Sabit bin Kurra, seçkin bir ailenin evladı olup, devrin en büyük bilginlerindendi. Ömrünü bilime adamış olup matematik ve tıp alanlarında çok sayıda eseri mevcuttur. Dilerseniz bu büyük bilgini beraber tanıyalım. Sabit bin Kurra kimdir? Nerede yaşamıştır? Eserleri nelerdir? Hepsi haberimizde.
826 yılında Harran’da doğmuştur. Bu şehrin çok sayıda bilgin yetiştiren seçkin bir ailesine mensuptur. Çocukluğu ve gençliği Harran’da geçmiştir.
Harran çarşısında kuyumculuk yapmaktayken Yunanca, Süryanice ve Arapçaya hâkimiyetinin de etkisiyle zaman içinde felsefeye merak sarmış, ancak alışılmışın dışındaki düşünceleri nedeniyle mahkum edilmek istenmiştir.
Bunun üzerine Harran’dan ayrılmış ve bir süre farklı yerlerde yaşadıktan sonra Bağdat’a gitmiştir. Sarayın gözlemevinde görevli bilginler arasına giren Sabit bin Kurra bu andan itibaren tamamen bilime yönelir.
Bu dönemde bir yandan matematik, tıp, astronomi, felsefe, mantık vb. alanlarda eserler yazmış, bir yandan da Grekçe ve Süryaniceye hâkimiyeti nedeniyle bu konularda yazılmış önemli eserleri Arapçaya tercüme etmiştir.
Tüm ömrünü bilime adayan bu büyük bilim adamı 18 Şubat 901 tarihinde 67 yaşında Bağdat’ta vefat etmiştir.
Sabit bin Kurra kimdir?
Dünyanın çapını ve iki meridyen arası uzaklığı doğru olarak hesaplayan ilk bilginlerdendir
Sabit bin Kurra (d. y. 836, Harran – ö. 901, Bağdat), Arap matematikçi, hekim ve düşünür. 9 yüzyılda hızlı bir gelişme gösteren Arap-İslam kültürünün temsilcilerinden biridir. Sabit Bin Kurra Harran'da (Urfa) doğmuştur.
Dünyanın çapını ve iki meridyen arası uzaklığı doğru olarak hesaplayan ilk bilginlerdendir. Batlamlus'un ünlü eserini Arapça'ya Algamesti adıyla yorumlar. Kendi görüşü ve zamanı için yeni olan trigonometri ve astronomi bilgisini de ekler. Yazma eserlerini Gerard (1114-1185) Arapça şehrinden Latinceye tercüme etti. Semerkand,Bağdat ve İstanbul da Latinceye ve fransızca ya çevrilen kitaplara yüzyıllar sonra Batı da bilim adamları sahip çıktılar. Günümüzde batılı ilim adamları bunları yer yer itiraf etmektedir.
Çağında yaptığı keşif ve buluşlarla Halife Me'mun tarafından dünyanın yarıçapını ölçmekle görevlendirildi. Onun ve diğer bilginlerin ortaya koyduğu ölçümler sonraki yıllarda Endülüs yoluyla Avrupa ya geçti. Kristof Kolomb gibi denizcilerin bunlardan faydalanarak yollarını buldukları söylenir.
Kamus'ul Alam adlı eserde belirtildiğine göre matematiğin bir kolu olan kalkulusun keşfi ona aittir. Kalkulusa "tefadul" adını vermiştir. Başka bir eserde diferansiyel hesabını Newton dan önce Sabit Bin Kurra'nın keşfettiği söylenmektedir.
Pozitif reel sayılar,integral,kalkulus,sayılar teorisi,küresel trigonometri,astronomi,mekanik,statik üzerine çalışmalar yaptı.Paraboller üzerine yaptığı çalışmalar integral kalkulusu keşfine giden yolu açtı.Bir çok yazar, Arşimet'in çalışmalarından haberdar olmasına rağmen kullanmadığını söyler.
Kurra’nın çalışmalarından bazıları şöyledir: Cebiri geometriye uygulamıştır. Pisagor teoreminin genel bir ispatını yapmıştır. Küresel trigonometri ve ileride integrale dayalı yüzey alanı ve cisim hacim hesapları yöntemini geliştirmiştir. Sinüs teoreminin tanımını yapmış ve bunu astronomiye uygulamıştır. Ekinoksun salınım hareketini açıklayabilmek için Batlamyus modeline dokuzuncu bir taşıyıcı küre eklemiştir. Güneş’in yere en yakın noktasının yer değiştirmesinden bahsetmiştir. Parabol ve paraboloidler üzerinde yoğun olarak çalışmıştır. “Dost Sayılar” kuramını ele almıştır. Güneş ve Ay’ın hareketlerindeki problemleri incelemiş ve Güneş saatleri üzerine bir kitap yazmıştır.
x ve kökx'in integralini tam olarak hesapladı.Hesaplaması integral toplamların alt ve üst olarak uygulanmasına dayanıyordu.Sadece astronomide değil tıp ve felsefede de ilerlemeler kaydetti. Sabit bin Kurra'nın matematik ve astronomiye ilşkin yapmış olduğu eserlerin sayısı 60 yakındır.
Batlamyus’un ünlü eserini zamanın bilim dili olan Arapça’ya Algamesti adıyla yorumlu açıklama yapar. Sabit bin Kurra, Batlamyus’un eserinde bulunan bilgilerin yanında kendi görüşü ve zamanı için yeni olan bazı trigonometri ve astronomi bilgisini de eklemiştir. Nasiruddin Tusi, ilgili eserinde aynen şunları yazar:
“Sabit bin Kurra’nın, bu Arapça şerhinde sinüs teoreminin tanımının yapıldığı ve astronomi ile ilgili konularda teoremin uygulanmasında gösterilmiştir.
Trigonometrinin, Batı’da yaygınlaşmasını sağlıyan, aynı zamanda dacebiri geometriye uygulayanlarınönderlerindendir. Arapça ve Farsça’dan Latince’ye tercüme etmede üne kavuşan Gerard (1114-1185), Batlamyus’un ünlü eserini 1136 yılında Sabit bin Kurra’nın Arapça eserinden Latince’ye tercüme etmiştir. Bu Latince tercüme, 1515 yılında ikinci kez yayınlanmıştır. Sabit bin Kurra’nın matematik ve astronomiye ilşkin yapmış olduğu eserlerin sayısı 60 yakındır.