Yazar: Osman Şahin
İlk yangın “Hicri 654 Senesi Ramazan ayının Birinci Cuma gecesi “Ebubekir bin Evhad” isimli bir Ferraş)(*) elindeki çırayı kandil mahzenindeki kafesin üzerine koyup unuttuğundan çıktı. Mescid-i Şerif tamamen yandı. Sadece “Hücre-i Muattara”(**) yanmadı. (1)
Yangın derhal Abbasi Halifesi “Müsta’sım”a haber verildi. Halife, yeniden tamirini emrettiyse de müteakiben “Hülagu”nun Bağdat’ı istila ve Halifeyi şehid etmesi elim hadisesi üzerine tamirat işi ertelendi.
Bilahare Mısır Türk Meliklerinden El Melik El Mansur Ali bin Aybek El Salihi ve El Melik El Muzaffer Seyfeddin Mahmud Kutuz El Maazzî ve Evlad-ı Resul’den Yemen Meliki El Muzaffer Şemseddin Yusuf bin El Melik El Mansur Ömer itina ile tamirata başladılar. Fakat tamiratın sona ermesi El Melik El Zahir Baybars El Bundukdarî zamanına tesadüf ederek bu Kıpçak Türküne nasip oldu. Mescid-i Şerifin tamiratı eski planı üzere yeniden yapıldı ve 8 sene sonra H.662 senesinde tamamlandı. 678’de Mısır Türk Meliklerinden Sultan Mansur Kaylavun Kabr-i Saadet üzerine bir kubbe yaptırıp bu şerefli işi en evvel yapan bahtiyarlar zümresine dahil oldu.
Hicri 881 senesinde ise Mescid-i Şerif ve bilhassa Sanduka-i Şerife’nin sütunları tamire muhtac bir hale geldiğinden Mısır Çerkez meliklerinden El Melik El Eşref Kayıtbay, Şemseddin Muhammed bin El Zemen isminde bir zatı (2) bina emini tayin edip, gereken tamiratı mükemmel olarak icra ettirdi. Hüce-i Muattara’nın güzel ve yeşil kubbesini yeniledi.
İkinci yangın yıldırım düşünce çıktı
886 senesi (5 sene sonra) Ramazan ayının 13’üncü Pazartesi gecesi son çeyreğinde bir yıldırım düşmesi neticesinde Mescid-i Şerif ile içindeki eşya ve bu arada nadide Kur’an-ı Kerimler ve kitaplar yandı. Reisiyye Minaresi yıkıldı. Baş Müezzin Şeyh Şemseddin Muhammed bin El Hatîb minareden düşüp vefat etti. Mescid dahilinde ise 10 kişiden fazla insan öldü. 120 kadar mermer direk yandı. Bu defa da (bir mucize eseri olarak) yalnız Hücre-i Muattara’ya ateş sirayet etmedi, keza yanmadı. Bu arada Mescid-i Şerif etrafındaki haneler de kurtuldu.
Bu elim haber El Melik El Eşref Kayıtbay’a ulaşınca çok üzüldü ve derhal adı geçen Şemseddin Muhammed bin El Zemen’i 400 kadar adamı ve büyük miktarda inşaat malzemesi ile gönderip Mescid-i Şerifin ve yıkılan minarenin yeniden ve mükemmel olarak yapılmasına gayret sarf etti. Hücre-i Şerife etrafına parmaklık koydurdu, doğu tarafını 35 metre uzunluğunda, bir kısmını iki metre genişletti. Ayrıca bir Medrese, bir Ribat, Babu’rrahme’ye beşinci bir minare, “Babu’sselam”da bir ribat, bir imaret, bir sebil, bir hamam, bir değirmen, bir fırın ve bir mutfak yaptırdı. Bu inşaat 888’de tamamlandı. Bir sene sonra usta kalemkârlar gönderip Mescid-i Şerifin tezyinatını tamamladı. Yanan Kur’an-ı Kerimler yerine Mısır’dan Mesâhif-i Şerîfe ve enfes kitaplar gönderdi. Bu inşaat için 120.000 dinar (25 dinar 1 altın olduğuna göre yaklaşık 5000 altın) sarf etti. Karaçelebizâde Abdulaziz Efendi’nin “Ravzatu’l Ebrar” isimli eserinde 200.000 zernâb sarf edildiği bildirilmektedir.
Son yangını Evliya Çelebi rivayet ediyor
Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde (Cild: 9) naklettiği bir rivayete göre ise, Miladi 1162 senesinde, (yani 859 yıl önce) Papa tarafından Hz. Peygamber'in (S.A.V.) naaşını çalmak üzere gönderilen zahit kılığındaki iki kişi Mescid-i Nebevi yakınlarında bir ev tutmuş ve yer altında gizlice bir dehliz kazarak kabre ulaşmak istemişler. Peygamber Efendimiz (S.A.V.) Atabekler Meliki Nurettin Mahmud Zengi’ye rüyasında görünerek olaydan haber vermiş ve beni kurtar demiş. Rüya ikinci veya üçüncü gece de tekrarlayınca Nurettin Mahmud Zengi Medine’ye kadar gelmiş ve hediye dağıtma bahanesiyle herkesi toplattırarak bu kişileri tespit edip yakalamış, bilahare merkad-ı şerifin etrafını metal döktürerek koruma altına almış. (Bu olay bölgedeki vatandaşlarımız tarafından bilinmekte ve değişik şekillerde anlatılmaktadır).
Cenab-ı Hak bütün Müslümanlara buraları ziyaret etmeyi nasip eylesin. Amin.
Kaynaklar:
Şeyh Abdulkadir El Şerkâdî Tuhfetunnazırîn’de, Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem’in yangın olacağını haber verdiğini anlatır.
Yangından sonra bir şair Mescid-i Şerif Divanına şu iki beyti yazmıştır:
لم يحترق حرم النبى لحادث يخشى عليه وما به من عار
لكنما ايدى الروافض لامست تلك الرسوم فطهرت بالنار
Harem-i nebi bir olay sebebiyle yanmadı. Korkarım ki ona bir uğursuzun eli dokundu ve onun el izi ateş ile temizlendi.
Bu zat Kudüs’te Mescid-i Aksa suru etrafında bir “Ribat” yaptırmıştır.
“Kitabu’l Meârif” İbn-i Kuteybe.
(*) Ferraş: Camilerin temizlik işlerine bakan kişi
(**) “Hücre-i Muattara” Peygamber Efendimizin medfun bulunduğu yer demekti