8-Kataru200e Devleti
Başkent Devha, nüfus 1milyon 700 bin, milli gelir 102 milyar, fert başına 83 bin dolar düşüyor. Anayasanın birinci maddesi:"Katar egemenlik sahibi bağımsız bir Arap devletidir. Dini İslam'dır, İslam şeriatı yasamanın ana kaynağıdır, sistemi demokratiktir, resmi dili Arapçadır. Katar halkı Arap milletinin bir parçasıdır."
9-Komoru200e Birliği
Başkent Moroni, 4 adadan oluşur, nüfus 798 bin, milli gelir 772 milyon dolar, fert başına 1.159 dolar düşüyor. Anayasanın dibacesi," Kamer adaları halkı birliğe hükmedecek kuraların ve ilkelerin daimi ilham kaynağının İslam olduğunu te'yid eder" diye başlar.
10-Kuveyt Devletiu200e
Başkent Kuveyt, nüfus 2 milyon 700 bin, milli geliri 200 milyar dolar, fert başına 54.304 dolar düşüyor.Anayasanın ikinci maddesi, "Devletin dini İslam'dır. İslam Şeriatı ana yasama kaynağıdır."
11-Libya Devleti
Başkent Trablus, nüfus 6 milyon 400 bin, milli gelir 88 milyar dolar, fert başına 14.192 dolar düşüyor. Geçici anayasanın birinci maddesi:"Libya bağımsız demokratik bir devlettir, kuvvetlerin kaynağı halktır. Başkenti Trablus, dini İslam ana yasama kaynağı İslam Şeriatıdır. Devlet gayri Müslimlerin dini vecibelerini yerine getirme hürriyetini garanti eder. Emazığ, Tebv, Tavarık ve Libya toplumunun bütün oluşumlarının dil ve kültür haklarını garanti etmekle beraber resmi dil Arapça'dır"
12-Lübnan Cumhuriyeti u200e
Başkent Beyrut, nüfus 4 milyon 200 bin, milli gelir 58 milyar dolar fert başına 15.000 dolar düşüyor. Devletin dini maddesi yok. 9. Maddede din özgürlüğü ele alınmıştır.
13-Mısıru200e Arap Cumhuriyeti
Başkent Kahire, nüfus 90 milyon, milli gelir 491 milyar dolar fert başına 5.896 dolar düşüyor. İkinci madde, 'Devletin dini İslam'dır, İslam şeriatı teşri kaynağıdır.'
14-Moritanya İslam Cumhuriyeti u200e
Başkent Nuakşot, nüfus 3 milyon 291 bin, milli gelir 6 milyar 326 milyon dolar fert başına 2.000 dolar düşüyor. Birinci madde:"Moritanya bölünme kabul etmez demokratik sosyal bir İslam cumhuriyetidir." Beşinci madde:"Halkın ve devletin dini İslam'dır." 23. Madde:"Cumhurbaşkanı devletin başıdır ve dini İslam'dır."
15-Somali Cumhuriyeti u200e
Başkent Mogadişu, nüfusu 8 milyon 600 bin, milli gelir 5 milyar dolar, fert başına 600 dolar düşüyor. Anayasanın birinci maddesinin ikinci fıkrası, "Devletin dini islam'dır."
16-Sudan Cumhuriyeti u200e
Başkent Hortum, nüfus 31 milyon, milli gelir 85 milyar dolar, fert başına 2.500 dolar düşüyor. Birinci madde: "Sudan devleti ırkların ve kültürlerin bir araya toplandığı, dinlerin birbirine hoşgörüye davrandığı bir vatandır. Halkın çoğunluğunun dini İslam'dır, Hristiyanlık ve diğer inançlar da itibar sahibidir." Dördüncü Madde:"Devlette hakimiyet insanlığın yaratıcısı Allah'a aittir. Egemenlik Sudan halkınındır, halk bu yetkisini Allah'a kulluk, emanete riayet, vatanı imar, adalet hürriyeti ve şurayı yaymak için kullanır." Onuncu Madde:"Zekat mali bir farzdır toplama şekli kanunla düzenleneceği üzere devlet tarafından gerçekleştiriliru2026"
17-Suriye Arap Cumhuriyeti u200e
Başkent Şam, nüfus 22 milyon, milli gelir 99 milyar dolar, fert başına 4.900 dolar düşüyor. Anayasa üçüncü madde: "Cumhurbaşkanının dini İslam'dır. İslam Fıkhı yasamada temel kaynaktır."
18-Suudi Arabistan Krallığı u200e
Başkent Riyad, nüfus 28 milyon, milli gelir 593 milyar, fert başına 23.814 dolar düşüyor. Anayasa birinci madde:"Suudi Arabistan Krallığı tam bağımsız bir Arap İslam devletidir. Dini İslam'dır, anayasası Allah'ın kitabı ve peygamberinin sünnetidir, dili Arapçadır başkenti Riyad'dır."
19- Tunusu200e Cumhuriyeti
Başkenti Tunus, nüfus 10 milyon 500 bin, milli gelir 82 milyar dolar, fert başına 8.000 dolar düşüyor. Anayasa birinci maddesi: "Tunus hür, bağımsız ve egemenlik sahibi bir devlettir. Dini İslam, dili Arapça, nizamı cumhuriyettir. Bu madde değiştirilemez."
20-Ummanu200e Sultanlığı
Başkent Maskat, nüfus 2 milyon 845 bin, milli gelir 74 milyar, fert başına 25.000 dolar düşüyor. Birinci madde:" Umman bir İslam devletidir." İkinci madde:" Devletin dini İslam'dır ve İslam şeriatı temel teşri kaynağıdır."
21- Ürdün Haşimi Krallığı u200e
Başkent Amman, nüfus 6 milyon 330 bin, fert başına 4.500 dolar düşüyor. İkinci Madde: "İslam devletin dinidir, Arapça resmi dilidir."
22-Yemen Cumhuriyeti u200e
Başkent San'a, nüfus 23 milyon 580 bin, milli gelir 58 milyar 218 milyon dolar, fert başına 2.457 dolar düşüyor. İkinci Madde: "İslam devletin dinidir Arapça resmi dilidir." Üçüncü Madde: "Bütün yasama faaliyetlerinin kaynağı İslam şeriatıdır."
Arap Baharı sonrasında Anayasa faaliyetleri
Arap Baharı adı verilen devrim hareketi diktatörlerden kurtulmuş ancak alternatif program sistem bulunmadığı için diktatörlerin sistemi ve kadroları devam etmiştir. Devrime öncülük eden kadroların farklı eğilim ve düşüncede olmaları aralarında birlik sağlayamamaları devrimlerden beklenen neticeleri verememiş halkları mutlu edememiştir. Bunu fırsat bilen kimi çevreler devrimleri farklı yönlere sevk etmeye çalışmışlar ve çalışmaya devam etmektedirler. Demokrasi edebiyatı yapan batılı çevreler de devrimler sonrası dini eğilimi güçlü akımların yönetimde söz sahibi olduğunu görünce demokrasiyi rafa kaldırıp kara propagandaya tevessül etmişler/etmektedirler. 2006 yılında uluslararası gözlemlerin Arap dünyasının en şeffaf seçimleri dediği Filistin seçimlerini hatırlayalım. ABD ve batılı çevreler nasıl olsa FETİH kazanır zannıyla HAMAS'ın seçimlere girmesini onaylamışlardı. Seçimlerden HAMAS galip çıkınca ertesi gün Filistin'e ambargo uygulamaya ve kurulan hükümeti uzaklaştırmaya çalışmışlardı. Batının isteklerine boyun eğen Abbas başkanlığındaki Filistin Ulusal Yönetimi de HAMAS hükümetini azletmişti. Aynı oyunu diktatörlerden kurtulan ülkelerde de sergiliyorlar. Bu yazıda devrim sonrası anayasa yapabilen iki ülkeyi ele alacağız: Mısır ve Tunus.
MISIR ÖRNEĞİ
Hemen belirtelim Filistin'in başına gelenler devrim sonrası ilk anayasa yapan ve referandum ile kabul eden Mısır'ın da başına gelmiştir. Bölgenin köklü devlet geleneğine sahip tek ülke olan Mısır 25 Ocak 2011 devriminden sonra başkanlık, milletvekili ve senato seçimlerini yaparak yürütme ve yasama kadrosunu değiştirdi. Burada şunu hemen belirtelim ki Arap dünyasında yapılacak hür ve şeffaf seçimlerden dindarların galip çıkması kaçınılmaz bir sonuçtur. Çünkü sadece Arap dünyasında değil İslam dünyasında dini duygular hala en güçlü belirleyici konumundadırlar. Hele Arap dünyasının sosyalistleri, liberalleri ve kavmiyetçileri dahi dinden hoşlanmasalar bile dini savunma ihtiyacı hissederler ve mesela laikliği ağızlarına bile almazlar. İşte bu gereceğin en bariz şekilde tebarüz ettiği örneklerden biri Mısır'dır. Millet Meclisi'nde de senatoda (Şura Meclisi) da çoğunluğu Müslüman Kardeşler'in kurduğu Hürriyet ve Adalet Partisi ile Selefiler'in kurduğu Nur Partisi elde etmiştir. 25 Ocak 2011 devriminden sonra Mübarek'in Demokratik Milli Partisi kapatıldı ve yeni siyasi partiler kuruldu.
MİLLET MECLİSİ SEÇİMLERİ
26 parti ve bağımsızların katıldığı 28 Kasım 2011 ile 11 Ocak 2012 tarihleri arasında Millet Meclisi seçimleri yapıldı, % 60 oranında katılım oldu. 508 sandalyeli Millet Meclisi Seçimlerin'de Hürriyet ve Adalet Partisi %47.2 oy ile 235 milletvekili Selefi Nur partisi %24 oy oranı ile 121 milletvekili Vefd Partisi %7.67 ile 38 milletvekili çıkardı. Sosyal Demokrat Mısırlı Partisi %3.15 ile 16 milletvekili Özgür Mısırlılar(Liberal) %2.95 ile 15 milletvekili Bina ve kalkınma Partisi %2.56 ile 13 milletvekili çıkardı Bağımsızlar %4.52 ile 23 milletvekili kazandı. Diğer partilerin oy oranları yüzde birin altında çıkardıkları vekil sayısı da 1 ila 9 arasında değiştiği için iktibas etmedik..
ŞURA MECLİSİ (SENATO)SEÇİM SONUÇLARI
264 sandalyeli Şura Meclisinin 180'nin halk seçiyor geri kalanı devlet başkanı tayin ediyor. 29 Ocak 22 Şubat 2012 tarihleri arasında şura Meclisi seçimleri yapıldı. Seçimlere katılım % 10 dolayında oldu. Toplam 6.4 milyon seçmen katıldı.
Hürriyet ve Adalet partisi %58 oy ile 105 sandalye,
Nur partisi %25 oy ile 45 sandalye
Vefd partisi %7 oy ile 14 sandalye
Mısır Kütlesi %4 oy ile 8 sandalye
Hürriyet partisi %1 oy ile 2 sandalye
Demokratik Barış Partisi %1 oy ile 2 sandalye ve
Bağımsızlar %2 oy ile 4 sandalye kazanmışlardır.
Seçimlerden sonra parlamentodaki temsil oranına paralel olarak her kesimin temsil edildiği 100 kişilik bir Anayasa Hazırlama Meclisi oluşturulmuştur.
CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ
23-24 Mayıs 2012 günleri cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılmıştır. Birinci tur seçimlere 50.996.746 seçmenden %46.42'sine takabül eden 23.672.236 seçmen oy kullanmıştır. Seçimlere 13 aday katılmıştır.
Birinci turda oy dağılım şöyledir:
Aday Partisi Oran Oy
Muhammed Mürsi HAP %24.78 5.764.952
Ahmet Şefik BAĞIMSIZ %23.66 5.505.327
(Mübarek'in başbakanı eski asker)
Hamdin Sabahi(Nasırcı) BAĞIMSIZ %20.72 4.820.273
A.Munim ebul Futuh BAĞIMSIZ %17.47 4.065.239
(İhvandan koptu)
Amr Musa BAĞIMSIZ %11.13 2.588.850
Muhamed Selim el Ava BAĞIMSIZ %1.01 235.374
(İslamcı düşünür. Seçim sloganı 'Adaletle yaşar Mısır!' idi. Vasati İslami Uygarlık Projesi ni uygulayacağını ve dış politikasını Kahire-Ankara- Tahran ve Kahire-Riyad olmak üzere iki eksen üzerine bina edeceğini ilan etmişti.) Diğer bağımsız adaylar Halid Ali ve Mahmud Husam, Sosyalist Parti adayı Ebu'ızz el Hariri, Tecemmu Partisi adayı Hişam el Bustuvisi, Demokrat Kuşak Partisi adayı Muhammed Fevzi İsa, Demokratik Barış Partisi adayı Hüsam Hayrullah ve Asalet Partisi adayı Abdullah el-Eş'al yüzde birin altında oy aldıkları için detaya girmiyoruz.
İkinci tura M. Mürsi ve Ahmet Şefik kalmıştır.
16-17 Haziran 2012 tarihlerinde yapılan ikinci turda 50 milyon 996 bin 746 seçmenin % 50.1'ine tekabül eden 25.577.511 seçmen oy kullanmıştır. Hürriyet ve Adalet Partisi adayı Muhammed Mürsi oyların %51.73'üne tekabül eden 13.230.131 oy ile seçimleri kazanmıştır. Bağımsız aday Ahmet şefik ise oyların %48.27'sine tekabül eden 12.347.380 oy almıştır.
DEVRİMİN EKSİĞİ
Devrim sonrası yol haritası başarıyla uygulanıyordu.
Millet Meclisi ve Şura Meclisi seçimlerinden sonra Anayasa Komisyonu oluşturulmuş, cumhurbaşkanı seçilmiş ve ülkede devrimin meyveleri devşirilmeye başlamıştı. Fakat eski rejimin 'fulul' adı verilen artıkları boş durmuyordu. Devrim yasama ve yürütmede başarılı olmuştu ama devrimin yargı ayağı eksikti. Devlet hala diktatörün kadrolarının elindeydi. Yüksek yargıda diktatörün kadroları hakimdi. Oysa devrimin başarılı olabilmesi için devrimin ilkeleri ve uluslararası insan haklarını esas alan ve görevi siyasi meselelere bakmak olan bir Devrim Mahkemesi ihmal edilmişti. Geçiş sürecinde siyasi meselelere bu mahkeme bakmalıydı. Oysa siyasi konular da dahil olmak üzere bütün meselelere diktatörün çıkarttığı kanunları uygulayan diktatörün kadrolarının işbaşında olduğu Anayasa Mahkemesi bakıyordu.
Ne mi oldu?
Dindarların yönetimi devraldığını gören ve bundan rahatsız olan çevreler, devrimi yavaş yavaş budayarak nihayet 3 Temmuz 2012'de General Sisi başkanlığında karşı devrim adını verdikleri darbeyi gerçekleştirdiler. Diktatörün kadrolarının işbaşında olduğu bu Anayasa Mahkemesi önce bir bahane ile seçilmiş millet meclisini feshetti. Evet devrim sonrası yapılan ilk seçimle işbaşına gelmiş olan ve yüzde 60'ını dindarların oluşturduğu meclisi resmen feshetti. Bağımsızların kontenjanlarından bazıları yerine siyasi partilerin aday göstermesi gerekçe olarak gösterildi.. Yasama yetkisi Şura Meclisi'ne geçtiği için sonucu pek etkilemedi ama bu karar devrime atılan ilk tokat mesabesindeydi. Sonra aynı mahkeme seçilmiş başkan Mursi'yi çalışmaz hale getirdi. Ne karar alsa hangi atamayı yapsa Anayasa Mahkemesi derhal iptal ediyordu. Bu arada anayasa komisyonu çalışmalarını sürdürüyordu. Sonra devrime tuzak kurulduğu ve anayasa hazırlama meclisinin de feshedileceği duyumları alındı. Bu duyumlar üzerine mecliste görev yapan ve yüzde 20'ye tekabül eden laik, liberal, solcu ve Kıptı üyeler anayasa hazırlama meclisinden istifa ettiler. Meclis kalan üyelerle çalışmalarını hızlandırdı ve 1 Aralık 2012 tarihinde anayasayı tamamlayarak cumhurbaşkanına sundu, cumhurbaşkanı da 15 Aralık 2012'de anayasayı referanduma götürdü. Mısır seçmeninin(51.919.067) yüzde 32.9'u (17.058.317)referanduma iştirak etti ve yüzde 63.8'i (10,693,911) kabul oyu verirken, yüzde 36.2'si (6,061,101) red oyu verdi ve böylece anayasa kabul edilmiş oldu. Fakat laikler, solcular, liberalle ve Kıptiler anayasa meclisini terk ettikleri için anayasa mutabakatla yapılmış bir anayasa olmadı. Bu bahaneyle Mürsi yönetimine karşı faaliyetler tahrik ve teşvik edilmeye başlandı. 3 Temmuz 2012'de malum darbe gerçekleşti. Konumuz anayasa olduğu için bu süreçte yaşanan kanlı olayların detayına girmiyoruz.