Yasemin demokrasisi
Üçüncü madde yetkilerin kullanımını belirlemektedir.
"MADDE 3: Millet, egemenliğin tek sahibi ve erklerin kaynağıdır. Onu (egemenliğini) seçilmiş temsilcileri eliyle veya referandum yoluyla kullanır."
Bu maddenin oylamasında 173 milletvekili hazır bulunmuş 1 çekimser, bir red 171 evet oyu ile kabul edilmiştir.
Hürriyet-Onur-Adalet-Nizam
Anayasanın dördüncü maddesi Tunus bayrağını tarif etmekte ve Tunus cumhuriyetinin sembolünün, "Hürriyet-Onur-Adalet-Nizam" olduğunu zikretmektedir.
5. maddede başlangıç bölümündeki gibi Tunus'un Batı Arabistan'ın parçası olduğu yer almaktadır.
TARTIŞMALI MADDE
Tunus kimi aşırı cemaatlerin faaliyet gösterdiği bir ülke olması hasebiyle anayasaya konuyla ilgili bir madde yazma ihtiyacı doğmuştur. Özellikle tekfiri anayasal suç haline getiren altıncı madde şöyledir:
"MADDE 6
Devlet dini gözetir; inanç, vicdan ve dini ibadetlerin yerine getirilmesi özgürlüğüne kefil olur; mescitlerin ve ibadethanelerin partizanca kullanılmaması konusunda tarafsızlığını garanti eder.
Devlet itidal ve hoşgörü değerlerini yaymaya, mukaddesatı korumaya, saldırılara engel olmaya bağlı kalır. Aynı şekilde tekfir çağrılarını, nefrete ve şiddete teşviki engellemeye ve karşı koymaya bağlı kalır."
Bu maddenin oylamasına 185 milletvekili katılmış 13 red, 23 çekimser oya karşılık 149 evet oyuyla kabul edilmiştir.
Genel ilkeler bağlamında gençliğe sahip çıkılması (8.Madde), yerinden yönetimin anayasa güvencesi altına alınması(13. Madde) ve üste düzey görevlere atanan veya seçilenlerin mal varlıklarını açıklamaları(11.Madde) da anayasaya derç edilmiştir.
EĞİTİM KURUMLARININ TARAFSIZLIĞI
Öte yandan 15. Madde ile eğitim kurumlarının partizanlıktan uzak tutulması anayasal bir ilke haline getirilmiştir.
"MADDE 15
Devlet eğitim kurumlarının particilikten uzak bir şekilde tarafsız olacağını garanti eder."
ANLAŞMALAR
Alışageldiğimiz bir farklı hüküm de 19. Maddede görülmektedir. Uluslararası anlaşmalar anayasaların da üstünde olduğu kabul edilir ama Tunus bunu, "Parlamentonun uygun gördüğü ve onayladığı antlaşmalar kanunların üstünde anayasanın altındadır.(19.Madde)"şeklinde dizayn etmiştir.
HAKLAR VE HÜRRİYETLER(20-48)
Anayasanın ikinci bölümü haklar ve hürriyetler başlığı altındadır ve 28 maddedir.
Genel olarak çağdaş anayasalardaki haklar ve hürriyetler belirlenmiştir. Dikkat çeken birkaç husus vardır.
Birincisi, işkence suçunun zaman aşımına uğramayacağı hususu anayasaya derç edilmiştir." Devlet insan onurunu ve bedenin dokunulmazlığını korur, maddi manevi işkenceye engel olur. İşkence suçu zaman aşımıyla düşmez.(22.Madde)"
Bir diğeri siyasi sığınma hakkıyla ilgilidir."Siyasi sığınma hakkı kanunun düzenleyeceği şekilde garanti altındadır, siyasi sığınma hakkından faydalananların teslimi yasaktır.(25. Madde)"
Masumiyet karinesine getirilen adil yargılanmanın anayasada yer alması önemli bir ayrıntıdır. "Bir suçla itham edilen kişi, soruşturma ve yargılama süreçlerinde savunma garantilerinin tamamını tekeffül eden adil bir yargılamada suçu sabit olmadıkça masumdur.(26. Madde)"
Bu bağlamda 28. Maddeyi de zikretmekte fayda vardır: "Hiçbir şahıs şüphe hali veya yargı kararı dışında durdurulamaz ve alıkonulamaz. Kendisine derhal hakları ve nispet edilen töhmet bildirilir, şahsın avukat tutma hakkı vardır. Durdurulma ve alıkonulma süreci kanunla sınırlanır.(25.Madde)
Haklar ve hürriyetler bağlamında seçilmiş meclislerde (kurullarda) kadının temsil edilmesini (33.Madde), barışçı toplantı ve gösteri hürriyetinin (36. Madde) fikri mülkiyetin garanti altına alınması(40.Madde), engelliler ve çevre konuları dikkat çekmektedir.
"MADDE 44
İklimin selametine katkıda bulunmak, sağlıklı ve dengeli bir çevre hakkına sahip olmak garanti altındadır.
MADDE 45
Devlet kadının müktesep haklarını korur, desteklenmesi ve geliştirilmesi için çalışır.
Devlet değişik sorumlulukları üstlenme konusunda her alanda kadın ve erkek arasında fırsat eşitliğini garanti eder.
Devlet seçilmiş meclislerde kadın erkek arasında eşit paylaşımı gerçekleştirmeye gayret eder.
Devlet kadına karşı şiddeti ortadan kaldırmayı tekeffül eden tedbirleri alır.
MADDE 47
Devlet bütün engellileri korur.
Engelli her vatandaşın engeline göre topluma kazanılmasını sağlayacak bütün uygulamalardan istifade etme hakkı vardır."
YASAMA ORGANI (49-69)
Genel ilkeler bölümünde milletin yetkilerini seçilmiş temsilcileri ve referandum yoluyla kullanacağını(3.Madde) görmüştük. Aynı husus bu bölümde de,"Millet yasama yetkisini Milletvekilleri Meclisindeki temsilcileri veya halk oylaması üzerinden kullanır.(49. Madde)" şeklinde tekrarlanmıştır.
Yasama organı Milletvekilleri Meclisi'inden ibarettir. Yani senato yoktur.
Seçilme yaşı 23(52. Madde), seçme yaşı 18 (53. Madde)dir.
Meclisin süresi 5 yıldır (55.Madde).
MİLLETVEKİLİ YEMİNİ
"MADDE 57
Milletvekilleri Meclisi'nin her üyesi görevinin başlangıcında aşağıdaki yemini eda eder:
"Vatana samimiyetle hizmet edeceğime, anayasa hükümlerine uyacağıma ve Tunus'a kesin olarak bağlı kalacağıma yüce Allah'a yemin ederim."
Milletvekilleri Meclisi'ne oylama şahsidir vekalet mümkün değildir. (60.Madde)
KANUN TEKLİFİ
Parlamenter sisteme ilave olarak hükümet tasarısı ve milletvekili teklifinin yanı sıra cumhurbaşkanı da kanun teklifi verebilmektedir.
"Yasama faaliyeti en az on milletvekilinin veya cumhurbaşkanının veya başbakanın kanun teklifiyle yapılır.
Anlaşmaların onaylanmasıyla ilgili kanun teklifleri, maliyeyle ilgili kanun teklifleri ve öncelikle görüşülmesi gereken kanun tekliflerini sunmak başbakanın uhdesindedir.(61.Madde)"
YÜRÜTME ORGANI (70-99)
Yürütme organı bölümünde cumhurbaşkanı ve başbakanın seçimi yetkileri güven oyu ve düşürülmesi ele alınmaktadır.
Cumhurbaşkanı başkanlık ve yarı başkanlık sisteminde olduğu gibi doğrudan halk tarafından seçilmektedir.
"MADDE 73
Cumhurbaşkanlığı makamına adaylık, doğuşundan itibaren Tunus uyruğu bulunan ve dini İslam olan kadın erkek her seçmenin hakkıdır.
Adayın adaylığa müracaat ettiği gün en az otuz beş yaşında olması şarttır.
Tunus uyruğu dışında başka bir uyruğu varsa adaylık dosyasına cumhurbaşkanı seçildiğinde o uyruktan ayrılacağını belirten bir taahhütname takdim eder.
Adaya seçim kanununda belirtildiği şekilde, Milletvekili Meclisi üyelerinden bir kaçı, veya mahalli idarelere seçilmiş başkanların veya seçim kanununda belirtilen seçmenlerin referans olması (aday göstermesi) şarttır."
Süresi beş yıldır, Cumhurbaşkanı halk tarafından iki turlu bir seçimle seçilir, en f azla iki dönem seçilebilir. (74. Madde)
Cumhurbaşkanının, meclisi feshetme yetkisi vardır (75.Madde), olağanüstü hallerde duruma el koyma yetkisi(79.madde), yasaları veto hakkı, anayasa mahkemesine iptal müracaatı(80.madde) ve yasaları referanduma götürme hakkı(81. Madde) bulunmaktadır. Dışişleri ve Savunma Bakanlarını cumhurbaşkanı belirler (88.Madde).
Cumhurbaşkanını parlamentonun azledebilme yetkisi bulunmaktadır.(87.Madde)
Hükümet üyeliğiyle (bakanlık) milletvekilliği cem olunamaz.(89. Madde) Bakanlar gensoru ile düşürülebilir.(96.Madde) Cumhurbaşkanı hükümet için güvenoyu isteyebilir(97.Madde).
"Hükümet başkanı (başbakan) bakanlar kurulunun başkanıdır.
Bakanlar kurulu gündemi belirleyen başbakanın çağrısıyla toplanır.
Savunma ve dış ilişkilerde, iç ve dış tehditlere karşı devletin himayesiyle ve vatan toprağıyla ilgili milli güvenlik konularında bakanlar kuruluna cumhurbaşkanın başkanlık etmesi şarttır. Diğer konularda da bakanlar kuruluna başkanlık edebilir. Toplantıya katıldığında kurula başkanlık eder.
Kanun tekliflerinin tamamı bakanlar kurulunda görüşülür.(92. Madde)"
Yürütme ile ilgili maddeler incelenince Fransa sistemi ( yarı başkanlık sistemi) üzerine bina edildiği görülür.
Yarı başkanlık sistemi bazen başkanlığa bazen parlamenter sisteme yakın olur. Eğer meclisin çoğunluğu cumhurbaşkanının siyasi görüşüne yakınsa sistem başkanlık gibi yürür aksi takdirde parlamenter sistem gibi yürür.
Sistem başkanlık ile parlamenter sistem karışımı olduğu için cumhurbaşkanı ile başbakan arasında anlaşmazlıkların kaçınılmaz olduğu anlaşılıyor. Anayasa koyucu iki kurum arasındaki anlaşmazlıklar için özel bir madde koymuştur: "Cumhurbaşkanı ve başbakanın görevleriyle ilgili anlaşmazlıklar iki taraftan birinin müracaatı üzerine Anayasa Mahkemesinde bir hafta içinde kesin karara bağlanır.(99.Madde)"
"Üye/Üyeler suç teşkil edecek, yasal açıdan takip gerektirecek, yasaların ya da uluslararası anlaşmaların ihlali sonucunu doğuran ya da böyle durumları teşvik eden, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, pornografik ya da ahlaka aykırı, toplumca genel kabul görmüş kurallara aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde hiçbir İçeriği bu web sitesinin hiçbir sayfasında ya da subdomain olarak oluşturulan diğer sayfalarında paylaşamaz. Bu tür içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk münhasıran, içeriği gönderen Üye/Üyeler'e aittir. MİLAT GAZETESİ, Üye/Üyeler tarafından paylaşılan içerikler arasından uygun görmediklerini herhangi bir gerekçe belirtmeksizin kendi web sayfalarında yayınlamama veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. Milat Gazetesi, başta yukarıda sayılan hususlar olmak üzere emredici kanun hükümlerine aykırılık gerekçesi ile her türlü adli makam tarafından başlatılan soruşturma kapsamında kendisinden Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 332.maddesi doğrultusunda istenilen Üye/Üyeler'e ait kişisel bilgileri paylaşabileceğini beyan eder. "
Yorum yazma kurallarını okudum ve kabul ediyorum.