Dolar (USD)
35.24
Euro (EUR)
36.68
Gram Altın
2967.12
BIST 100
9672.75
02:17 İMSAK'A
KALAN SÜRE

Rusya ve İran'ın büyük korkusu!

Rusya ve İran'ın Afganistan politikalarında bazı teknik farklılıklar olsa da genelde çıkarları örtüşmektedir. Bunun en önemli nedeni Taliban korkusudur.
Rusya ve İran'ın büyük korkusu!
02 May 2021 15:11:34
Rusya ve İran'ın Afganistan politikalarında bazı teknik farklılıklar olsa da genelde çıkarları örtüşmektedir. Bunun en önemli nedeni Taliban korkusudur.

Sabir Askeroğlu-Dış Politika Uzmanı

ABD’nin Afganistan’dan çekilme süreci ve barış görüşmeleri Rusya ve İran tarafından yakından takip ediliyor. Her iki aktör de ABD sonrası Afganistan sürecine yön vermeye çalışıyor. Ortaya çıkabilecek riskleri en aza indirmenin yollarını arıyor. Çoğu durumda Rusya ile İran’ın Afganistan politikası ve çıkarları örtüşüyor olsa da her ikisinin de politikası ABD’nin politikalarına bağlı olarak şekilleniyor.

Sabir Askeroğlu_00445640e1dcebd74b888f3b9ef1d131.jpeg

Sabir Askeroğlu

Obama Yönetiminin Afganistan’daki askeri sayısını 100 binden 10 bine indirme kararı Rusya’nın Taliban’la ilişki kurmasına neden oldu. 2015’ten itibaren Rusya Taliban’ı her sene Moskova’ya davet etmeye başladı. Benzeri bir şekilde İran da Trump Yönetimi Afganistan’daki Amerikan askerlerinin tamamını geri çekme kararını almasının ardından Taliban’la görüşmelere başladı.

ABD ‘nin varlığı Rusya’nın çıkarına

Rusya, ABD sonrası Afganistan’a ilişkin herhangi bir politika geliştiremediği için Washington’un çekilme kararına karşı çıkmaktaydı. Taliban sorununu çözmeden Afganistan’dan çekilmesi Rusya’nın güney sınırları için ciddi güvenlik riskleri taşımaktadır. ABD’nin askeri varlığı ise bölgenin istikrar unsurudur. Konuyla ilgili Ekim 2020 tarihinde açıklama yapan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, “Afganistan’da bulunan Amerikan askerleri Rusya’nın çıkarınadır. Çünkü ülkede istikrarı ABD sağlıyor. Amerikan askerlerinin çekilmesi Rusya için riskleri ve maliyeti artıracaktır” açıklamasında bulunmuştur. İran resmî makamları ise Rusya’dan farklı olarak Afganistan’da asıl istikrarsızlık kaynağının ABD olduğunu söylemektedir. 16 Nisan 2021’de İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, ABD ve NATO güçlerinin Afganistan’dan çekilmesini desteklediklerini açıklamıştır.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin_ca62a79c23ba977a94254000edb0ec81.jpg

Fakat ABD çekilme konusunda çok kararlı olması nedeniyle Rusya Afganistan yaklaşımını değiştirerek “B planına” geçmiştir. ABD’nin Afganistan’dan çekilme kararını desteklemeye başlamıştır. Rusya Dışişleri Bakanlığı Şubat 2020 tarihli ABD-Taliban anlaşmasını desteklediklerini, geçici Afgan hükümetinin kurulmasını ve Taliban’ın siyasi sisteme ve uluslararası topluma entegre edilmesi konusunda ABD’yle anlaştıklarını açıklamıştır. Ayrıca Rusya, ABD, Çin ve Pakistan’ın katılımıyla yapılan Moskova platformu olarak bilinen toplantıların istişare nitelikte olup barış görüşmelerine destek amacı taşıdığını belirtmiştir.

Afganistan’ın kaderi kimin elinde

İran ise Rusya’dan farklı olarak Afganistan’ın kaderini belirleyen (ABD-Taliban anlaşmasının) yapılmasında Afgan hükümetinin yer almaması ve anlaşmanın Amerikalıların öncülüğünde yapılıyor olması nedeniyle karşı çıkmaktadır. İran’a göre Afganistan’da barış ve istikrar ancak Afganlılar arasında diyalog ve komşu ülkelerin çıkarları çerçevesinde sağlanabilir. Ayrıca 2001’de imzalanan Bonn Anlaşmasına göre Afganistan istikrarı için İran kilit aktörlerden biri olarak kabul edilmiş olmasına rağmen Tahran’ı sürece dâhil edilmemesinden de rahatsızlık duymaktadır. Bu hakkın kendisine tekrar verilmesini istemektedir.

ran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani_7366c5b1a479161c57f481810794507f.jpg

Taliban’ın Afganistan’ın geleceğine etkisi

Rusya ile İran’ın Afganistan politikasındaki benzerliklerden biri de Taliban’a ve Afganistan’ın geleceğine ilişkindir. Taliban hem Rusya hem de İran tarafından resmî olarak hâlâ bir terör örgütüdür. Fakat her ikisi de Taliban Afganistan’ın bir gerçeği olduğunu ve ülkede istikrarın sağlanması için sürece dâhil edilmesi gerektiğine inanmaktadır. Moskova gibi Tahran da Taliban’ın Afgan Hükümetinin sadece bir parçası ve diğer siyasi aktörlerden sadece biri olmasını savunmaktadır. Taliban’ın herhangi bir şekilde ülkenin tamamına hâkim olmasına karşı çıkmaktadır. İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif “Taliban eğer 1990’lı yılların ideolojisine geri dönmek istiyorsa bu imkânsızdır. Çünkü şimdiki Afganistan çok farklıdır. Biz Afganistan’ın geleceğinin cumhuriyet şeklinden ve mevcut anayasal düzen olmasından yanayız.” değerlendirmesinde bulunmuştur.

Afganistan’da iç siyaset belirsizliği

Rusya ve İran Taliban’la ilişkilerini iyi tutmaya çalışsa da Taliban onlar için hâlâ bir güvenilir aktör değildir. ABD’nin çekilmesinin ardından nasıl bir politika izleyeceği belirsizdir. Anlaşmaya uymayarak merkezi hükümeti zayıflatıp ülkenin tamamına hâkim olmak isteyebileceği de ihtimaller arasındadır. Bunun için Moskova ve Tahran, Kâbil hükümetiyle olduğu gibi ülkedeki diğer aktörlerle de ilişkilerini güçlendirerek Afganistan iç siyasetine etki yapmanın yollarını aramaktadırlar. Hatta İran, Suriye iç savaşında İran’ın vekil güçleri olan ve Afgan Şialarından oluşan “Fatimiyyun” silahlı örgütünün Afganistan’da terörizmle mücadele için kullanılabileceğini söylemiştir. Rusya’nın askeri istihbarat servisi uzun yıllardır Afganistan’da faaliyet yürüttüğü bilinmektedir. İran gibi Rusya’nın da paralı askerleri kullanma tecrübesi vardır.

Sonuç olarak Rusya ve İran’ın Afganistan politikalarında bazı teknik farklılıklar olsa da genelde çıkarları örtüşmektedir. Bunun en önemli nedeni Taliban korkusudur. ABD’nin çekilmesinden sonra Taliban’ın alacağı kararlar Rusya ile İran’ın politikalarını belirleyecektir.

En son gelişmelerden haberdar olmak için whatsapp kanalımızı takip edin