Hayati öneme sahip düzenlemeler aralıksız sürüyordu. İşkenceye sıfır tolerans ilkesiyle hem mevzuat, hem de uygulama işkence iddialarına karşı daha duyarlı hale getirildi. İşkence veya kötü muamele suçları etkili ceza yaptırımlarına bağlanarak erteleme ve hapis cezasına seçenek yaptırım imkanı ortadan kaldırıldı. 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun 2.maddesinde yapılan değişiklikle, işkence ve kötü muamele suçunu işleyen kamu görevlileri, idaru00ee izin prosedürü kapsamı dışına çıkarılarak genel hükümlere tabi kılındı. Böylelikle hakkında işkence ve kötü muamele iddiaları bulunan kamu görevlilerinin, idaru00ee izin prosedürü nedeniyle yargılanamadığına ilişkin iddiaların önüne geçildi.
Yargı Bağımsızlığı ve Hukuk Devleti
Yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığını güçlendirecek adımlar da bu süreç içerisinde atıldı. Kamu davasının açılması için Adalet Bakanı ve valilere tanınan savcılara talimat verme yetkisi kaldırıldı. Anayasa Mahkemesi ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu yeniden yapılandırılarak; daha çoğulcu ve temsili bir demokratik bir yapıya kavuşturuldu. İlk derece mahkemelerinde görev yapan hakim ve savcıların kendilerini yöneten Kurula üye seçme imkanı getirildi, avukat ve öğretim üyelerinin de Kurulda temsili sağlandı. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun meslekten çıkarma kararlarına karşı yargı yolu açıldı. Görevleriyle ilgili suçlarından dolayı Anayasa Mahkemesinin Yüce Divan sıfatıyla yargılayacakları kişiler arasına Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ile Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları ile Jandarma Genel Komutanı da eklenmektedir.
Vesayet sistemine son
Askeri mahkemelerin görev alanı daraltıldı. Sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmalarına son verildi. Askerlerin, askeri suçların dışındaki suçlarla ilgili sivil mahkemelerde yargılanmaları sağlandı. Ve nihayet Yüksek Askeri Şura kararlarına karşı yargı yolu açıldı. Memur ve diğer kamu görevlileri bakımından disiplin cezası kapsamında verilen uyarma ve kınama cezaları için de yargı yolu açıldı.
Adil ve Etkin İşleyen Bir Yargı Sistemi
Hakim ve savcılarımızın özlük hakları iyileştirildi. Ülkenin dört bir yanına, geleneksel mimarimizden ilham alan bir mimari ile muhteşem adalet sarayları inşa edildi. Adalet teşkilatı, bilişim teknolojisinin en son ürünleri ile donatıldı.
UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) ile tüm adalet teşkilatımız bilişim altyapısına kavuşturuldu. Vatandaşlar artık davaları ile ilgili her aşamayı anında internette takip edebilme ve bilgilerini SMS yoluyla telefonlarına alabilme imkanına kavuşturuldu. Adli Tıp Kurumu ülke çapında yaygınlaştırıldı ve modern teknoloji ile donatıldı.
Yeni daireler
Öte yandan Yargıtay ve Danıştay'da yeni daireler kurularak yüksek yargının iş yükü azaltıldı. Böylece temyiz aşamasındaki davaların sonuçlandırma hızı arttırıldı. Bölge Adliye Mahkemeleri'nin (İstinaf Mahkemeleri) ise kanuni altyapısı tamamlandı. 15 yerde Başsavcılık teşkilatı kuruldu ve mahkemelerin faaliyete geçmesi için son aşamaya gelindi. Yargı süreçlerini hızlandırmak için mevzuat değişikliği paketleri hazırlandı ve Meclisin de kabulüyle üç paket hayata geçirildi. Önümüzdeki günlerde TBMM'ye sevk edilecek olan dördüncü demokratikleşme paketinin hazırlıkları tamamlandı. Basit suçlardan dolayı cezaevlerinde kalan birçok hükümlünün cezasını dışarıda çekmesi için "denetimli serbestlik" uygulaması hayata geçirildi. Bu kapsamda ayrıca gelişmiş ülkelerde uygulanan elektronik kelepçe uygulaması getirildi. Uluslararası standartlara uymayan cezaevleri kapatıldı ve kapatılmaya devam ediyor. Bu kapsamda 2002 yılından bu yana, Bayrampaşa ve Ulucanlar da dahil olmak üzere 208 kurum kapatıldı. Hakim ve savcı sayısının artırılması için önemli çalışmalar yapıldı. Artan hakim ihtiyacının karşılanması amacıyla, avukatlıktan hakimlik mesleğine geçişin kolaylaştırılması için gerekli mevzuat değişiklikleri yapıldı.
Arabuluculuk
Bazı hukuki uyuşmazlıkların yargı yolu dışında da çözülebilmesi için arabuluculuk usulünü getiren Kanun yürürlüğe girdi. Bu uygulama ile hem yargı organlarının iş yükü hafifletilecek hem de vatandaşlarımıza mahkemeye gitmeden çözüm bulma imkanı sunulacak. Türkiye Adalet Akademisi kuruldu. Bu kurumla hakim ve savcıların teori ve uygulama çalışmalarını da içeren mesleki eğitimler almaları sağlandı.
Özel hayat korum altında
2002 yılına kadar, Türk Medeni Kanunu dışında hiç bir temel kanun değiştirilmemişken temel Ceza ve Hukuk Mevzuatımız tümüyle yenilendi. Özel hayatın gizliliği, haberleşme hürriyeti ve soruşturmanın gizliliğini ihlal ile adil yargılamayı etkileme suçları, uluslararası belgeler ve kamuoyunda dile getirilen eleştiriler doğrultusunda yeniden düzenlendi.
Hızlı karar alma
Cumhuriyet savcılıklarının ve mahkemelerin iş yükünün azaltılması amacıyla bazı suçlar kabahate dönüştürüldü ve bazı kabahatlerde karar verme yetkisi adli makamlardan alınarak idari makamlara devredildi. İdare hukukundaki yürütmenin durdurulması müessesesi revize edildi. Uygulamada tartışmalara neden olan ve yargılama süresini uzatan sebeplerden biri olarak görülen yürütmenin durdurulması müessesesi yeniden düzenlendi. İdare Mahkemelerinde karar alma süreci hızlandırıldı. Uygulamada heyet halinde görülen davalarda her türlü ara karar (keşif, bilirkişi incelemesi, bilgi ve belge istenilmesi gibi) üç kişilik heyet tarafından alınmaktadır. Bu durum yargılamanın uzamasına sebep olmaktadır.
Düzenlemeyle, heyet halinde görülen davalarda da zaman kaybını önlemek amacıyla, bazı ara kararların başkan veya dosyanın hakimi tarafından verilebilmesi hükme bağlandı. Danıştay savcılarının ise dava dosyaları hakkındaki yazılı düşüncelerinin taraflara tebliğ esası getirildi.
Terör suçlarında düzenleme
Basit terör suçları için verilen hapis cezalarını erteleme ve seçenek yaptırıma çevirme imkanı getirildi. Böylece, terör suçlarından dolayı 2 yılın altında hapis cezası alan kişilerin hürriyetlerinden mahrum olmaları ve terörist damgası yemeleri nedeniyle bu kişilerin terör örgütleriyle olan bağlantıların artmasından kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesi sağlandı. Örgüte üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyenler ile örgüte yardım edenlerin cezasında, fiil-ceza orantısı gözetilerek, indirim yapılabilmesi imkanı getirildi. 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu'nda yapılan değişiklikle, terör suçu için "cebir ve şiddet" şartı getirildi.
Yarın: Kurumsal Gelişmeleru2026