Pakistan'da 2023'e iktidar değişikliği ve IMF ile anlaşma süreci damga vurdu

25 Aralık 2023 11:24:04

Pakistan, IMF ile 2019'da 39 ayda ödenmesi planlanan 6 milyar dolarlık ekonomik kurtarma paketi için anlaştı ancak anlaşma gereği Pakistan'dan petrol ve elektrik ücretleri dahil pek çok kalemin sübvanse edilmemesi istendi.

İmran Han hükümeti, 28 Şubat 2022'de görevdeyken petrol fiyatlarını düşürdü ve bu fiyatları 4 ay dondurduğunu açıkladı. IMF ise petrol fiyatlarının sübvanse edilmesi sona erene kadar Pakistan'a vereceği 3 milyar dolarlık fonu durdurdu.

Han'ın Nisan 2022'de görevden düşürülmesinin ardından göreve gelen Şahbaz Şerif hükümeti ile IMF arasında müzakereler uzun sürdü.

30 Haziran 2023'te Pakistan ile IMF, 3 milyar dolarlık "stand-by" düzenlemesi konusunda anlaştı. IMF Guvernörler Kurulu, Pakistan ile imzalanan 3 milyar dolarlık stand-by anlaşmasını 12 Temmuz'da onayladı ve İslamabad yönetimi 13 Temmuz'da 1,2 milyar dolarlık ilk krediyi aldı.

15 Nisan 2022’de 1 dolar, 181,8 rupiden (18,96 TL) işlem görüyordu. Geçen süreçte yüzde 55 değer kaybeden ülkenin para birimi, 1 dolar karşılığında 15 Aralık 2023 itibarıyla 281,3 rupiden (yaklaşık 29,3 TL) işlem görüyor.

İstatistik veriler sunan Statista'ya göre 2021'de yüzde 8,9 olan enflasyon, 2022'de yüzde 12,15'e, 2023'te ise yaklaşık yüzde 30'a yükseldi.

Asgari ücretin ortalama 100 dolar (yaklaşık 2 bin 900 lira) civarında olduğu ülkede bu durum vatandaşların alım gücünü önemli oranda etkiledi.

İmran Han'ın erken genel seçim arayışları

Eski Başbakan İmran Han, görevden düşürüldüğü Nisan 2022’den itibaren kitlesel gösteriler yaparak Şerif hükümeti üzerinde erken genel seçimler konusunda baskı kurmak istedi.

Bu kapsamda Ocak 2023'te partisi Pakistan Adalet Hareketinin (PTI) iktidarda olduğu Pencap ve Hayber Pahtunhva eyaletlerinde meclisleri fesheden Han, hükümete erken genel seçim çağrısında bulundu.

Martta hakkında gözaltı kararı verilen Han'ı Lahor'daki evinden almaya gelen polisle PTI destekçileri arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. Yaşanan olaylarda 30'dan fazla polis yaralanırken 200'ün üzerinde İmran Han taraftarı gözaltına alındı.

9 Mayıs'ta yaşanan olaylar

Görevden düşürülmesinin ardından Han hakkında 100’e yakın dava açıldı. Han, hakkındaki yolsuzluk davası sebebiyle 9 Mayıs'ta tutuklandı.

İmran Han'ın tutuklanmasının ardından başlayan gösterilerde 9 PTI destekçisi hayatını kaybetti, çok sayıda kamu mülkü ve polis aracına zarar verildi.

Anayasa Mahkemesi, 11 Mayıs'ta Han'ın tutuklanmasının yasa dışı olduğunu belirterek bir an önce tahliye edilmesine hükmetti.

9 Mayıs’ta yaşanan olayların ardından Han'a yakın üst düzey parti yetkilileri, sporcu, sanatçı ve ülkenin çeşitli kesimlerinden PTI taraftarları gözaltına alındı.

Şiddet olaylarına karıştığı iddia edilen 103 sivilin yargılanması, askeri mahkemelerde sürüyor.

Han'ın tutuklanması

İmran Han, yargılandığı yolsuzluk davasında mahkemenin verdiği tutuklama kararının ardından 5 Ağustos 2023'te polislerce yakalanarak cezaevine gönderildi.

Han'a yargılandığı yolsuzluk davası kapsamında verilen 3 yıl hapis cezası 29 Ağustos'ta ertelenerek kefaletle tahliyesine hükmedildi ancak 30 Ağustos'ta hakim Abul Hasnat Zülkarneyn, savcılığın talebiyle "devlet sırlarını ifşa etmekle" suçlanan İmran Han'ın tutukluluk süresini uzattı.

Han, 5 Ağustos'tan bu yana hala cezaevinde bulunuyor. PTI'dan eski Dışişleri Bakanı Şah Mahmud Kureyşi, eski Ulusal Meclis Başkanı Asad Kayser de hapishanede bulunanlar arasında yer alıyor.

Cezaevinde olması sebebiyle PTI'yı 8 Şubat 2024'teki genel seçimlerde temsil edemeyecek olan Han, 1996'da kurduğu PTI'nın genel başkanlığından ilk defa bu yıl ayrıldı. Avukat Gohar Han, 2 Aralık'ta PTI'nın yeni genel başkanı oldu.

Geçici hükümetin kurulması ve Navaz Şerif'in Pakistan'a dönüşü

Üç dönem başbakanlık yapan Navaz Şerif'in kardeşi Şahbaz Şerif, 11 Nisan 2022'de Parlamentoda düzenlenen seçimde 174 oyla salt çoğunluğun desteğini alarak başbakan seçildi ve ülkeyi Ağustos 2023'e kadar yönetti.

Ülkeyi genel seçimlere kadar yönetecek geçici hükümetin Başbakanı Anvarul Hak Kakar ise 14 Ağustos 2023'te yemin ederek göreve başladı.

Pakistan'ın eski Başbakanı Navaz Şerif, Kasım 2019'dan bu yana bulunduğu Londra'dan ülkesine 21 Ekim'de döndü.

Yaklaşık 4 yıl sonra Pakistan'a dönen Şerif, Lahor'da kendisi için hazırlanan miting alanında konuşma yaparak, genel seçimlerde partisi Pakistan Müslüman Ligi-Navazın (PML-N) başında olacağına dikkati çekti.

Hakkındaki davalardan aklanan Şerif'in önünde Anayasa Mahkemesinin 2017'de verdiği "siyasetten ömür boyu men" cezası bulunuyor. Söz konusu cezanın kalkması halinde Şerif, genel seçimlerde PML-N lideri olarak partisini temsil edecek.

Navaz Şerif, 1990-1993, 1997-1999, 2013-2017 dönemlerinde 3 defa Pakistan'ın başbakanı olarak görev yaptı.

Artan terör saldırıları

Pakistan'da bu yıl özellikle Hayber Pahtunhva ve Belucistan eyaletlerinde terör saldırıları arttı.

Hayber Pahtunhva eyaletinde 30 Ocak'ta öğle namazı sırasında camiye düzenlenen intihar saldırısında 100 kişi hayatını kaybetti.

Belucistan ve Hayber Pahtunhva'da 29 Eylül'deki terör saldırılarında ise 2'si polis 57 kişi yaşamını yitirdi, 140'tan fazla kişi yaralandı.

Hayber Pahtunhva'da 12 Aralık'ta bomba yüklü araçla güvenlik noktasına düzenlenen intihar saldırısında ve çatışmalarda 25 asker öldü, 27 militan etkisiz hale getirildi.

- Pakistan'ın 1,7 milyondan fazla düzensiz göçmeni geri gönderme kararı

Afganistan'da Taliban'ın yönetime gelmesinin ardından Kabil ile İslamabad arasında özellikle güvenlik eksenli sorunlar yaşanıyor.

İslamabad yönetimi, kendisine karşı savaşan Pakistan Talibanı'nın (TTP) Afganistan'da mevzilendiğini ve Taliban yönetiminin bu örgüte karşı tedbir almadığını öne sürüyor. Taliban ise Pakistan'ın iddialarını reddediyor ve ülkedeki güvenlik problemleriyle ilgilerinin olmadığını savunuyor.

İki ülke arasında bu çerçevede tartışmalar artarken Pakistan hükümeti, ekimin başında ülkede kayıt dışı yaşayan ve sayıları 1,7 milyonu geçen düzensiz göçmenlerin 1 Kasım'a kadar Pakistan'dan ayrılmasını istedi. Bu tarihe kadar ayrılmayanların da sınır dışı edileceği duyuruldu.

İslamabad yönetimi, güvenlik sebebiyle düzensiz göçmenlerin sınır dışı edildiğini belirtiyor.

Pakistan hükümetinden 8 Aralık'ta yapılan açıklamaya göre, söz konusu tarihe kadar ülkeden gönderilen Afganların sayısı 482 bini geçti.

Pakistan'ın düzensiz göçmenleri geri gönderme kararı, İslamabad ile Kabil arasındaki ilişkilerde tansiyonun yükselmesine yol açtı.

- Hindistan ile ilişkiler

Pakistan ile Hindistan arasındaki ilişkiler, 11 Aralık'a kadar görece sakin geçse de bu tarihte iki ülke arasında gerilim arttı.

11 Aralık'ta Hindistan Anayasa Mahkemesi, Başbakan Narendra Modi hükümeti tarafından 2019'da kabul edilen Cammu Keşmir'in özel statüsünün kaldırılması yönündeki kararını anayasaya uygun buldu.

Pakistan ise Hindistan Anayasa Mahkemesinin bu kararını reddetti. Geçici hükümetin Dışişleri Bakanı Jalil Abbas Jilani, Birleşmiş Milletler (BM), İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Avrupa Birliği'ne (AB) yazdığı mektupta Hindistan Anayasa Mahkemesinin Cammu Keşmir'in statüsüyle ilgili verdiği kararın "hukuksuz" olduğuna dikkati çekerek, bu örgütlerden duruma müdahale etmelerini istedi.

Öte yandan, Hindistanlı bakanların, Pakistan'ın Azad Cammu Keşmir bölgesini "geri alacaklarına" dair ifadeleri ise iki ülke arasında zaman zaman tansiyonun yükselmesine sebep oldu.

- CPEC'te 10 yıl geride bırakıldı

Bu sene, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru'nun (CPEC) 10. yılı da geride bırakıldı ve CPEC'in ikinci aşamasına geçildi.

CPEC kapsamında Pakistan'da enerji, hidroelektrik, yol ve toplu taşımada 25 milyar doların üzerinde yatırım yapıldı.

Çin'in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ni, Pakistan'ı kuzeydoğu-güneybatı yönünde katederek Gvadar ve Karaçi limanlarıyla Umman Denizi'ne bağlamayı amaçlayan "Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru" Projesi, Pekin'in Kuşak ve Yol Girişimi'nin kalbinde yer alıyor.

Proje kapsamında kara yolu projeleri, enerji santralleri, liman ve serbest bölge inşaatları yürütülüyor. Projelerin Pakistan'ı Çin imalat ürünlerinin dünyaya taşınması konusunda kilit lojistik üs haline getirmesi hedefleniyor.

- Pakistan'ın Türkiye'deki depremzedelere desteği

Pakistan, 6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler sebebiyle Türkiye'deki afetzedelere ilk andan itibaren yardım elini uzattı.

Depremin ikinci günü Pakistan'dan Türkiye'ye 84 kişilik arama kurtarma ekibi gönderildi.

Türkiye'deki afetzedeler için 3 gemi dolusu yardım gönderen Pakistan, kara ve hava yoluyla da çok sayıda kışlık çadır, battaniye ve çeşitli malzemeler ulaştırdı.

Dönemin Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif, dayanışma ve desteğini göstermek için 16-17 Şubat'ta Türkiye'ye ziyarette bulundu.

- 8 Şubat 2024 genel seçimleri

Pakistan'da son genel seçimler, 25 Temmuz 2018'de gerçekleştirildi.

Normal şartlarda genel seçimlerin Temmuz 2023'te yapılması gerekiyordu ancak dönemin Şahbaz Şerif hükümeti, genel seçimlerin 8 Ekim 2023’te yapılacağını açıkladı. Söz konusu tarih daha sonra 2 defa daha değişti.

Seçim Komisyonu, önce 2024'te ocağın son haftasında genel seçimlerin yapılacağını açıkladı. Cumhurbaşkanı Arif Alvi ile gerçekleştirilen görüşmenin ardından genel seçimlerin 8 Şubat 2024’te yapılmasına karar verildi.

Öte yandan, basında ülkenin güçlü siyasi figürlerinden eski Başbakan Han'ın cezaevinde olmasının, seçimlerin güvenilirliği konusunda soru işaretleri oluşturduğuna işaret ediliyor.