Füniküler nedir? Nasıl çalışır?
Fünüküler kelimesi Türkçe'ye, Fransızca'daki "funiculaire" kelimesinden girmiştir. Füniküler; Daha çok eğimli arazilerde kullanılan raylı bir taşıma aracıdır. Füniküler sistemler özellikle şehir merkezlerinde yaygın olarak kullanılan yüksek taşıma kapasiteli transport sistemleridir. Genellikle aralarında büyük yükseklik farkı olan iki bölge arasında çalışır. Füniküler sistemler hem asansör hem de demiryolu teknolojilerinden oluşur. Füniküler genellikle aralarında geniş bir seviye farkı olan bölgelerde hizmet veren ulaşım araçlarıdır. Finiküler nasıl çalışır? Türkiye'de kaç finiküler hattı vardır? İşte cevabı...
Füniküler Sistem, Taksim ve Kabataş istasyonları olmak üzere 2 istasyondan oluşmaktadır. Taksim istasyonu, İstanbul Metrosu Taksim istasyonu ile Kabataş istasyonu da Zeytinburnu-Kabataş tramvayının Kabataş istasyonu ile bağlantılıdır. Sistem, Taksim ve Kabataş istasyonları olmak üzere iki terminal ve karşılıklı olarak halatlarla hareket eden çift vagonlu iki araçtan ibaret olup, 3 dakika sıklıkta 640 m. lik tünelde yolculuk 110 saniye sürmektedir. Halihazırda sistemle günde ortalama 27.000 kişi taşınmaktadır.
Füniküler'in çalışma prensibi
İki ayrı aracın aynı anda kullanımı, vagonların her birini karşı ağırlık olarak etkilemesi prensibi ile çalışır. Füniküler genellikle halatlarla yukarı çekilerek çalışır. Çekme halatı, elektrikli motorlar ve redaktör ile çalışır. Germe halat sistemi ise istasyonda yer alır. Bu sistemde hat ortasında iki paralel ray bulunur. Araçların hat ortasında yan yana gelmesi durumunda bu raylar birleşerek istasyona ulaşır. Prensip olarak füniküler, eğimli ya da yatay zemin üzerinde, iki istasyon arasında seyehat eden, bir motor tarafından çekilen bir çekme, bir de germe halatı ile birbirinebağlanan iki araçtan oluşan sistemler olarak düşünülebilir. Füniküler, üst istasyonda yer alanbir kasnağa sarılmış, çelik halat ile birbirine bağlanmış, en az iki araçtan oluşur .Bu araçlar hat ortasında, her iki tarafta yer alan paralel raylar üzerinde hareket ederler. Araçlar, hat ortasında yan yana geçip, belirli bir mesafe kat ettikten sonra bu iki hat tek bir hatta birleşerek istasyonlara ulaşır. İnen trenin ağırlığı, eğimli yol üzerinde çıkan treni çekmeye yardımcı olur ve çıkan trende inen trenin hızının kontrolden çıkmasını engeller. Füniküler sistemler, yaygın kullanılan eğimli asansörlerle benzer teknik karakteristiğe sahiptir.
Türkiye'deki ilk füniküler uygulaması
İstanbul’da yer alan füniküler, 1900’lü yılların en göze çarpan yeniliklerindendir. Eugene-HenriGavand adlı bir Fransız mühendis 1867 yılında turistik bir gezi yapmak için İstanbul’a gelmiştir.Gavand bu gezisi sırasında, İstanbul’un iki önemli merkezi olan Galata ve Beyoğlu (Pera) arasında çok sayıda insanın gidip geldiğini gözlemlemiştir. Galata’nın önemli bir mali ve ticarimerkez olmasının yanında Beyoğlu’da hareketli ve cazip bir eğlence yeridir. Gavand’ıntespitlerine göre bu iki hareketli merkez arasında günde ortalama 40.000 kişi gidip gelmektedir. Fakat Yüksek kaldırım bu yoğunluğu taşıyamamaktadır. Her şeyden önce bu caddede %24 gibi çok önemli sayılabilecek bir eğim mevcuttur. Caddenin genişliği ise ancak 6m’dir. Hatta yer ye r4 m’ye düşmektedir. Bu şartlarda yaya yürümek çok güç ve yorucu olmaktadır. Atla gidildiğinde ise çekilen zorluk yanında bir de düşme tehlikesini göze almak gerekmektedir. Gavand’ın bulduğu çözüm şudur: Galata ile Beyoğlu arasında yapılacak asansör tipinde bir yeraltı demiryolu (Tünel) ile insanları ve eşyaları taşımak mümkün olacaktır. Böylece halk içinönemli bir kolaylık getirilmiş olacağı gibi kendisi de bu sayede kazanç elde etmiş olacaktır.
Tünel’in inşaatına 1871 yılında başlanmış 1875 yılında hizmete açılmıştır. Tünel ilk zamanlarda 150HP gücünde iki buhar makinası ile çalıştırılıyordu.1968 yılında modern teknolojinin icaplarına uymak amacıyla tünelin yenilenmesine karar verilmiştir. Bu hususta tünel elektrikle çalışır hale getirilecek ve bunun yanında bazı iyileştirilmelere de gidilecektir. Bu çalışmalar 3 yıl sürmüştür. Galata istasyonuna da yeni bina yapılmıştır. Birkaç gün süren deneme seferleri boyunca vagonlarda kum torbaları taşındıktan sonra 9 kasım 1971 tarihinden itibaren yolcu taşınmasına başlanmıştır. Tünelin boyu 555,80, çapı 6,70 yüksekliği 4,90 metredir. Tünelin içinden geçen demiryolunun uzunluğu ise 626 metredir. Demiryolu çift hat olarak yapılmıştır. Raylar çelikten olup,metre başına 25 kg ağırlığındadır. İki ray arasındaki mesafe 1.5 metredir. Demiryolunun profilidüz değildir.
Fünikülerin tarihçesi
Füniküler uzun zamandır kullanılmakta olup, bilinen en eski füniküler 15. yüzyılın başlarındainsanları ve eşyaları sarp yamaçlara çıkarmak için tasarlanmıştır. İlk füniküler Avusturya Salzburg’ta Hohensalzburg Kalesinde Kardinal Matthäus Lang tarafında 1515’te yapılmıştır. Bu yapıda insan veya hayvan gücü kullanılmıştır, raylar ise tahtadan yapılmıştır. Daha sonra İngiltere’nin Country Tyrone kentinde 1777 yılında su gücüyle çalışan, halatlar yardımıylaçekilen füniküler inşa edildi ve 1830’da kullanılmaya başlandı.
Stephenson ilk olarak 1825’te 1:50 eğime sahip bir yamaçta bir buhar makinasını füniküler sisteme adapte etti. İlk insan taşıyan füniküler 1861 yılında İtalya’nın Dusino kentinde, ikincisi ise 1862 yılında Lyons’ta inşa edildi. Dünyanın ilk kentsel füniküleri “kablolu araç” adıyla 1873 yılında San Fransisco ABD’de yapılmıştır. İlk yer altı füniküleri ise 1875 yılında İstanbul’da “Tünel” adıyla hizmete girmiştir. Tahrik o zamanlar buhar gücü ile sağlanmaktadır.
Bu Londra Metrosu’ndan sonra dünyadaki ikinci metro kategorili araçtır. Avrupa’da ilk yer altı füniküleriise İsviçre’de 1877 yılında Lausanne’den Ouchy’ye kadar inşa edildi.Füniküler sistemde ABD’de çok ses getiren ilk elektrik tahrikli olanı Great Incline Funicular1893 yılında kuruldu. Bu sistem 859 m ile 1067 m yükseklikleri arası taşıma yapmakta üç ayrı noktada eğimi değişmekte ve düşük eğimle başlayıp tepede yaklaşık %60 gibi bir eğimeulaşmaktadır. Bu füniküler 1938’e kadar çalışmıştır.
Türkiye'deki füniküler hatları 1. Karaköy-Beyoğlu
2. Taksim-Kabataş
Füniküler hatlarında bulunan güvenlik ekipmanlar
1. Hava Freni: Araçlarda bulunan 4 kılavuz 4 yedek metal tekerlekleri hava basıncı ile bağlayanbalata frenidir. Bu fren çok etkili olup, bir araçta bulunan 8 tekerleği bağlamak suretiyle etkisinigösterir.
2. Elektrik Freni: Hizmet freni olarak kullanılmakta olup, aracın istasyonda durmasınısağlamaktadır.
3. İmdat Freni: Arabanın kapı üstlerinde ve herhangi bir olay karşısında yolcuların kullanmasıiçin, dizayn dilen fren olup, bu fren makina dairesinde bulunan (çekme) tahrik halatı volanınıdurdurarak etkisini gösterir. Ayrıca halatın kopması durumunda aracı acilen durdurmak için,kullanılan acil şaro kontağı freni mevcut olup, bu fren arabanın altında bir ucu kabloya diğerucu kontağa bağlı fren sistemidir.
"Üye/Üyeler suç teşkil edecek, yasal açıdan takip gerektirecek, yasaların ya da uluslararası anlaşmaların ihlali sonucunu doğuran ya da böyle durumları teşvik eden, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, pornografik ya da ahlaka aykırı, toplumca genel kabul görmüş kurallara aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde hiçbir İçeriği bu web sitesinin hiçbir sayfasında ya da subdomain olarak oluşturulan diğer sayfalarında paylaşamaz. Bu tür içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk münhasıran, içeriği gönderen Üye/Üyeler'e aittir. MİLAT GAZETESİ, Üye/Üyeler tarafından paylaşılan içerikler arasından uygun görmediklerini herhangi bir gerekçe belirtmeksizin kendi web sayfalarında yayınlamama veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. Milat Gazetesi, başta yukarıda sayılan hususlar olmak üzere emredici kanun hükümlerine aykırılık gerekçesi ile her türlü adli makam tarafından başlatılan soruşturma kapsamında kendisinden Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 332.maddesi doğrultusunda istenilen Üye/Üyeler'e ait kişisel bilgileri paylaşabileceğini beyan eder. "
Yorum yazma kurallarını okudum ve kabul ediyorum.