ÖZLEM DOĞAN
Türkiye’nin yıllardır mücadele ettiği PKK terörü, Suriye’de kendine etkin bir alan açmaya çalışıyor. Yıllardan beri çeşitli ülkeler tarafından dolaylı olarak desteklenen terör örgütü şimdi de açıkça ABD tarafından besleniyor. Türkiye, yanı başında bir terör devleti kurulmaması için terör örgütü PKK/PYD/YPG’nin Suriye’de bulunduğu noktalara harekât gerçekleştirdi. Türkiye’nin terör örgütüyle mücadelesini anlamak için öncelikle PKK’nın analizini yapmak ve tarihçesine bakmak gerekiyor. Bu bağlamda SETA Strateji Araştırmacısı, Akademisyen Hüseyin Alptekin olay bazlı ve somut verilere dayalı olarak analiz etmek üzere ‘PKK Terörünün Analizi’ adlı bir kitap kaleme aldı. Kitapta Türkiye Terör Olayları Veri Tabanı (TTOV) verilerinden faydalanılarak PKK terörünün farklı boyutlarını analiz ediliyor. SETA araştırmacılarının da katkıda bulunduğu kitap PKK’yı ve Türkiye’nin terör örgütü ile mücadelesine ilişkin önemli bilgiler veriyor.
PKK ilk saldırısını 1984’te gerçekleştirdi
PKK, Türkiye’de faaliyet gösteren ve temelleri 1974’e kadar uzanan Marksist-Leninist bir terör örgütüdür. PKK’nın Türkiye güvenlik güçlerini hedef alan ilk silahlı eylemini 15 Ağustos 1984’te gerçekleştirmiştir. Kuruluşundan bugüne geçen sürede PKK dönemsel olarak farklı stratejiler takip ederek buna yönelik farklı terör eylemleri düzenlemiştir. Suikast, mayın patlaması, kundaklama bunlardan sadece birkaçıdır.
İl ve ilçelere göre can kayıpları
2004-2018 dönemini kapsayan 15 yıllık süre içerisinde terör nedenli olaylarda PKK’nın terör eylemleri ve Türkiye’nin terörle mücadele operasyonlarında en çok can kaybı yaşayan şehirler Hakkâri, Şırnak, Tunceli, Diyarbakır, Mardin, Van, Siirt, Bingöl, Bitlis ve Ağrı oldu. Hakkâri ve Şırnak’ın dağlık bir coğrafya ve sınır vilayeti olmaları hem can kaybına yol açan terör eylemi sayısını hem de olay başına yaşanan can kaybının sayısını artırmaktadır. En fazla sivil kaybı Şemdinli, en fazla asker kaybı Çukurca, en fazla polis kaybı Nusaybin, en fazla güvenlik korucusu kaybı Şemdinli ve en fazla PKK militanı can kaybı da Şemdinli’de yaşandı.
PKK’dan infaz, suikast, bombalama
Doğu ve Güneydoğu illerinde başta AK Parti’ye mensup siyasiler olmak üzere PKK’ya muhalif siyasiler ve yöre halkının ileri gelenleri yol kesme, kaçırma, infaz, suikast, silahlı saldırı ve benzeri saldırıların kurbanı oldu. Bu tarz saldırıların öne çıktığı iller Diyarbakır, Şırnak ve Tunceli’dir. Buna karşın büyükşehirlerde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri dışındaki illerde sivillere yönelik gerçekleştirilen saldırılarda çoğunlukla bombalı araç, canlı bomba ve EYP ile sıradan vatandaş hedef alındı.
Eylemleri PKK’nın kırsalda sıkıştığının göstergesi
PKK, 12 Temmuz 2015’te Çözüm Süreci’nin bittiğini ilan etmesi ile eylem sayısını artırmış ve nihayetinde meskun mahal eylemlerine yönelmiştir. Türkiye’nin güvenlik güçlerini hedef ilan eden PKK, artık sivillerin yaşadığı yerleri eylem merkezi haline getirerek halkı kalkan olarak kullanmıştır. Terör örgütünün kırsaldan meskun mahale kaydırdığı bu eylemler, PKK’nın kırsalda sıkışmışlığını göstermesi açısından önemli olmakla birlikte Suriye’deki PYD-ABD ittifakından aldığı destekle motivasyonunu sağlamıştır. PKK hendekle başlattığı süreci bombalama faaliyetleriyle devam ettirmiştir. Nitekim PYD ile DEAŞ arasındaki mücadeleden öğrendiklerini Türkiye içinde uygulamaya koymuştur.
YPG/PYD etkinliği PKK’yı dönüştürdü
Özellikle Suriye’nin kuzeyinde PYD/YPG’nin etkinlik kazanmasının ardından terör örgütü PKK’nın hedefleri ve eylemselliğinde ciddi bir dönüşüm yaşanmaktadır. Bu dönüşümün etkileri önümüzdeki dönemde daha fazla hissedilecektir. Türkiye güvenlik güçlerinin örgütle son dönemdeki etkili mücadeleleri sonrasında yaşanan dönüşüm ve Suriye dolayısıyla yaşanacak değişiklikler, PKK’nın eylem yöntemleriyle ilgili en yakından izlenmesi gereken hususlar olmak durumundadır.
Türkiye PKK terör çatışmalarında kullanılan silah türleri analizi
PKK ile olan karşılaşmalarda TSK tarafından en fazla kullanılan araç F-16’dır. Sonrasında helikopter ve İHA gelmektedir. TSK’nın kullanımında geleneksel ve istikrarlı olarak helikopter ön sıradadır. F-16 kullanımı ise 2014’ten itibaren artış göstermiştir. PKK’ya yönelik 2008-2018 döneminde gerçekleşen operasyonlarda İHA-SİHA kullanımının sağladığı katkılar, gün geçtikçe daha fazla sayıda kullanılması ve teknolojik imkânların artırılması ile birlikte Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki terör faaliyetleri geçmiş yıllara oranla daha azalmıştır. Coğrafyanın kontrolünde üst düzey bir etkinlik kazanılmıştır. Bu sayede terör unsurlarının rahat hareket etme imkânı da ortadan kalkmıştır.
Verilere göre en çok can kaybı 2016 yılında
1 Ocak 2004-Aralık 2018 döneminde PKK terör eylemleri ve Türkiye’nin terörle mücadele operasyonlarında tekil olay bilgisine ulaşılabilen toplam 9 bin 903 can kaybı tespit edilmiştir. Hayatını kaybedenler arasında 7 bin 483 PKK terör örgütü militanı, 1398 asker, 361 polis, 167 güvenlik korucusu, 481 sivil vatandaş yer alıyor. Meydana gelen 13 can kaybının ise kategorik bilgisi veri tabanının taradığı haber kaynaklarında verilmemiştir. PKK’nın terörü sivillerin bulunduğu meskun mahallere taşıması ve bunun yanı sıra operasyonlar bölgesi dışında da bir çok terör saldırısı gerçekleştirmesi neticesinde bütün can kaybı kategorilerinde en çok kayıp 2015 yazıyla başlayan dönemde yaşandı. Söz konusu silahlı kalkışmaların meskun mahal operasyonlarıyla bastırılmasından sonraki dönemde yurt içi ve yurt dışında gerçekleştirilen terörle mücadele operasyonları sonucunda ciddi zayiat vermiş ve 2016’dan itibaren PKK terörü kaynaklı can kaybı sayısında azalma gözlemlenmiştir. İncelenen on beş yıllık süreçte en çok can kaybının yaşandığı sene toplam 3 bin 65 can kaybıyla 2016 senesidir. 2016 tüm kategorilerde en çok can kaybının yaşandığı sene olmakla beraber bu kaybın büyük kısmını 2 bin 290 militanı öldürülen PKK terör örgütü oluşturmuştur.
HÜSEYİN ALPTEKİN:
Türkiye’nin on yıllardır PKK terörü ile mücadele yürütmesine rağmen uzun yılları kapsayan, olay bazlı, somut verilere dayanan kapsamlı analizlere rastlamanın pek mümkün değildir. Bu eksikliği gidermek için Türkiye Terör Olayları Veritabanı (TTOV) 2004 yılından 2018 sonuna kadarki dönemi kapsayan 15 yıl boyunca 4579 müstakil terör olayı ve terörle mücadele operasyonunu açık haber kaynaklarından incelemiş, bu olayları gerçekleşme zamanı, mekânı, hedef seçimi, kullanılan silah türü, saldırı türü gibi 72 değişkene göre kodlamıştır. Ortaya çıkan devasa veri havuzunun ilk analizlerini okuyuculara sunduk. Böylelikle hem terörün haritası çıkarılmış hem de TSK'nin sınır ötesi saha kontrolü, ofansif terörle mücadele stratejileri, İHA ve SiHA'lar başta olmak üzere yerli imkanlarla geliştirilen hava kontrolünün terörle mücadeledeki olumlu etkileri somut verilerle teyit edilmiştir. Kitap bu makro analizlerin yani sıra farklı hedef seçimi, silah kullanımı ve taktikler bakımından öne çıkan spesifik yerleşkeleri mercek altına almış ve terörün bölgesel varyasyonunu da değerlendirmiştir. Gerek terör araştırmacıları gerekse de politika yapıcıları ve uygulayıcıları için önemli bir referans eser olacak ve terörle mücadele noktasında katkıda bulunacaktır.