Çalışanlar ile işverenler arasında yasaların düzenlediği kurallarla birlikte bir iyi niyet de söz konusu olmalı. İşçi işverene karşı görevlerini tam olarak yerine getirirken, işverenin de çalışanının hakkını gözetmesi gerekiyor. Ancak bu ilişki sırasında kötü niyet ortaya çıkarsa, yasalarımız bunun için de tazminat öngörüyor.
3 FARKLI TAZMİNAT VAR
Yasalarımıza, çalışanın işten ayrıldıktan sonra mağdur olmaması için 3 ayrı tazminat sistemi konulmuş durumda:
- İhbar tazminatı,
- Kıdem tazminatı,
- Geri dönüş tazminatı (veya kötü niyet tazminatı)
8 HAFTALIK İHBAR
Kıdem tazminatı, kişinin çalıştığı yıl ile brüt maaşının çarpılmasıyla hesaplanıyor. İşten kendi istek ve kusuru dışında çıkartılan (bazı istisnalar ile istifa halinde de ödeniyor) çalışana en az 1 yıllık kıdem olması şartıyla tazminat ödeniyor. Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilebiliyor. İhbar tazminatı ise çalışılan yıla göre belirleniyor ve 2 haftadan 8 haftaya kadar çıkıyor. Çalışana işten çıkartılacağı önceden bildirilmez ise kıdemine göre bu para ödeniyor. Çalışan da bildirimde bulunmadan ayrılırsa, ihbar tazminatını işverene ödüyor.
8 BRÜT MAAŞA KADAR TAZMİNAT
Geri dönüş tazminatında ise 30 kişiden fazla kişinin olduğu iş yerinde çalışanlar, 1 ay içinde dava açtıklarında 8 brüt maaşa kadar tazminat alabiliyor. Bu tazminata arabulucu ya da mahkeme karar veriyor. 30 kişiden az personeli olan şirketlerin çalışanlarının ise farklı bir güvencesi bulunuyor. Bu çalışanlar işe geri dönüş davası açamıyor ancak 'kötü niyet tazminatı' ile alacakları parayı 3'e katlayabiliyor.
İHBAR TAZMİNATININ 3 KATI ÖDENİYOR
Kötü niyet tazminatı, fesih hakkını kullanırken işverenin yaptığı hatalarla ortaya çıkıyor. Birçok çalışan, bundan habersiz olduğu için bu tazminatı kaçırıyor. Oysa dediğimiz gibi ihbar tazminatının 3 katı ödeniyor ve ciddi bir tutar oluşturuyor. Burada çalışanın işten çıkartılırken haksızlığa uğramasına bakılıyor. Örneğin; bir işçi sadece evlendiği için ya da hamile kaldığı için işten atılmışsa, devreye kötü niyet tazminatı giriyor. Yine ırk, cinsiyet ayrımı, sendika üyeliği, hakkını arama gibi konularda da kötü niyet tazminatına hükmediliyor. Ayrımcılık yapıldığında, ayrımcılık tazminatı da devreye girebiliyor. Çünkü işverenin eşit davranma yükümlülüğü bulunuyor.
GERÇEK MAAŞ ŞİKAYETİ
Bir işveren işçinin gerçek maaşını bordroya yansıtmıyor ve prim-vergi kaçırıyorsa, çalışan da bunu Çalışma Bakanlığı'nın ALO 170 hattına bildirmişse, bu sebeple çıkartıldığında kötü niyet tazminatı yine devreye giriyor. Kötü niyet tazminatına yine arabulucu ya da mahkeme karar veriyor.
UZLAŞMAZLIKLAR İÇİN ARABULUCU DEVREDE
İşçi-işveren uyuşmazlıklarında zorunlu hale getirilen arabulucuk, 1 Ocak 2018'de uygulanmaya başlandı. Bireysel iş uyuşmazlıklarında, alacak ya da tazminat taleplerinde, kıdem ve ihbar tazminatında, fazla mesai ücreti, kötü niyet tazminatı, işe iade talebi gibi konularda dava açmadan önce arabulucuya başvurmak gerekiyor. Arabulucu sistemi, sorunlara kısa sürede çözüm yolunu açtı. İş mahkemeleriyle davaların çözüme ulaşması yıllar alabilirken, arabulucular dosyayı en çok 4 haftada karara bağlıyor. Mevzuata göre, arabuluculuk görüşmeleri 3 hafta içerisinde tamamlanıyor. Zorunlu durumlarda arabulucu tarafından bu süre en fazla 1 hafta daha uzatılabiliyor. Edinilen bilgiye göre, iş hukukunda 350 bini aşkın dosyanın yüzde 70'i arabulucu ile çözülerek büyük bir başarı sağlandı. (Takvim)