Ünlü gazeteden skandal analiz!

02 Şubat 2017 10:43:00

'Gerçekleşebilecek tüm darbeler birer Sürpriz niteliğinde olacaksa da, 2017 yılı için darbe eğilimli ülkeler listemizde hiç sürpriz yok.'

ABD'nin önde gelen basın kuruluşlarından The Washington Post'un 31 Ocak 2017 tarihli analiz içeriğinde 2017 yılında darbe yaşanması muhtemel ülkeler sıralandı. 30 ülkenin adının geçtiği Michael D.Ward ve Andreas Beger imzalı analize göre darbe gerçekleşmesi olası ülkeler listesine Türkiye listeye 5. sırada bulunuyor.

(Şekil 1)

2014'te Tayland'da olduğu gibi başarılı bir darbe riski için veya 2016'da Türkiye'de olduğu gibi başarısız darbe girişiminde bulunmak için az sayıdaki istatistiksel model kullanarak ayrı tahminler oluşturuyoruz. Ardından, bunları birleştirerek her ülke için darbe girişimi riskine dair tek bir tahminini alıyoruz. Tahminlerin tamamı bir CSV dosyasında mevcuttur ve teknik ayrıntıları ayrı bir sayfada açıklıyoruz.

Powell ve Thyne darbe verisi, Devlet Projesi, Dünya Kalkınma Göstergeleri, Silahlı Çatışma Veri Seti, küresel gıda fiyatları (FAO), petrol fiyatları (BP) ve Gleditsch ve Ward'ın devletler listesi gibi verileri kullanarak geliştirilen model 1960'dan 2017'ye kadar olan süreçte geçmişte yaşanmış darbe girişimlerini incelemektedir.

Mevcut liderin ne denli uzun süredir iktidarda olduğu, demokratik yöntemler ile seçilip seçilmediği ve devletin mevcut durumu gibi unsurları da listemize ekledik. Ayrıca Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYİH), ekonomik büyüme, nüfus ve bebek ölümü oranlarını da göz önünde bulunduruyoruz; bu değişkenlerin savaştan harap olmuş ya da aşırı otoriter toplumlarda oluşturulması daha zordur, ancak gerektiği yerde tahminler kullanmaktayız. Özellikle internet erişimi ve cep telefonu kullanım oranı gibi iletişim teknolojilerinin yaygınlığı hakkındaki eldeki verileri de çizelgeye ekliyoruz.

İzlediğimiz yol bize bir darbe kalkışmasının başarısızlığa mı uğrayacağı yoksa başarılı mı olacağı ihtimalinin oranını verir. Şekil 2'de bulunan listede darbe olasılığının en yüksek olduğu 30 ülke gösterilmektedir ve olası bir girişimde darbenin başarı ya da başarısızlık oranını gösterilmiştir.

(Şekil 2)

Darbe girişimi olasılığı kırmızı, başarılı bir darbe girişimi olasılığı yeşil, başarısızlığa uğrama olasılığı bulunan girişimler ise mavi renkle gösterilmiştir. Örneğin Türkiye'de 2017 senesinde darbe gerçekleşme olasılığı %10 seviyesindeyken, başarıya ulaşma ya da başarısız olma olasılığı %4 - %6 oranında değişim göstermektedir. Bu rakamlara dayanarak Türkiye'de yeni bir darbe olasılığı gerçekleşecek olursa, başarısızlığa uğrama ihtimalinin %60 seviyesinde olduğunu söyleyebiliriz.

İki temel noktayı vurgulamaktayız. İlk olarak, olasılıklar 10'da 1'de, ya da 20'de 1 seviyesinde. Listenin tepesinde %12 oranıyla Brundi darbe olasılığı en üst seviyedeki ülke olarak yeralıyor. Mükemmel bir model gelecekte darbe gerçekleşecek ülkeler için %100 oranını önceden haber verirken, tüm ötekiler içinse %0 gösterecekti.

Düşük olasılıklar ise bir ülkede darbenin olacağı ya da olmayacağı manasına gelmez. Onun yerine bir darbe olasılığı riskine dair bütüncül bir görüş sunuyoruz. Eğer %10 olasılığa sahip 10 ülkemiz varsa, bu durumda en azından ortalama bir girişim görebilme olasılığını beklemeliyiz.

İkincisi, Türkiye veya Burundi'de bir başka darbe girişimi olacağına kesin olarak değinemesek de, 2017'deki herhangi bir darbe girişiminin bu 30 ülke arasında olması için yüksek bir olasılık bulunmaktadır. Bu listenin en üstünde yer alan ülkeler şaşırtıcı olmayabilir - her biri son istikrarsızlık ya da kurumsal zayıflıkları göstermiştir. Gerçeklik olasılığı düşük bir olaydır.

Modellerimizin daha önce darbe öngörüp görmeyeceğini belirleyerek bu tahminlerin makul olduğunu kontrol ettik. Bu geriye dönük tahminler, belirli bir noktaya kadar verilere erişen modelleri kullanır ve bunları gelecek yıla ilişkin darbe riskini tahmin etmek için kullanır; ör. 2015 yılına kadar 2014 yılına kadar olan veriler, vb.

Peki büyük soru şu: modelimiz 2016'da Türkiye darbe girişimi öngörmüş müydü?

2015 tahminlerimiz, Ulfelder'in Türkiye'yi yüksek risk altında göstermeyen tahminleri ile tutarlıdır.

Fakat 2016 yılı için Türkiye öngörüsü, darbe girişimi başarısızlığının 11. en yüksek riski ve herhangi bir darbe girişimi için 26. sırada daha yüksek risk oluşturdu.

161 ülkeye baktığınızda, ülke riski sıralamasından oldukça eminiz. 2017'de öngörülen darbe girişimlerinin sayısı yaklaşık beş - üç başarılı darbe ve iki başarısız deneme oldu.

Bu rakamlar muhtemelen yüksek taraftaydı. Tahmin modelleri, yıllık ortalama toplam beş ila 10 darbe girişiminde bulunduğu verilere dayanmaktadır. Ancak 2001 yılından bu yana darbeler yılda ortalama iki ila dört deneme ile daha nadir hale geliyor.

Darbe girişimlerinin sayısının kademeli olarak düşmesine neden olan şeyin ne olduğunu bilmiyoruz. Ancak, İnternetin ve sosyal medyanın yayılması ile ilişkili olabilir. Darbeler kısmen darbenin başarıyla uygulandığına dair bir algı yaratmaya yönelik beklentileri belirleme oyunudur. Bu yüzden isyancı güçler ilk olarak radyo ve televizyon yayın istasyonlarını sık sık ele geçirmiş ve kontrolü ilan etmiştir.

İnternet, nüfusu hareketlendirmeyi kolaylaştırabilir, ancak hükümetler genel olarak tüm iletişimleri kontrol edebilirler, bu durum isyancı grupların sorumlu oldukları kimseyi algılamalarını zorlaştırır. Darbeler koordine etmekte kolaylaşırken, aynı zamanda bastırmak daha kolay hale gelmektedir.

Türkiye örneğinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın hükümeti, toplumsal medyayı, milyonlarca Türk vatandaşını darbe girişimine karşı durmaya çağırmıştı. Darbe girişimi esnasındaki ilk önemli mesajı FaceTime aracılığıyla CNN Türk'e iletilmişti.

Bununla birlikte, yüksek riskli vakaların hepsinde istikrarsızlık işaretleri gözlenir. Örneğin, Mayıs 2015'te Başkan Pierre Nkurunziza'nın üçüncü dönem iktidarı elde etmesinden günümüze Burundi kriz halindedir.

Tayland, 2014 darbesinden bu yana, sivil özgürlükler üzerinde güçlü kısıtlamalar bulunan sıkıyönetim altındadır. Ülke, 2016'da yeni bir anayasayı onaylamıştı ve 2017 için seçime girme kararı alınmıştı - ancak bazı araştırmacıların belirttiği gibi, seçim dönemleri sıklıkla darbe girişimi riski artmaktadır.

Darbe olasılığı bir ihtimal Rusya için de olasılık dahilindedir. %6 olasılıkla Rusya'nın darbe olasılığına sahip 20 ülke arasında olduğunu öngörüyoruz.

ABD başkanlık geçiş döneminde Rusya'nın ABD'de bir darbenin meydana gelebileceği yönündeki iddialarda bulunmasına da yol açtı. Aynı istatistiksel modeller ABD riskinin yaklaşık %2 olduğunu ve 161 ülkeden 103'üncü sırada yer aldığını gösteriyor. Risk yüksek görünebilir ancak bu durum bebek ölümleri değişkenliğini yansıtmaktadır; bebek ölüm oranları ABD'de diğer gelişmiş ülkelerden daha yüksektir.

Yine de, Beyaz Saray'ın veya Kremlin duvarlarının arkasında yatan yapısal özellik için bir metrik eklemenin bilinen bir yolu yoktur. Modellerimiz, belirli olayların yaklaşmakta olan bir girişimin işaretleri olduğunu bize söylemez.

Ancak, 2017 öngörülerimizin en üst kısmında yer alan ülkelerin çoğunun yakın tarihte darbe girişimlerinde bulunmuş ya da normal kurumlarını test eden mevcut açık politik çatışmalar bulunmaktadır. Gerçekleşebilecek tüm darbeler birer Sürpriz niteliğinde olacaksa da, 2017 yılı için darbe eğilimli ülkeler listemizde hiç sürpriz yok."

"Darbe girişimleri genelde büyük bir sürpriz olarak gelirler ve büyük değişimler getirirler. Örneğin, hemen ardından temizlik hareketinin ve tutuklamaların yaşandığı 2016'nın Temmuz ayında Türkiye'de yaşanan başarısızlığa uğrayan darbe denemesi gibi, şimdi ise Türkiye'de demokrasi konusunda endişelenen ve Rusya ile yakınlaşmalarından kaygılanan gözlemcilerin varlığı bu olasılığın halen canlı olduğunu gösteriyor.

Bir darbenin ne zaman gerçekleşeceğini tahmin etmek genelde zor olsa da, bir grup araştırmacı darbe girişimlerinin nerede gerçekleşebileceğini tahmin etmek için çalışmalar sürdürüyorlar. Blog sayfasında 2012 senesinde her yıl darbe girişimi olasılıkları üzerine öngörülerini paylaşan Jay Ulfelder, 2015 senesinden sonra bu çalışmasına ara vermişti.

Liderlik değişimlerini tahmin etmek için araştırmamızda kullanmak üzere bazı araçlar geliştirdik. Bu araçların bazılarını ve benzer verileri kullanarak 161 ülke arasında 2017'de darbe yaşanma olasılığı bulunan ülkelere yönelik bir tahmin geliştirdik. (Bkz: Şekil 1)

KAynak Oda TV

...

Ünlü gazeteden skandal analiz!

Yorum Yazın