Daha önce mühimmat ve insani kaynak sağladığı Libya'daki darbeci Halife Hafter ile birbirine giren Rus güvenlik şirketi Wagner grubunun, Moskova'nın çatışma ve gerginlik alanlarında "hibrit savaşa" dayanan yeni politikasının bir parçası olarak birden fazla Afrika ülkesinde yayıldığı iddia ediliyor.
Moskova, faaliyetlerini resmi olarak tanımasa da Wagner grubunun, son zamanlarda altın ve elmas madenciliği şirketleri, askeri eğitimler ya da siber savaşta uzmanlaşmış şirketler gibi çeşitli isimler altında faaliyet gösterdiği ifade ediliyor.
Amerikan Bloomberg Ajansı, ismini vermediği bazı kaynaklara dayanarak, Wagner paralı askerlerinin halihazırda; Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya, Zimbabve, Angola, Madagaskar, Gine, Gine Bissau, Mozambik ve muhtemelen de Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde konuşlandığını savunuyor.
Bununla birlikte Wagner paralı askerlerinin, yerel orduları eğitmek, önemli isimleri korumak, isyancı veya terörist gruplarla mücadele etmek ve sıcak noktalarda altın, elmas ve uranyum madenlerini korumak amacıyla Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan ve Mozambik'te konuşlandırıldığının ihtimalden fazlası olduğu kaydediliyor.
Bu hizmetler karşılığında Wagner'in yan kuruluşlarının, ülkelerdeki mineralleri ve doğal mirası kullanmak, silah, teknoloji ve askeri hizmet tedarik etmek için bazı imtiyazlara ve ruhsatlara sahip olduğu kaydediliyor.
Rusya'nın Afrika kıtasındaki nüfuzunu genişletmeye yönelik jeostratejik vizyonu çerçevesinde Wagner Şirketi'nin faaliyet gösterdiği en önemli ülkeler arasında da Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan ve Mozambik geliyor.
Libya: Daimi bir askeri üs arayışı
Başkent Trablus'un doğusundaki Sirte ile güneydoğusundaki Cufra vilayetlerinde yayılan Wagner paralı askerleri, ülkenin ortasındaki Cufra Hava Üssünün yanı sıra Sirte'deki El-Kardabiye Hava Üssü ile limanında konuşlanmış durumda.
ABD ile Birleşmiş Milletler'e bağlı kaynaklar, çoğu Rusya, Doğu Ukrayna ve Sırbistan'dan olmak üzere Libya'da Wagner'a bağlı yaklaşık iki bin paralı askerin bulunduğu ifade ediyor.
Buna ilaveten Wagner'in Suriye'de denetlediği "DEAŞ avcıları" ile "Sanad Koruma ve Güvenlik Hizmetleri" isminde iki güvenlik şirketinden işe aldığı Suriyeli paralı askerler de bulunduğu öngörülüyor.
Wagner'in, keşif ve gözetleme için hafif insansız hava araçlarından (İHA) keskin nişancı tüfeklerine; Pantsir füze ve uçaksavar topçu sisteminden MiG-29 hava muharebe ve savunma uçağı ile Suhoy Su-24 tecrit ve saldırı uçağına kadar nitelikli silahlara sahip olduğu kaydediliyor.
Libya'da çatışan tarafları, 23 Ekim 2020'de Cenevre'de Birleşmiş Milletler öncülüğünde yürütülen müzakereler sonucunda imzaladığı anlaşmada, Wagner grubu başta olmak üzere yabancı güçlerin 3 ay içinde ülkeden sınır dışı edilmesi konusunda anlaşmıştı.
Ancak Halife Hafter'e bağlı milislerin, henüz paralı askerleri Sirte ve Cufra'dan çıkarmadığı kaydediliyor.
Bu durumda da Wagner'in Rus ordusunun Libya'da NATO'nun "yumuşak" güney kanadında bir deniz üssü ile iki hava üssü için zemin hazırlaması ihtimali pek uzak görünmüyor.
Orta Afrika: Altın ve elmas madenleri
2013'ten bu yana ülkedeki iç çatışmalar nedeniyle güvenlik durumunun kötüleştiğine tanık olunan Orta Afrika'da, Rusya ülkedeki en güçlü nüfuza sahip Fransa'yı bertaraf ettiği ve Wagner grubunun, ülkede gizli şekilde yürütülen iş birliğinin önde gelen temsilcilerinden biri haline geldiği savunuluyor.
Orta Afrika'da 2018'den bu yana askeri eğitmen adı altında yüzlerce Rus askeri ile yaklaşık 450 Wagner unsurunun bulunduğu kaydediliyor. "The Africa Report" isimli site ise Orta Afrika'da Wagner şirketi tarafından sağlanan binden fazla "askeri eğitmen" olduğunu ifade ediyor.
Wagner, çeşitli alanlardaki kurumların güvenliğini sağlıyor, Cumhurbaşkanlığı Muhafızlarının ve ordunun eğitiminde öncü bir rol oynuyor. Öyle ki Wagner çalışanları, askerlerinin eğitimin yanı sıra Cumhurbaşkanı Faustin Archange Touadera'yı ülkenin yaklaşık üçte ikisini kontrolleri altında tutan isyancı gruplar karşısında koruyor.
Wagner şirketi mensuplarının faaliyetlerinin sadece güvenlik alanıyla sınırlı kalmadığı; ülkedeki altın ve elmas madenlerini koruduğu ve gelirlerin bir kısmını alıkoyduğu ifade ediliyor.
Bu madenlerin çoğu, Bambari şehri yakınlarında, çoğunluğu Müslüman Seleka gruplarının nüfuzunun etkin olduğu, ülkenin kuzey doğusundaki bölgelerde bulunuyor.
Moskova'nın Orta Afrika Cumhuriyeti'nin başkenti Bangui'ye makineli tüfek, roketatar ve ağır zırhlı araçlar dahil olmak üzere silah sevkiyatını gerçekleştirmesinden birkaç ay sonra 2018'de Rus Lobaye Invest Şirketi'nin, bazı bölgelerde altın ve elmas madeni arama ve çıkarma ruhsatı alması dikkati çekiyor.
Wagner şirketinin, ülkede çeşitli şirketler adı altında; güvenlik, madencilik veya siber güvenlik gibi birçok alanda faaliyet gösterdiği de belirtiliyor.
"Rus eğitmenler", 2018'den bu yana kendilerine tahsis edilen Berengo Sarayında bulunuyor. O dönemde kendisini ülkenin imparatoru ilan eden Jean-Bédel Bokassa'nın (1966-1979) ikametgahı olan sarayın 40 hektarlık arazi üzerinde Rus askeri kampının kurulduğu biliniyor.
Sudan: Afrika kıtasındaki operasyonlar için lojistik bir üs
Sudan ve Batı medyasında yer alan haberlere göre, Wagner şirketi Sudan'daki altın arama faaliyetlerine "Meroe Gold" ve "M Invest" şirketleri adı altında 2017 yılında başladı.
Wagner ayrıca Sudan ordusundaki askerler ile Darfur bölgesindeki Hızlı Destek Kuvvetlerine de eğitim verdi.
Port Sudan'dan Hartum'a ve Darfur'a kadar birçok Sudan şehrinde faaliyet gösterdiği kaydedilen Wagner şirketinin bazı Batı ve yerel medya kuruluşlarının haberlerine göre, Sudan'dan Orta Afrika'ya havalimanları ve sınırlar üzerinden silah ve personel taşıdığı iddia ediliyor.
Bu durumun da ABD'nin 15 Temmuz 2020'de Wagner'in paravan şirketi "M Invest"i yaptırımlar listesine dahil etmesinin sebepleri arasında olabileceği ifade ediliyor.
Mozambik: DEAŞ'ın bulunduğu yer
Wagner silahlı askerlerinin, Hint Okyanusu'nun kıyısındaki Mozambik'in kuzeyinde zengin doğal gaz sahalarına sahip, 2018'de DEAŞ terör örgütüne tabi olduğunu açıklayan Ensar es-Sünne örgütünün faaliyetlerine sahne olan Cabo Delgado Bölgesinde yayılmış olduğu öne sürülüyor.
Ancak Orta Afrika'daki çatışmalarda en az 10 milisini kaybettiği kaydedilen Wagner'ın, ekvatora yakın, yoğun yağışları ve ormanlarıyla bilinen bu bölgede zorlanarak taktiklerini değiştirmek zorunda kaldığı aktarılıyor.
Ülkede 2019'dan bu yana Wagner'la anlaşma yapmış 160 ila 300 arasındaki Rus bulunurken bunların İHA'lar, yüksek teknolojili askeri veri analiz araçlarıyla donatılmış olduğu ifade ediliyor.
Wagner unsurlarının ayrıca Afrika'daki en büyük yatırım alanı olan, uluslararası büyük şirketlerin açık deniz gaz sahalarından yararlanmak için 60 milyar dolar yatırım yaptığı Cabo Delgado Bölgesindeki Mocimboa da Praia liman kenti ile Cabo Delgado Bölgesi yakınlarındaki Nacala ile Namialo bölgelerinde konuşlandığı öne sürülüyor.
Mozambik Ulusal Direnişi (Renamo) Partisi lideri Ossufo Momade, Moskova'yı "sabotaj eylemleri başlatan Rus paralı askerlerin ülkede yayılmasıyla" suçlarken Rusya ise bu suçlamayı resmi şekilde yalanlamıştı.
Ancak Mozambik Devlet Başkanı Filipe Nyusi, Ağustos 2019'da Moskova'ya gerçekleştirdiği ziyarette Rus Devlet Başkanı Vladimir Putin ile enerji, savunma ve güvenlik alanlarında bazı anlaşmalar imzaladı. Bu gelişmeyi, aralarında Mi-17 tarzı helikopterlerin de bulunduğu askeri teçhizatların Mozambik'in başkent Maputo'ya gönderilmesinin takip ettiğine ilişkin haberler dikkati çekiyor.