Moritanya nerededir? (Afrika ülkeleri)

14 Kasım 2019 13:55:00

Fransa''dan bağımsızlığını 1960 yılında elde eden Moritanya''da İslam dini hakim. Ülkenin tek resmî dili olan Mağrip Arapçası''nın lehçesi olan Hasaniye Arapçası konuşulmaktadır. Moritanya İslam Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan bir ülkedir. Çöl sıcaklarının yaşandığı ülke, 1,030,631 kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyanın 29. en büyük ülkesidir. Moritanya''nın başkenti Nuakşot''tur. 13 bölgeye ayrılan Moritanya''da, kölelik, geçmişte olduğu kadar hala siyasi tartışmaların merkezinde yer alıyor. Peki Moritanya nerededir? İklimi nasıldır? Nüfusu ne kadardır? Tarihi nedir?

Fransa'dan bağımsızlığını 1960 yılında elde eden Moritanya'da İslam dini hakim. Ülkenin tek resmî dili olan Mağrip Arapçası'nın lehçesi olan Hasaniye Arapçası konuşulmaktadır. Moritanya İslam Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan bir ülkedir. Çöl sıcaklarının yaşandığı ülke, 1,030,631 kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyanın 29. en büyük ülkesidir. Moritanya'nın başkenti Nuakşot'tur. 13 bölgeye ayrılan Moritanya'da, kölelik, geçmişte olduğu kadar hala siyasi tartışmaların merkezinde yer alıyor. Peki Moritanya nerededir? İklimi nasıldır? Nüfusu ne kadardır? Tarihi nedir?

Moritanya ya da resmî adıyla Moritanya İslam Cumhuriyeti, Afrika kıtasının batısında yer alan bir ülkedir. Ülkenin sınır komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Fas tarafından ilhak edilen Batı Sahra ile aynı bölge üzerinde Polisario tarafından tek taraflı bağımsızlığı ilan edilen Sahra Demokratik Arap Cumhuriyeti, Cezayir, Mali ve Senegal oluşturmaktadır. Bunun haricinde ülkenin batısında Atlas Okyanusu yer almaktadır. Ülkenin başkenti Nuakşot'tur.

Ülke ismi

Ülkenin ismi olan mūrītāniyya Berberi köklere sahip olan geçmiş dönemlerde Berberi bir krallık olan Mauretania'ya da ismini veren Morolar'dan gelmektedir. Maure kelimesinin Fenikece bir kelime olan mahurim (Türkçe: batının adamı) kelimesinden geldiği tahmin edilmektedir.

Coğrafya

Moritanya 1,030,631 kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyanın 29. en büyük ülkesidir. Ülkenin toplamda sahip olduğu 5.002 km'lik kara sınırından 460 km'si Cezayir, 2.236 km'si Mali, 742 km'si Senegal ve 1.564 km'si ise Batı Sahra oluşurken, ülkenin ayrıca Atlas Okyanusu'na da 754 km'lik sahil şeridi bulunmaktadır.

Ülkenin büyük bölümü düzlüklerden oluşur, merkezi bölgelerde bazı tepeler vardır. En yüksek noktası 915 m ile Kediet İclil'dir. Topraklarının yalnızca %0.2'si tarıma elverişlidir. Aşırı otlatma, ormanların tahrip edilmesi ve toprak erozyonu, kuraklıklarla da birleşerek ülkede önemli bir sorun olan çölleşmeye yol açmaktadır. Ülkenin tek daimi akarsuyu olan Senegal Nehri'nden uzak bölgelerde temiz su kaynakları azdır.

İklim

Çöl iklimi etkisi altındaki ülkede hava yıl boyunca sıcak, yağışsız ve tozludur. Kurak iklimin etkisindeki ülkeye serinlik Kanarya Akıntısı ile gelmekte, bu akıntı ile kıyı bölgelerinde yoğun sis görülebilmektedir. Ülkenin kuzey kesimlerinde yağışlar genellikle kış aylarında görülmekte olup, bu yağışlar da genel itibarıyla yıllık 100 mm'nin altında gerçekleşmektedir. Ülkenin uç güney kesimlerinde ise bu miktar çoğu Temmuz-Ekim arası olmak üzere yıllık 300 mm ile 400 mm arasında gözlemlenmektedir. Ülke genelinde sıcaklıklar Ocak ayında 20-24 °C arası, Temmuz ayında ise 30-34 °C arası ölçülmekte olup, yaz aylarında 50 °C varan yüksek sıcaklıklar ölçülebilmektedir.

Bitki örtüsü ve yaban hayat

Ülkenin güneyinde yer alan Sahel kuşağında dikenli çalılar, otlar ve Akasya ağaçları hakim bir konumda iken, kuzey kesimlerinde çöl hakimdir.Sénégal Nehri boyunca aralıklarla Baobab, Rafya, Palmiye gibi ağaç türleri yer almaktadır. Ülkenin kıyı kesimlerinde tuzlu bataklıklar gözlemlenmektedir.

Ülke yaban hayat açısından farklı türlere ev sahipliği yapmaktadır. Moritanya ovalarında antilop, fil ve sırtlangiller ailesine mensup hayvanlar gözlemlenebilmektedir. Çölün hakim olduğu bölgelerde ise ceylan, deve kuşu, düğmeli domuz, pars ve Afrika yaban kedisi kendilerine yaşam alanı bulabilmektedir. Bunların haricinde Moritanya'da Nil timsahı da gözlemlenmiştir.

Nüfus

Moritanya'da son olarak 2013 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 3.537.368 nüfus tespit edilmiştir. 2006 yılından sonra bir daha resmi sayım gerçekleştirilmemiş olup, 2018 tahmini sayım sonuçlarına göre 3,840,429 nüfus belirlenmiştir.

Moritanya genç bir nüfusa sahip olup, 2018 tahmini verilerine göre nüfusun %58,02'si 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,81'i 65 yaş ve üzerindedir.

0-14 yaş: %38.24 (erkek 737,570/kadın 730,969)
15-24 yaş: %19.78 (erkek 372,070/kadın 387,375)
25-54 yaş: %33.44 (erkek 595,472/kadın 688,620)
55-64 yaş: %4.74 (erkek 82,197/kadın 99,734)
65 yaş ve üzeri: %3.81 (erkek 62,072/kadın 84,350)

Şehirde yaşayanların oranı 2019 verilerine göre %54,5 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2018 tahmini verilerine göre %2,14 düzeyindedir.

Dil

Ülkenin tek resmî dili Arapçadır. Ülkede Mağrip Arapçası'nın lehçesi olan Hasaniye Arapçası konuşulmaktadır. Bunun haricinde ulusal dil olarak kabul göre Pölce, Volofca ile Mande dil ailesi üyesi Soninkece de yerel olarak konuşulmaktadır.

Ülkenin Fransa'nın sömürgesi olduğu süreçte resmî dil olan Fransızca günümüzde iş, eğitim ve ticarette kullanılmakta olup, okullarda Arapçanın yanında ikinci eğitim dili konumundadır.

Din

Ülkede hakim olan din İslamiyet'tir. Moritanya nüfusunun büyük çoğunluğu islamiyet inancının Sünni mezhebine göre yaşamını sürdürmektedir. Ülke genelinde diğer dinlere inananların oranı yok denecek kadar düşük konumda bulunmaktadır.

Tarih

Beşinci yüzyıl ile yedinci yüzyıl arasında, Kuzey Afrika'dan Berberi kabilelerin göç etmesiyle bugünkü Moritanya'nın asil sakinleri ve Soninke'lerin ataları olan Bafour'lar yerlerinden oldu.

Bafourlar asıl olarak tarımla uğraşıyorlardı ve Sahra halkları içinde geleneksel göçebe yaşamı terkeden ilk halk da onlardır. Sahra Çölü yavaş yavaş kurumaya devam ederken güneye yöneldiler.

Bafour'ları Sahra'nın orta kesimlerinde yaşayanlar izledi. Batı Afrika'ya göç ettiler, ancak 1076'da İslamı yaymayı kendilerine amaç edinmiş savaşçı Murabıtlar hücuma geçerek dönemin Gana İmparatorluğu'nu ele geçirdiler.

Sonraki 500 yıl boyunca Araplar yerel halkın (Berberi ve diğerleri) direnişini bastırarak Moritanya'ya hakim oldular.

Moritanya'da 1644-1674 yılları arasındaki savaşlarda Beni Hassan kabilesinin (Hassaniler)öncülüğündeki Yemenli Arapları bölgeden çıkarma girişimleri başarısızlıkla sonuçlandı.

Başkent Nuakşot'ta balık pazarı

Beni Hassan kabilesinin soyundan gelenler, yani Hassaniler, buradaki Mağrib toplumunun bir anlamda üst sınıfını oluşturdular denebilir.

Bununla beraber, buradaki birçok Berberi kavim Yemen soyundan geldiklerini iddia etse de buna pek az kanıt bulunabilmiştir.

Fransızlar, 1800'lerin sonlarından itibaren bölgeyi, bugünkü Moritanya topraklarını kolonisi haline getirdi. Moritanya 1920'den itibaren sekiz eyaletten oluşan Fransız Batı Afrika'sının bir eyaleti oldu. Moritanya'nın 1960 yılında bağımsızlığını elde etmesiyle başkent Nuakşot kuruldu.

Bağımsızlıkla beraber siyah Afrikalı kavimler(Haalpulaar, Soninke, ve Wolof), kalabalık gruplar halinde ülkelerine döndüler.

Fransızca eğitim öğretimden geçmiş bu kavimler yeni devlet yönetiminde söz sahibi oldular, orduda yer aldılar. Bir yandan Fransızlar, güneydeki en uzlaşmaz kavimlerden biri olarak görülen Hassanileri bastırma faaliyetlerinde bulunurken bir yandan da iktidar dengeleri değişti, bu durum güneyde yaşayanlarla Mağrib halk arasında yeni bir anlaşmazlığa temel oluşturdu. Geçmişte köle olan ama Araplaştırılmış ve Mağrib toplumu içinde alt sınıfta kabul edilen Haratinler yer alıyordu.

Mağribler arasında Moritanya'yı bir Arap ülkesi olarak görenlerle bölgenin Mağrip kökenli olmayan asıl sakinlerinin baskın bir rol üstlenmesini isteyenler ayrıştı.

Etnik anlaşmazlıklar 1989'da yaşanan iç çatışmalarla doruk noktaya ulaşsa da o zamandan bu yana yatışmış görünüyor. Etnik gerginlikler ve hassas bir konu olan kölelik, geçmişte olduğu kadar hala siyasi tartışmaların merkezinde yer alıyor. Moritanya'da birçok grup ülkeyi daha çoğulcu ve çeşitliliğe önem veren bir yer haline getirme yolunda çabalarını sürdürüyor. 5 Ağustos 2008 yılında askerî darbe yaşanmıştır.

İdari yapılanma

Moritanya'nın bölgeleri

Moritanya kendi içerisinde en üst idari yapılanma olarak on iki tanesi bölge, bir tanesi de başkent bölgesi olmak üzere 13 bölgeye ayrılmıştır.

Adrar (Atar)
Assaba Bölgesi (Kiffa)
Brakna Bölgesi (Aleg)
Dakhlet Nouadhibou Bölgesi (Nouadhibou)
Gorgol Bölgesi (Kaédi)
Guidimaka Bölgesi (Sélibaby)
Hodh Ech Chargui Bölgesi (Néma)
Hodh El Gharbi Bölgesi (Aioun el Atrouss)
Inchiri Bölgesi (Akjoujt)
Nuakşot (Başkent bölgesi)
Tagant Bölgesi (Tidjikja)
Tiris Zemmour Bölgesi (Zouérate)
Trarza Bölgesi (Rosso)

Moritanya nerededir? (Afrika ülkeleri)

Yorum Yazın