Atlı tramvaydan Marmaray''a uzanan bir yol hikayesi

29 Haziran 2015 10:34:00

İstanbul''un Dersaadet atlı tramvaylarıyla başladığı ulaşım yolculuğunun artık modern ulaşım araçlarıyla devam ettiğini ifade eden Cevdet Güngör, "İstanbul''un atlı tramvaydan Marmaray''a uzanan yol hikayesinde, biz de İETT olarak 144 yıldır değişime ayak uydurmak için çalışıyoruz" dedi.

SÖYLEŞİ: ÖZLEM DOĞAN

Elektrik, tramvay ve tünel işletmeleri 1939 yılında millileştirilerek İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel (İETT) İşletmeleri Umum Müdürlüğü adı altında bugünkü hüviyetine kavuştuğunda İstanbul'un ulaşımından artık İETT'de sorumluydu. Bir asırdır şehir taşımacılığına yön veren İETT otobüsleri kar, fırtına demeden yolcularını gidecekleri yerlere ulaştırdı. İstanbul'un faytondan atlı tramvaya, troleybüsten, metroya uzanan değişim sürecini İETT Kurumsal İletişim Dairesi Başkanı Cevdet Güngör'le konuştuk.

İstanbul'un ve dolayısıyla İETT'nin yol hikayesi ne zaman başladı?

İETT'nin yol hikayesi insanların yolculuk ihtiyacı ile başladı. Kuruluşu 1871'li yıllara dayanıyor. Atlı tramvayların sunduğu hizmetin o dönemdeki adı Dersaadet Tramvay Şirketi'ydi. 1939'da millileştirildikten sonra İETT adını aldı.

ULAŞIM YENİ KAVRAMLAR ÖĞRETTİ

Elinizdeki kaynaklara göre İstanbul'da ilk trafik kazası ne zaman ve nasıl gerçekleşti?

Atlı tramvayların hizmete girişiyle birçok yeni kavramı öğrendi İstanbullular. O kavramlardan biri de trafik kazasıydı. Tramvayların hizmete girmelerinden bir ay sonra 26 Ağustos 1871 tarihinde Karaköy yakınlarında ilk ölümlü kaza meydana geldi. Hırvat asıllı bir vatandaş vatmanın tüm ikazlarına rağmen yolu geçmeye çalışınca önce atların sonra da tramvayın altında kalarak yaşamını yitirdi. 1936 yılında da Şişhane'de devrilen tramvayda altı kişi hayatını kaybetmişti.

Bir de her gün önünde otobüs, metro, tramvay gibi ulaşım araçlarını beklediğimiz duraklar var. Durak uygulamasına nasıl geçildi?

Eski İstanbul'da durak uygulamasına geçiş, 1880 yılına tekabül etmektedir. Tramvay durakları mecburi durak ve ihtiyari durak olmak üzere ikiye ayrılıyordu. Kırmızı üzerine beyaz yazılı olan mecburi, beyaz üzerine siyah yazılı olan ihtiyari durak idi. O dönemin tramvay tabelalarında okuma yazma bilmeyenler içinde şekiller koydurulmuştur.

SAVAŞA GİDEN TRAMVAY ATLARI

Tarihte İstanbul'da ulaşımın aksadığı dönemler oldu mu?

Tramvay şirketi mevcut 430 at ve 100 arabadan oluşan atlı tramvaylarla hizmet ederken 1912 yılında Balkan Harbi patlak verdi. Orduda büyük bir at ihtiyacı ortaya çıktı. Dersaadet Tramvay Şirketi'nden 430 atı ordu tarafından 30 bina altın karşılığında satın alındı. Bu yüzden de o dönem taşımacılık hizmetine ara verildi.

Savaş nedeniyle ara verilen ulaşım hizmeti yeniden ne zaman başladı?

Sultan Abdülhamid 1888 yılında Londra Elçiliği'ne emir vererek İngiltere'den bir elektrikli araba getirilmesini ister. Deniz yoluyla İstanbul'a getirilen aracın ilk sürüşü o dönemin Maliye Bakanı tarafından yapılmıştır. Balkan Harbi'yle aksayan ulaşım 1914 yılının Şubat ayında Karaköy-Ortaköy arasında sefer yapan ilk elektrikli tramvay seferiyle tekrar başlamıştır.

ŞEHRİN SEYRÜSEFER LAMBALARI

Şehir içi ulaşımla birlikte uyulması en elzem kurallardan biri olan trafik lambaları ne zaman şehirle buluştu?

İstanbul'da bir ilke imza atılarak 1929'da Galata'ya kentin ilk seyrüsefer lambası dikildi. İlk başta halkın oldukça ilgisini çeken ve etrafında genişçe bir çember oluşturularak merakla seyredildiği anlatılan bu lamba, zaman içinde kendisine gösterilen alakayı kaybetti. Trafik lambalarına o dönem basında seyrüsefer işareti deniyordu.

Zaman içerisinde ulaşım araçları nasıl bir değişim yaşadı?

Cumhuriyetin ilanından sonra çok şey değişti. Tramvayların yerini 1957 yılında İtalya'dan getirtilen troleybüsler aldı. 1961 yılında da İstanbul'da taşımacılık faaliyetine başlayan troleybüsler, elektrik kesintileri nedeniyle ulaşımını sık sık aksatıyordu. İETT ustalarının ürettiği ilk ve tek Türk troleybüsü olan 'Tosun' ise üreticilerinin gözbebeği olarak 16 yıl kesintisiz hizmet verdi.

OTOBÜS OTUZ YOLCUSUYLA DENİZE UÇTU

İETT tarihindeki ilk çok ölümlü trafik kazası ne zaman meydana geldi?

O dönem İETT tarihinin en acı kazası 1978'de Taksim-Sarıyer hattı otobüsünün 30 kişilik yolcusuyla denize uçmasıdır. Kazanın meydana geldiği yerde denizin oldukça derin olması hasebiyle 25 kişi boğularak yaşamını yitirmiştir.

Tıpkı şehir kültürü gibi, bir toplu taşıma kültürü de oluşturabilir mi?

Biz toplu taşıma kültürünün de oluşması içinde gayret ediyoruz. Tarih içinde yaşadığımız değişimlerin bilgi ve belgelerini kitaplaştırıyoruz. Kentli olma bilincini oluşturmaya çalışıyoruz. 'Transist Toplu Ulaşım Sempozyumu'yla toplu ulaşımın tüm operatör ve otoriterlerini bir araya toplayarak kamuoyunda tartışmak için platform oluşturduk. Resim, fotoğraf ve karikatür yarışmalarıyla toplumla iç içe olmaya özen gösteriyoruz.

DEĞİŞİMİN FARKINDAYIZ

Zaman insanımızda ne İETT'de neleri değiştirdi?

İstanbul'un Dersaadet atlı tramvaylarıyla başladığı ulaşım yolculuğu artık metro, tramvay, Marmaray, gibi teknolojik ve modern ulaşım araçlarıyla devam ediyor. Biz de İETT olarak 144 yıldır değişime ayak uydurmak için çalışıyoruz.

Atlı tramvaydan Marmaray''a uzanan bir yol hikayesi

Yorum Yazın