Finansman çeşitliliği

07 Kasım 2014 12:19:00

Başarılı bir reform, eğitimin paydaşlarının sektörün yönetimi ve finansmanı konusunda sorumluluk alması durumunda iyi sonuclar verebilir.

TÜRK eğitim sisteminde müfredat acısından olmadığı gibi mali acıdan da rekabete acık bir ortam yoktur. Mali kaynaklar, eğitimdeki başarıları ödullendirecek şekilde kullanılmamaktadır. Bu bir tercih değildir aksine mevcut merkeziyetci eğitim yapısı, rekabeti köklu bir şekilde engellemektedir. Mali rekabetin oluşması, kısmi ya da tam özel eğitim kurumlarının sistemin buyuk bir kısmını oluşturmasına bağlıdır. Devlet özel eğitimi teşvik etmeli, özel işletmelerin kendi eğitim programlarını hazırlamalarına musaade etmelidir. Bunun icin mevcut devlet okulları icinde mali imkanlarını kendisi karşılayabilecek durumda olan okullar özelleştirilmelidir. Bu özelleştirmeler, kademeli ve pilot uygulamalar şeklinde başlamalıdır. Öncelikli olarak bu pilot okullar, İstanbul'da Bakırköy, Şişli; Ankara'da Cankaya-Gaziosmanpaşa gibi bölgelerdeki okullardan başlamalıdır cünkü bu tür okullar, kendi mali imkanlarını oluşturma potansiyeline ziyadesiyle sahiptir. Eğitim reformlarından, yönetim ve finansman ceşitliliği sağlanması durumunda başarılı sonuclar beklenebilir.

Başarılı bir reform, eğitimin paydaşlarının sektörün yönetimi ve finansmanı konusunda sorumluluk alması durumunda iyi sonuclar verebilir. Oysa Turkiye'de yönetim ve finansman % 95 oranında merkeze bağlıdır. Bu oranın uzun vadede % 40 civarına indirilmesi gerekir. Eğitimde sorumluluğun toplum tarafından paylaşılması gerekir. Bu sorumluluk ve oranların oluşması, farklı eğitim programlarının uygulamaya koyulmasına ve profesyonel sivil/özel işletmeciliğin yaygınlaşmasına bağlıdır. Mevcut eğitimin finansman şekli sosyal devlet anlayışına uygun değildir: Gelir düzeyi yüksek bölgelerde özel okullaşma oranının duşük olması, sosyal devlet anlayışına aykırıdır cünkü bu okullara, mali durumu cocuklarının eğitimini finanse edebilecek kadar iyi olan ailelerin cocukları da devam etmektedir. Bu öğrencilere, ücretsiz kitaplar, eğitim materyalleri sağlanmakta ve eğitim giderleri genel vergilerden karşılanmaktadır. Bu vergiler, gelir seviyesi düşük ailelerden de alınmakta ve ihtiyacı olmayan aileler bundan yararlanmaktadır. Oysa sosyal devlet anlayışı, genel vergilerden sağlanan finansmanın sadece gelir seviyesi düşük olanlar icin kullanılması esasına dayanır.

Yönetim çeşitliliği

Milli Eğitim Bakanlığı'nın yanı sıra belediyeler, profesyonel ve özel işletmeciler, okullar acabilmeli ve mufredatlar hazırlayabilmelidir. Bunun icin belediyelerin, kanunla sınırları belirlenmiş bazı özel vergiler toplamalarına izin verilmesi gerekir.

Türk Eğitim sisteminde Reformu Engelleyen Durumlar

Türk eğitim sisteminde köklu reform yapılmasını, özel ve özerk okul sisteminin gelişmesini engelleyen bazı durumlar vardır. Milli Eğitimdeki mevcut istihdam yapısı, Türkiye'de yapılabilecek reformların önünde en ciddi engel olarak görünüyor. Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde yaklaşık bir milyon öğretmen ve memur calışmaktadır. Bu yüksek sayı, öğretmenlerin özlük hakları nedeniyle özel eğitim sisteminin gelişmesi ve okulların özerkleştirilmesi önunde cok ciddi bir engel gibi görünüyor. Ancak bu, üstesinden gelinemez bir sorun değildir. Bu istihdamın eritilmesi icin bazı uygulamalara gidilebilir. Geliştirilmeye acık bu önerileri üc başlık altında sıralayabiliriz: 1. Maaşların devlet tarafından ödenmesi: Daha sonra ayrıntısı verilecek olan özel işletmeli devlet okulları sistemi, mevcut istihdam sorununu aşmak icin onemli bir uygulama olabilir. Belirli şartları taşıyan ilk, orta ve lise duzeyindeki devlet okulları, özel işletmecilere devredilebilir. Bu okullarda calışan öğretmenlerin maaşları, bakanlık tarafında ödenmeye devam edebilir. Okulun diğer masraflarını, ücret ve bağış yontemi ile karşılamasına imkan tanınabilir.

2. özel okullara gecen öğretmenlerin maaşlarının bir bolumunun devlet tarafından odenmesi: Devlet okullarında calışan oğretmenlerin ozel okullara gecmesi teşvik edilebilir. Ozel bir okul, devlet okullarından oğretmen takviyesi yapabilir. Bu oğretmenlerin maaşlarının yarısını devlet karşılayabilir, maaşın diğer kısmını yarısından az olmamak kaydıyla ozel okul karşılar. Bu oranlarda farklı uygulamalara gidilebilir. Oğretmenlerin, okullarla farklı sozleşmeler imzalamasına izin verilebilir. Ozellikle (ayrıntısı daha sonra verilecek olan) ozelleştirilen ve finansman kaynakları yuksek olan okul işletmecilerine, belirli oranlarda bu oğretmenleri calıştırma zorunluluğu getirilebilir. 3. Ozel okullara gecen oğretmelere istediklerinde eski gorev yerlerine donme hakkı verilmesi: Devlet okullarında gorev yapan oğretmenler, ozel okulda calışmaya teşvik edilebilir. Bu oğretmenlerin maaşları, tamamen calıştıkları kurum tarafından odenir fakat oğretmenler, istediklerinde onceki kurumlarına donme imkanına sahip olabilir.

Merkeziyetçiliğin performansı düşürmesi

Eğitim sistemindeki merkeziyetcilik, alternatif eğitim modellerinin ortaya cıkmasını ve rekabet sisteminin oluşmasını engelliyor. Eğitim sektörunde calışanlar, bu sektörden para kazandıklarını ya da kazandıkları paranın yaptıkları işin sonucu olduğunu hissedemiyorlar. Cunku standart bir odeme şekli var. Başarılı ve başarısız oğretmen arasında hicbir fark ortaya cıkmıyor. Bu nedenle bakanlığın uyguladığı performans yontem ve olcutleri, performansları ölcemiyor. Bu durum, öğretmenlerin mesleki motivasyonlarını azaltıyor, hatta yaş ilerledikce ve eğitimde daha kalifiye elemanlar olarak calışmaya başlayacakları deneyime ulaştıklarında öğretmenler, mesleklerinden tamamen uzaklaşmış oluyorlar. Eğitim sisteminde rekabetci bir yapının oluşmasına musaade edildiğinde öğretmen ücretlerinin ölcülebilir performanslara göre farklılaşması sağlanacaktır. Bu durum, öğretmenlerin performansıyla birlikte mesleki motivasyonunu da artıracaktır.

Yarın: Özel ve Özerk Eğitim Sistemine Geçiş İçin Öneriler

Finansman çeşitliliği

Yorum Yazın