Özbekistan'da din özgürlüğü: Kerimov dönemi geri mi döndü?
milatgazetesi.com
Uluslararası medya şirketi Radio Free Europe/Radio Liberty'nin Özbekistan Servisi'nin web sitesi 'Ozodlik' radyosu, dini görüşler nedeniyle tutuklananlarla ilgili son olayları listeledi.
Dini paylaşımlar yaptığı için tutuklandı
Taşkent'te sekiz kişi hakkında "terör faaliyetlerini gizleme" ve "terörün finansmanı" suçlarından soruşturma başlatıldı. Ceza Kanunu'nun "Aşırı dinci örgüt kurmak ve bunlara katılmak" ile suçlandılar ve tutuklandılar. Bu madde kapsamında 'suçlular' 5 yıldan 15 yıla kadar hapsedilecek.
Soruşturma konusunda ilgili bir kaynağın "Ozodlik" radyosuna verdiği bilgiye göre, 3 Haziran'da en az 10 gün gözaltında tutuldular ve terörle suçlandılar. Şüpheliler arasında sosyal ağdaki Mehdiy Mirzayev, Otabek Hijama, Bahadir Hijamachi ve Bramer Men hesaplarının sahipleri de bulunuyor.
Mehdiy Mirzayev, dini mesajlarıyla tanınan Jamshid Mirzayev adlı bir blog yazarıdır. Alınan bilgilere göre, kolluk kuvvetleri dini paylaşımlar yapan zanlıları "Telegram'da grup oluşturmak ve terörü desteklemek için para toplamakla" suçluyor.
Jamshid Mirzayev'in annesi "Azattyk"a oğluyla en son 31 Mayıs'ta Taşkent Şehri İçişleri Departmanında telefonda görüştüğünü söyledi. Annesi "Oğlum bana Boynuma büyük günahlar asıyorlar. Herkese anlat dedi' " diye aktardı.
'Kerimov dönemi mi başladı?'
Son zamanlarda Özbekistan'da dini içerik yayan kişiler hakkında daha fazla tutuklama ve kovuşturma başlatıldı. Bu nedenle sosyal medya kullanıcıları "Kerimov dönemi yeniden mi başladı?" diye soruyor.
Uluslararası haberlerde Özbek Müslümanlarının durumu
31 Mayıs'ta Navoi bölgesinde yaşayan 57 yaşındaki bir kadın, 2018'de Türkiye'deyken sosyal medyada bir gönderiyi "beğendiği" için üç yıl hapis cezasına çarptırıldı. Rus sosyal medya uygulaması Odnoklassniki'de beğendiği video, Refik Kamolov adlı bir adam tarafından Özbekçe bir dini vaazdı.
Bu olaya değinen Diplomat, geçtiğimiz yıl Özbekistan'da bu tür tutuklama ve gözaltların arttığını kaydetti.
The Diplomat, "Gençler sosyal ağlarda arkadaşlarıyla dini içerik paylaştığı için tutuklanıyor" diyor.
Bu yılın Ocak ayında, 21 yaşındaki Sardar Rahmonkulov, 2020 yılında Telegram aracılığıyla bir arkadaşına Müslüman dini bir şiir (nashid) gönderdiği için beş yıl hapis cezasına çarptırıldı. Altı ay boyunca sorguya çekildiği ve işkence gördüğüne dair haberler de var.
'Gözaltların hukuki dayanağı yok'
Özbekistan Adalet Bakanlığı, "terörist olarak tanınan örgüt ve kaynakların" bir listesini yayınladı. Söz konusu grupların faaliyetleri ve sitede yayınlanan materyallerin yayılması, 2019 yılında Yargıtay kararıyla yasaklanmıştır. Liste 166 başlık ve malzeme içermektedir.
The Diplomat'a göre, bazı gençlerin gözaltına alınmasının başlangıçtaki yasal dayanağı her zaman net değil. Ancak tutuklandıktan sonra telefonları ve sosyal medya hesapları kontrol ediliyor. Bulunan eski dini içerikli materyallerden dayanak olarak kullanıp geçleri hapsediyorlar.
Kırgızistan ile Karşılaştırma
The Diplomat, "Mirziyoyev'in 'Yeni Özbekistan'ında din özgürlüğü tıpkı eski Cumhurbaşkanı Kerimov döneminde olduğu gibi baskı altında" diye yazıyor.
"Mirziyoyev, iktidarın ilk yıllarında dini ve siyasi tutukluları serbest bıraksa da, boş hücreler yeniden yeni mahkumlarla doldurulmaya başlandı. Dini yayınlar kontrol altına alındı. İnsanların dinlerini öğrenmesi ve yaşaması ülkeyi halifeleştirmiyor örnek olarak Kırgızistan'ı ele alabiliriz. Özbekistan'da yasaklı olan dini materyallerin hepsi Kırgızistan'da halka açık bir şekilde kullanılabiliyor bu Kırgızistan'ı halife yapmadı".
'Din özgürlüğü yok'
Uluslararası uzmanlara göre, Özbekistan'ın yeni "Vicdan Özgürlüğü ve Dini Kuruluşlar Hakkında" yasası birçok kısıtlama ve ötekileştirme içeriyor.
Bu yılın Mart ayında Özbekistan'ı ziyaret eden eski BM din özgürlüğü özel raportörü Ahmed Shahid, "Özbekistan'da kişisel din özgürlüğü neredeyse yok. İnsanların dinlerini yaşayabilmesi için resmi makamlardan izin alması lazım".
Ona göre Özbekistan'da komünist yönetim yıllarında dini girişimler ve başlangıçlar büyük baskılara maruz kalmış ve bunun sonucunda ülkede dini okuryazarlığı, din alanındaki kaynaklar neredeyse tamamen yok olmuştur.
