Türkiye'deki yer altı kaynağı olan petrol rafinerilerin devlet bünyesinde tek çatı altında toplamasını sağlayan kurum. TÜPRAŞ nedir? Ne iş yapar?
Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (TÜPRAŞ), 1983'te Türkiye'deki rafinerilerin devlet eliyle tek çatı altında toplanması için kurulan çatı şirkettir. Kocaeli, Kırıkkale, İzmir ve Batman'da rafinerileri bulunmaktadır. Tüpraş benzin, dizel, kerosene(jet yakıtı), bitüm(asfalt), LPG vb. petrol türevlerini üretir.
Tüpraş'ın kuruluşu, 1961 yılında Amerikan Caltex kurduğu Türkiye'nin ilk rafinerisi olan İPRAŞ'a (İstanbul Petrol Rafinerisi A.Ş.) dayanır. Kamu İktisadi Teşekkülleri’nin (KİT'lerin) daha verimli olmaları için yapılan düzenlemeler kapsamında, İPRAŞ ve kamuya ait diğer 3 rafineri, 1983'te Tüpraş adı altında toplandı.
2001'de iş çeşitlemesi kapsamında satın alınan İzmit Rafinerisinin bitişiğindekiPetkim Yarımca Tesisleri'nin bulunduğu bulunduğu alanda, rafinerilerin ülke motorin açığını optimum düzeyde karşılamasını sağlamak üzere, en gelişmiş rafinaj teknolojileri kullanılarak tasarlanan 3 milyar dolarlık Fuel Oil Dönüşüm Tesisi tamamlanarak üretime başlamıştır.
13 Ocak 2004'te yapılan özelleştirme ihalesini Tatneft - Zorlu Grubu 1,3 milyar dolarla kazandı, ancak Petrol-İş’in açtığı iptal davası Danıştay’ca onaylandı ve yürütme durduruldu. 12 Eylül 2005'teki ikinci ihalede en yüksek teklifi veren Koç - Shell Grubu, ihaleyi 4 milyar 140 milyon dolarla kazandı. 26 Ocak 2006'da TÜPRAŞ hisseleri Koç - Shell Grubu’na devredildi. Şirketin 2011 yılı cirosu 41 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
Tüpraş rafinerilerin hampetrol işleme kapasitesi İzmit Rafinerisi 11 milyon ton/yıl, İzmir Rafinerisi 11 milyon ton/yıl, Kırıkkale Rafinerisi 5 milyon ton/yıl ve Batman Rafinerisi 1,1 milyon ton/yıl olmak üzere yoplam 28,1 milyon ton/yıldır. 2001 yılına kadar Türkiye rafinaj kapasitesinin %86'sına sahip olan Tüpraş, Ataş Rafinerisinin (5 milyon ton/yıl) kapanması sonrası Türkiye Rafinaj kapasitesinin %100'üne sahip olmuştur.
Rafineri teknik derecelendirilmesinde kullanılan Nelson Kompleksite Endeksi'ne göre Tüpraş'ın mevcut rafineri kompleksite değeri Fransa'nın Akdeniz kıyılarındaki rafinerilerinin kompleksite değerleri ile eştir. Tüpraş'ın halen 7,25 düzeyinde olan rafineri kompleksitesi, 5,95 olan Akdeniz Rafineri Kompleksitesi ortalaması üzerindedir. Fuel Oil Dönüşüm Tesisi'nin devreye girmesi ile İzmit Rafineris'nin Nelson Kompleksite endeksi 14,5'e yükselirken Tüpraş'ın ortalama kompleksitesi 9,5'a yükseşlmiştir.
Bu yatırım kapsamında 28 milyon 710 bin 384 dolarlık da makine ve teçhizat ithal edilecek.Modernizasyon çalışmaları sonunda tesisin LPG işleme kapasitesi yıllık 567 bin 989 ton, benzin işleme kapasitesi 1 milyon 777 bin 57 ton, jet yakıtı işleme kapasitesi 1 milyon 466 bin 954 ton, NAFTA işleme kapasitesi 500 bin 454, motorin işleme kapasitesi 3 milyon 381 bin 998 ton, fuel oil işleme kapasitesi 2 milyon 459 bin 598 ton, diğer rafine edilmiş petrol ürünleri işleme kapasitesi 1 milyon 976 bin 319 ton olacak. Böylece tesisin toplam işleme kapasitesi 11 milyon tondan 12 milyon 130 bin 369 tona ulaşacak.
TEŞVİK KAPSAMINA ALINDI
Ekonomi Bakanlığı, söz konusu modernizasyon çalışmasını yatırım teşviki kapsamında değerlendirdi. Buna göre, yatırımın yüzde 50 vergi indirimi, yüzde 15 yatırım katkısı, KDV istisnası, Gümrük Vergisi muafiyeti gibi teşvik mekanizmalarından yararlandırılması kararlaştırıldı.
Tüpraş bünyesinde İzmit, İzmir, Kırıkkale ve Batman rafinerileri faaliyet gösteriyor. Rafinerilerin toplam işleme kapasitesi yıllık 28,1 milyon tonu buluyor. Rafinerilerde geçen yıl 20 milyon ton ham petrol işlendi. Tüpraş, son 9 yılda toplam 5,2 milyar dolar yatırım harcaması gerçekleştirdi.