NEŞAT GÜNOĞDU/ANKARA
TAYVAN’DAN DSÖ ÇAĞRISI
Bakan Chen virüsle mücadele de ortak aşı çalışmalarına açık olduğunu belirterek Tayvan’ın çabalarının uluslararası sistem tarafından görülmesini isteyerek Dünya’yı Tayvan'ı DSÖ ve toplantılarına, mekanizmalarına ve faaliyetlerine dâhil etmeye çağırdı.
Küresel Sağlık Güvenliği — Tayvan’ın Dâhil Edilmesi Çağrısı
Bulaşıcı hastalıkların küresel sağlık, ekonomi, ticaret ve turizme olan tehdidi hiç azalmadı. Uluslararası ulaşım kolaylığı pandemilerin dünyaya hızla yayılmasına neden olabiliyor. Bu salgınlardan en göze çarpan örnekleri ise 1918 İspanyol gribi, 2003 yılında şiddetli akut solunum sendromu (SARS) salgını ve 2009 H1N1 influenza (Domuz Gribi) oluşturmaktadır. 2012'de Ortadoğu solunum sendromu (MERS), 2014'te Batı Afrika'da Ebola, 2016'da Orta ve Güney Amerika'daki Zikavirüs gibi salgınlar ise bölgesel olarak dikkat çekici oldu. Bugün, 2019'un sonunda Çin'in Wuhan şehrinde ortaya çıkan (KOVİD-19) olarak sınıflandırılan Koronavirüs hastalığı yeni bir pnömoni biçimi ile küresel bir pandemiye neden oldu. 8 Nisan 2020 itibarıyla Dünya Sağlık Örgütü verileri, 211 farklı coğrafyada virüsün 79 bin 235 ölüme neden olduğunu ve bir milyar 35 milyon kişinin hastalığa yakalandığını göstermektedir.
SARS salgını tarafından sert bir şekilde vurulduğundan bu yana 17 yıl içinde Tayvan, ortaya çıkan bulaşıcı hastalık tehdidine sürekli hazır durumdadır. Sonuç olarak, yeni bir pnömoni salgını ile ilgili bilgiler ilk kez 31 Aralık 2019'da onaylandığında, Tayvan aynı gün Wuhan'dan doğrudan uçuşlarda karantina uygulamaya başladı. 2 Ocak 2020'de Tayvan, hastalık için bir müdahale ekibi kurdu ve Merkezi Salgın Komuta Merkezi'ni (CECC) 20 Ocak'ta seviye 3 hükûmet teşekkülü olarak etkinleştirdi. 23 Ocak ve 27 Şubat'ta sırasıyla seviye 2 ve seviye 1'e yükseltti. CECC, çeşitli bakanlıklardan gelen kaynakları etkili bir şekilde entegre ederek salgının muhafazası noktasında tam yetkilidir. 9 Nisan itibarıyla Tayvan, 54'ü yerli, 326'sı yabancı kişilerden oluşan beşi ölümlü olmak üzere 380 onaylanmış vakanın tespit edildiği 42 bin 315 kişiye test uyguladı. Testi negatif çıkan 80 kişi hastaneden taburcu edildi. Çin'e olan yakınlığına rağmen Tayvan, milyon kişi başına teyit edilen vakalar bakımından 183 ülke arasında 123. sırada yer aldı. Bu, Tayvan'ın salgını kontrol etmeye yönelik agresif çabalarının işe yaradığını göstermiştir. Hastalık sınır tanımaz. KOVİD-19 salgını tehdidine yanıt olarak, Tayvan, uçakta karantina, ateş taraması, sağlık beyanları ve Seviye 3 Uyarı altında listelediği ülkelerden gelen yolcular için 14 günlük ev karantinası dâhil olmak üzere sınır karantina önlemleriyle ilgili dinamik planlar uyguladı. Ek olarak, Tayvan, yerel bir cep telefonu numarası olan yolcuların, cep telefonu aracılığıyla sağlık bilgilerini doldurmalarını sağlayan giriş karantinası için elektronik bir sistem kurdu. Bu sistemle kişilere bir kısa mesaj yoluyla sağlık beyanı kartı gönderiliyor. Bu, devlet kurumlarının bakım hizmetleri ve tıbbi yardım sağlamasına izin veren topluluk bakım destek yönetim sistemine bağlı bir alt sistem olarak çalışıyor. Bireylerin seyahat geçmişi, doktorları olası vakalara karşı gerekli önlemleri almaları ve topluma bulaşmasını önlemek için Ulusal Sağlık Sigortası (NHI) kartında saklanmaktadır. Hükûmet, evde karantinaya veya izolasyona maruz kalanların konumlarının GPS izlemesine izin vermek için telekom operatörleri ile birlikte çalışmaktadır. Karantinayı ihlal edenler, bulaşmayı önlemek için ilgili yasa ve yönetmeliklere göre para cezasına veya zorunlu yerleştirmeye tabi tutulurlar.
Tayvan ayrıca laboratuvar test kapasitesini artırıp KOVİD-19 salgınının eğilimlerine dayanarak gözetim ve denetimlerinin kapsamını genişletti. Şiddetli influenza semptomlu hastalar ile halihazırda izlenmekte olan üst solunum yolu enfeksiyonu hastaları ve sonuçları negatif çıkan test edilmiş kişiler de tekrar teste tabi tutularak tüm şüpheli vakalar tespit edildi ve izolasyon servislerinde tedavi edilmek üzere için bir araya getirildi. Bu arada Tayvan, test için katmanlı bir sistem oluşturmak üzere 50 bölgesel hastane ve tıp merkezi ile 167 toplum hastanesi ve klinik belirledi. Prensip olarak, KOVİD-19 hastaları bu servislerde ve alanlarda nozokomiyal (hastane) enfeksiyonları önlemek için ayrı ayrı izole edilip tedavilerinin sağlanması için bu belirlenen tesislerin özel servisler veya alanlar kurmaları gerekliydi. Ayrıca Tayvan 24 Ocak'tan bu yana ameliyat maskesi ihracatını yasakladı, maskeler talep etti ve maskeleri daha etkin bir şekilde tahsis etmek için yerli maske üretimini genişletti. 6 Şubat'ta Tayvan, NHI ile sözleşmeli eczanelerde ve yerel halk sağlığı kurumlarında maske satın almak için isim tabanlı bir karne ile dağıtma sistemi başlattı. 12 Mart'ta maskeler için bir sipariş sistemi ekledi. Bu sistem insanların çevrimiçi sipariş vermesine ve marketlerden maske almasına izin veriyor. Bu önlemler, sınırlı kaynakların etkili bir şekilde tahsis edilmesine ve sağlık, salgın önleme, hane halkı ve endüstriyel ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı oldu.
Dünyanın her yerinde bir kriz kolayca bir sorun haline gelebilir. Küresel sağlık güvenliği, halk sağlığı tehditlerine ve zorluklarına en iyi şekilde yanıt verebilmek için herkesin çabalamasını gerektirir. Tayvan’da zamanında ve yerinde alınan tüm tedbirlere rağmen DSÖ üyeliği sağlanmadan virüsle mücadele yeterince etkili olamaz. Tayvan, küresel bir vatandaş olarak sorumluluklarını yerine getirmiş ve Uluslararası Sağlık Tüzüğü 2005'e (IHR 2005), DSÖ'ne teyit edilmiş KOVİD-19 vakalarına bildirerek uymuştur. Ayrıca Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezinin yanı sıra, Kore Cumhuriyeti, Singapur, Malezya, Filipinler, ABD, Kanada, İtalya, Fransa, İsviçre, Almanya, İngiltere, Belçika ve Hollanda gibi diğer ülkelerle de teyit edilen vakalar, hastaların seyahat ve iletişim geçmişleri ve sınır kontrol önlemleri hakkında bilgi paylaşmak üzere iletişim kurulmuştur. Tayvan, KOVİD-19'un genetik dizisini Tüm İnfluenza Verilerini Paylaşma Küresel Girişimi'ne (GISAID) yüklemiştir. Tayvan, küresel sağlığın iletişim ve şeffaflık eksikliğinden yoksun kalmamasını sağlamak için KOVİD-19 tehdidine yanıt vermek için küresel ortaklarla birlikte çalışmaktadır.
Her insan için mümkün olan en yüksek sağlık standardını sağlamak DSÖ'nün gerçek misyonuysa, o zaman Tayvan'ın DSÖ'ye ihtiyacı olduğu gibi DSÖ'nün Tayvan'a ihtiyacı vardır. Yine de Tayvan uzun süredir siyasi kaygılar nedeniyle DSÖ'den dışlanmaktadır. Tanınmış halk sağlığı deneyimi, sağlık sistemi, NHI ve hızlı test gerçekleştirme kabiliyetinin yanı sıra KOVİD-19'a karşı aşı ve ilaç araştırma ve üretme yeteneği sayesinde Tayvan'ın dünyayla paylaşabileceği her şey göz önüne alındığında bu oldukça üzücü bir durumdur. Tayvan olarak virüsü analiz etme yöntemlerimizi paylaşabiliriz. Bu salgın yatıştıktan sonra, DSÖ'nün bulaşıcı hastalıkların sınır tanımadığını ve hiçbir ülkenin dışlanmaması gerektiğini gerçekten anlayacağını umuyor bu durumun küresel sağlık güvenliğinde önemli bir boşluk haline gelmemesini arzuluyoruz. DSÖ herhangi bir ulusun küresel sağlık güvenliğine katkısını ihmal etmemelidir.
DSÖ ve ilgili tarafları, Tayvan'ın halk sağlığı, hastalıkların önlenmesi ve insan sağlığı hakkı alanlarında uluslararası topluma uzun zamandır devam eden katkılarını kabul etmeye ve Tayvan'ı DSÖ ve toplantılarına, mekanizmalarına ve faaliyetlerine dâhil etmeye çağırıyoruz. DSÖ Anayasası'nda belirtildiği gibi, herkesin temel sağlık hakkından yararlanmasını sağlamak için Tayvan, dünyanın geri kalanıyla birlikte çalışmaya devam edecektir. Birleşmiş Milletlerin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'nin tekrarlayarak, kimse geride bırakmamalıdır.