüman zekatını severek ve tam olarak verir. Çünkü, herkes Allah'a karşı sorumludur. Allah Teala, Tevbe Su00fbresi'nin 103. ayeti ile zekatı, zengin Müslümanlara farz kılmıştır. Bu farziyet, Buharu00ee (Kitabu'z-zekat)'de geçen hadislerle de tam açıklığa kavuşmuştur.

Zekatın şer'i tarifi

Zekat, üzerinden bir sene geçmiş, şer'u00ee nisab miktarı bir mala sahip bulunan akıllı, bülu00fbğa ermiş, hür, erkek ya da kadın her Müslüman'ın üzerine farz-ı 'ayındır.

Üzerinden sene geçmiş, şer'u00ee nisap miktarı bir mal ne demektir? Zekatı verilecek malın üzerinden sene geçmesi (havalanü'l-havl) şartı daha ziyade ilk defa zekat verecek kadar zengin olan kimseyi alakadar eder.

Nisab, zekatı verilmesi gereken malın miktarını bildiren şer'i ölçü ve sınırdır. Zekata tabi herhangi bir mal, "nisab miktarına" ulaşırsa onun zekatını vermek farz olur.

Nisab, zekatı verilmesi gereken mallara göre değişir. Altının nisabı ortalama 90 gramdır. (Altının nisabı ile ilgili farklı hesaplamalar vardır. Bazı alimler 96 gram, bazıları da 85 gram demişlerdir. Biz burada orta yolu tutarak 90 gram dedik.) Müslüman erkek ya da kadın, aslu00ee ihtiyaçlarından fazla olarak 90 gramı aşan altına veya karşılığı paraya sahip olduğu anda zekat vermesi farz olur.

Eskiden kağıt para yoktu. Piyasada para olarak altın ve gümüş tedavül ediyordu. Kağıt para çıktı ve bir mübadele vasıtası olarak altın ve gümüşün yerini aldı. Buna göre, bugün aslu00ee ihtiyaçlardan fazla olarak 90 gram altına veya onun tutarı kadar paraya sahip bulunan kimse, yüzde 2,5 hesabıyla zekat verecektir. (Bilindiği gibi altın gram fiyatı devamlı değişir. Zekat verirken altının gram fiyatı, piyasadan öğrenilir.)

Zekatın verileceği yerler

Zekat, Tevbe Su00fbresi'nin 60. ayetinde belirtildiği üzere 8 yere verilir. Bunlar sırasıyla; fakirler, miskinler, zekat memurları, kalpleri İslam'a ısındırma, köle azadı, borçlular, Allah yolunda çalışanlar ve yolda kalmışlardır.

Asrı saadette ve dört halife devrinde zekat, devlet tarafından toplanıp bu yerlere veriliyordu. Sonradan devlet bu işten vazgeçti ve bunu zekat veren mükellefe bıraktı. Hal böyle olunca, bir ibadet olan zekatı, zekat verecek kişi bizzat kendisi eda edecektir.

Sekiz yerden ikisi, fakirler ve düşkünlerdir. Bu da yüzde 25 yapar. Zekat mükellefi, zekatının yüzde 25'ni bu iki sınıfa verdikten sonra geri kalan yüzde 75'ni umuma hizmet gayesi ile kurulmuş vakıflara, eğitim ve öğretim kurumlarına verebilir. Çünkü geri kalan altı yerden sadece zekat memurları şahıstır ki onlar da sistem icabı mevcut değildir. Geri kalan beş yer de müessese durumundadır. Zira onları şahıs olarak bulmak mümkün değildir. O halde umum Müslümanlara faydalı olacak yerlere verilir. Hatta, Şafii mezhebinde cami yapımına bile zekat vermek caizdir. Bu itibarla günümüzde zekatın yüzde 25'ini fakirlere, kalan kısmını da umum Müslümanlara hizmet etmek gayesiyle kurulmuş hayır müesseselerine vermek caizdir.

Zekat nasıl verilir?

Zekat nakdu00ee olarak mı yoksa aynu00ee olarak mı verilecek?

İslamiyet esas itibariyle zekatı aynu00ee olarak emretmiştir. Yani altını olan altın verir, gümüşü olan gümüş verir, dövizi olan döviz verir, koyunu olan koyun verir, buğdayı olan buğday verir, kumaşı olan kumaş verir. Herkes sahibi ve maliki bulunduğu malın zekatını nisab miktarına göre o maldan verir. Ancak, bizzat Rasu00fblüllah'ın, sonra da Hz. Ebu00fb Bekir ve Hz. Ömer'in devirlerindeki tatbikatta aynu00ee olarak alınmakta olan zekatların nakdu00ee olarak da alındığı görülmüştür. O gün için bir malın mesela buğdayın zekatını nakit olarak vermek demek, onun tutarı kadar altın veya gümüş para vermekti. Şimdi ise artık piyasada tedavül eden kağıt paradır. Binaen aleyh, zekatlar nakit para olarak da verilir. Mesela:

Koyun veya buğday sahibi, vermekle mükellef olduğu zekatını hesap edip buğday yerine altın veya başka bir mal veya kağıt para olarak verebilir. Zira Rasulüllah Efendimiz, Hz. Mu'az'ı zekat toplamak üzere Yemen'e gönderdiğinde koyun, keçi, deve gibi hayvanların ve diğer malların zekatının elbise olarak verilmesini istemiştir. Çünkü, Hicaz Bölgesi'ndeki Müslümanların, o devirde Yemen'de imal edilen elbiselere ihtiyaçları vardı. Dolayısıyla bugün de fakire mal yerine para vermek daha uygun olabilir. Zira fakirin ihtiyacı neye ise fakir onu, kendisine zekat olarak verilen para ile istediği yerden alır. Bazı hallerde de zengin için para vermek daha kolay olabilir. O halde zekata tabi tüm malların zekatı nakit olarak, yani kağıt para olarak verilebilir. Bu konuda aksini söyleyenlerin iddialarının dinu00ee bakımdan, bir takım zorlama ve daha iyi Müslüman olduğunu iddia etme gibi bir çabanın ötesinde Hanefu00ee Mezhebi'ne göre bir değeri yoktur...

Zekat mal\u00ee ibadettir

Yorum Yazın