Madagaskar nerededir? Ekonomisi nasıldır?

25 Eylül 2019 12:41:00

Dünyanın dördüncü büyük ada ülkesi olarak tanıdığı Madagaskar''ın, ada olması hasebiyle komşusu yoktur. Genç bir nüfusa sahip olan Madagaskar, bir sürü etnik grubu da bünyesinde barındırır. Sık ormanların olduğu bölge, bağımsızlığını Fransa''dan almıştır. Peki Madagaskar nerededir? Ekonomisi nasıldır? Nüfusu ne kadardır?

Afrika kıtasına bağlı bir ada ülkesi olan Madagaskar kıtanın doğusunda, Hint okyanusunun da batı kısmında yer alır. Ülke, Mozambik kanalı ile Afrika kıtasından ayrılır. Madagaskar coğrafi olarak Afrika kıtasının bir parçası konumundadır. Madagaskar dünyanın en büyük dördüncü adası konumundadır. Ülkenin adı; adada yaşayan halkın adı ve dili olan Malagasyden gelir. Ülkenin başkenti Antananarivo’dur. Antananarivo aynı zamanda ülkenin en büyük şehridir. Para birimi Ariary, resmi dili Malgaşça ve Fransızca’dır. Madagaskar Gondvana kıtasının parçalanmasıyla yaklaşık 88 milyon yıl önce Hindistan kara kütlesinden ayrılmıştır. Böyle olunca da ada dış dünyadan bağımsız kalmış ve bitki örtüsü ve hayvanlar çok farklı bir şekilde gelişmiştir. Bu nedenle de Madagaskar üzerindeki bitki ve hayvan türlerinin çoğu dünyanın başka hiçbir yerinde bulunmamaktadır. Ada biyolojik çeşitlilik alanında dünyanın önde gelen bölgelerinden bir konumunda olmuştur.

Madagaskar’a ilk ulaşan 1500 yılında Portekizli denizci Diogo Dias’dır. Ülkenin ismi ismi herhangi bir yerel dilden ortaya çıkmamıştır. Marco Polo anılarında, dolaylı yollardan bilgi edindiği bu adayı “Afrika’da tarifsiz zenginliğe sahip bir ada” olarak tanımlayarak, adadan Madagaskar olarak bahsetmiştir. Portekizli kaşif Diogo Dias adayı ilk keşfeden kişi olarak, adanın ismini São Lourenço olarak değiştirmiştir. Buna rağmen Marco Polo tarafından kullanılan isim daha fazla benimsenmiştir.

Coğrafyası

Ada olması nedeniyle kara komşusu bulunmayan ülkenin civarında bulunan diğer ada ülkeler ile birlikte Afrika anakarasında bulunan Mozambik ile deniz sınırı bulunmaktadır. Madagaskar coğrafi olarak Afrika kıtasının bir parçası konumundadır. Madagaskar sahip olduğu 587.295 km2 yüzölçümü ile dünyanın en büyük dördüncü adası konumundadır ve toplamda 4.828 km'lik bir kıyı şeridine sahiptir.

Süper kıta Gondvana’nın parçalanmasıyla Madagaskar yaklaşık 88 milyon yıl önce Hindistan kara kütlesinden ayrılmıştır. Böylelikle adanın coğrafik olarak izolasyonu, üzerindeki bitki örtüsü ve hayvanların tamamen dış dünyadan bağımsız bir şekilde gelişmesine yol açmıştır. Madagaskar üzerindeki bitki ve hayvan türlerinin %90’ı dünyanın başka hiçbir yerinde bulunmamaktadır. Ada biyolojik çeşitlilik alanında dünyanın önde gelen bölgelerinden bir konumunda olmuş, yüzyıllar içerisinde adada insan yaşamanın başlaması ile bu çeşitlilik tehdit altına girmiştir.

Ülke coğrafi yapı gereği genel olarak beş bölgeye ayrılmıştır. Bunlar doğu sahili, kuzeyde bulunan Tsaratanana kütlesi, merkez yaylalar, batı sahili ve güneybatı olarak adlandırılmıştır.[6] Ülkenin doğu sahilleri daha yeşil bir görünüme sahip olup, adanın geri kalanında bu yoğunlukta bir ormanlık alan görülmemektedir. Madagaskar adası genel olarak yüksek yayların hakim olduğu bir ülkedir. Kıyı şeridinde deniz seviyesi ile eşit olan yükseklikler ada merkezine doğru giderek yükselir ve ortalama 1.000 m ile 2.000 m yüksekliklere ulaşır. Ülkenin en yüksek noktasını adanın kuzeyinde Tsaratanana kütlesi olarak adlandırılan coğrafi bölge içerisinde yer alan 2.876 m ile Maromokotro Dağı oluşturmaktadır.

Ada ülkesi genelinde görülen ve verimsizliğin bir simgesi olan kırmızı topraklar nedeniyle büyük kırmızı ada olarak da anılmaktadır.

İnsanlar adayı keşfinden önce Madagaskar tamamen sık ormanlarla kaplı bir adadır. İnsan yaşamının başlaması ile birlikte adada ormanların kapladığı alan çok azalmıştır. Günümüzde de sadece doğu kıyı sahillerinde bulunan ve adanın yüzde 4′ünü kaplayan ormanlar kalmıştır. Ülkenin en yoğun ve sık bir şekilde yağmur ormanlarını görüldüğü bölgesi Masoala yarımadasıdır. Doğudan batıya doğru gidildiğinde, yağmur ormanları yerini önce nemli savan bitki örtüsüne sonra da tek tek ağaçların bulunduğu, dikenli kurak çalılıkların yer aldığı alanlara bırakmaktadır.

Madagaskar adası genelinde yerel ve o ülkeye özgü hayvan türleri bulunmaktadır. Adadaki memeli hayvanların önemli bir çoğunluğu, kuş türlerinin yarıya yakını ve bitkilerin önemli bir kısmı sadece bu adada görülür.

Dünya üzerinde sadece Madagaskar’da yaşayan lemurlar farklı türleri ile bu adada yaşamaktadırlar. Lemurlar dışında tenkrekgiller de neredeyse tamamen sadece Madagaskar adası üzerinde yaşamaktadır.

Nüfus

Madagaskar genelinde son olarak 1993 yılında gerçekleştirilen resmi sayım sonuçlarına göre 12.238.914 nüfus tespit edilmiştir. Bu güncel olarak son resmi sayım konumunda olup, 2014 tahmini sayım sonuçlarına göre adada 23.201.926 kişi yaşamaktadır. Ülke nüfusunun çoğunluğu başkent ile başkentin bağlı bulunduğu bölgede yaşamaktadır.

Madagaskar genç bir nüfusa sahip olup, 2014 tahmini verilerine göre nüfusun %61,3'ü 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,2'si 65 yaş ve üzerindedir.[9]

0-14 yaş: %40.7 (erkek 4,765,523/kadın 4,685,298) 15-24 yaş: %20.6 (erkek 2,394,146/kadın 2,384,564) 25-54 yaş: %31.3 (erkek 3,635,506/kadın 3,629,204) 55-64 yaş: %4.2 (erkek 466,263/kadın 503,375) 65 yaş ve üzeri: %3.2 (erkek 334,533/kadın 403,514)

Etnik gruplar

Adaya ilk yerleşen insanlar yakındaki Afrika kıtasından değil, Endonezya üzerinden Hint Okyanusunu aşarak buraya geldiler. Bugün Madagaskar halkının konuştuğu Malgaş dili de bu göçmenlerce Güneydoğu Asya adalarından buraya taşındı. Malgaşçanın en yakın akrabaları Madagaskar’dan binlerce kilometre uzakta, Borneo adasının güneyindeki Barito nehri civarında konuşulan dillerdir. Bu Avustronezyalı göçmenleri yaklaşık bin yıl sonra, 1000 yılı civarında Afrika’dan gelen yeni bir göçmen dalgası izledi. Afrikalı Bantular, daha çok kıyılarda ve adanın batı yarısında yerleştiler ancak kendi dillerini kullanmayı bırakıp adada yaşayan Avustronezyalıların dil ve kültürüne asimile oldular. Avustronezyalılar hala adanın iç ve dağlık kısımlarıyla, doğu yarısında yoğunlaştılar. Bu sebeple kıyılardaki yerliler antropolojik tip itibarıyla daha Afrikalı görünümlü, adanın iç kısımlarında yaşayan Merinalar gibi diğer bazı Avustronezya kökenliler ise daha Asyatik fiziksel özellikler taşır.

Madagaskar'da yaşayan birçok etnik grup konuşulan ortak dil ile ortak bir kimlik ortaya çıkarmıştır. Buna rağmen sosyal alanlarda foko olarak adlandırılan farklı alt grupların gelenek ve görenekleri önemli ölçüde yaşam biçimini belirleyebilmektedir. Madagaskar devleti resmi olarak 18 farklı etnik grubu ana etnik grup olarak kabul etmektedir.[10] Ülke genelinde en büyük etnik grubu Merinalar oluşturmaktadır. 19. yüzyıl sonlarına kadar adanın neredeyse genelinde kendi devletlerini yöneten Merinalar bu süreçte farklı fokoları baskı altına almışlardır. 1970 yılı verilerinde bu etnik gruba mensup 1,6 milyon kişi sayılmıştır. Merina Krallığı döneminde Merinaların baskı altına aldığı diğer etnik unsurlar arasında Betsileo, Sihanaka ve Bezanozano yer almıştır. Bunun haricinde ada genelinde mevcudiyeti bulunan ve Madagaskar devleti tarafından ana etnik unsur olarak kabul edilen diğer unsurlar ise şu şekildedir:

Madagaskar'da etnik unsurların yaşam bölgeleri Tsimihety Tankarana Antakaran̈a Antaimoro Ikongos Antaifasy Antaisaka Antambahoaka Antandroy Antonosy Bara Betsimisaraka Mahafaly Sakalava Tanala Vezo Bu ana etnik unsurların haricinde avı olarak yaşam sürdüren Mikealar da An̈alabo ile Lac Ihotry bölgeleri arasında yaşamlarını sürdürmektedirler.[11]

Madagaskar'da yerli unsurların haricinde yurt dışından gelen yabancılar da yaşamakta olup, çoğunluğu Komorlar, Hindistan ve Fransa'dan gelen kişiler oluşturmaktadır. Yakın zamanda Çin

Sosyal durum

Sağlık Ülkede temiz su kaynaklarına ulaşabilen nüfusun oranı düşük düzeyde olup, 2012 tahmini verilerine göre nüfusun yarısından azı olan %49,6'sı temiz kaynaklardan su temin edebilmektedir. Tam teçhizatlı sağlık hizmetlerinden yararlanma oranının düşük olduğu ülkede, nüfusun %13,9'u bu yönde bir hizmet alabilirken, %86,1'i ilkel şartlarda sağlık hizmeti alabilmektedir. Ülke içerisinde ishal, hepatit, tifo, sıtma, humma ve kuduz[9] çok sık görülen hastalıklar arasındadır. AIDS, Afrika anakarasının aksine düşük oranda görülmekte olup, bu oran 2013 tahmini verilerine göre %0,4 düzeyindedir.[9]

Eğitim Ülke genelinde 15 yaş ve üzerinde okuma yazma bilenlerin oranı 2015 verilerine göre %64,7 düzeyindedir. Bu oran erkeklerde %66,7 iken, kadınlarda %62,6 seviyesindedir. Madagaskar genelinde altı ile on dört yaş arası erkek ve kız çocukları için zorunlu ilk ve ortaokul eğitimi bulunmaktadır. Öğrenciler beş yıllık ilkokul eğitiminin ardından üç yıllık da ortaokul eğitimi almaktadır. Ülkede University of Madagascar olarak 1961 yılına kadar faaliyet gösteren ve bu yıldan itibaren University of Antananarivo olarak isim değişikliğine giden üniversite ülkenin devlet üniversitesi konumundadır.[15] Bunun haricinde University of Toamasina da devlet üniversitesi olarak faaliyet gösteren başka bir üniversitedir.

Kısaca Madagaskar’ın tarihçesi ve bugünü…

madagaskar010516..18. yüzyıla kadar, Madagaskar dağınık ve bölünmüş gruplarca yönetildi. 19. yüzyılın başından itibarense, Madagaskar adayı kendi yönetimleri altında birleştirmeyi başarmışlardır ama 1896 tarihinde ada Fransa sömürgesine girmiştir. Uzun yıllar Fransız sömürgesi olan Madagaskar Fransa’dan bağımsızlığını ancak 1960 yılında elde edebilmiştir. Bu tarihten itibaren ada dört ayrı anayasal süreçten geçti. Madagaskar çok partili bir siyasi sisteme sahiptir ve merkezi bir yöntem ile başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Madagaskar kendi içinde 22 bölgeye ayrılmıştır. Madagaskar devlet başkanı beş yıllık süre için seçilmektedir.

Madagaskar nerededir? Ekonomisi nasıldır?

Yorum Yazın