Kızamık nedir? Kızamık, virüsün neden olduğu bir çocukluk çağı döküntülü hastalığıdır. Genellikle kış sonu, ilkbahar başlarında artan kızamık küçük çocuklarda yaygın olmakla birlikte aşılama yapılmayan veya daha önce kızamık geçirmemiş yetişkinlerde de görülebilir.
Kızamık nasıl bulaşır? Kızamık, solunum sisteminin viral bir enfeksiyondur ve çok bulaşıcı bir hastalıktır. Kızamık, enfekte olmuş mukus ve tükürük ile temas yoluyla yayılabilen çok bulaşıcı bir hastalıktır. Kızamık virüsü ile enfekte bir kişi, öksürdüğü veya hapşırdığı sırada enfeksiyonu havaya bırakabilir. Birkaç saat boyunca yüzeylerde yaşayabilen kızamık virüsü yakın çevredeki herkesi etkileyebilir. Kızamık çok bulaşıcı bir hastalıktır. Çok bulaşışı bir hastalık olan kızamık, aynı oda içinde bulunan ve aşı olmayan 10 kişiden 9’una bulaşabilir. Kızamık olan bir kişi virüsü yaklaşık bir hafta boyunca başkalarına bulaştırabilir.
Kızamık hastalığının belirtileri nelerdir? Kızamığın belirtileri virüs bulaştıktan sonra yaklaşık 8 ila 12 gün sonra ortaya çıkar. Kızamık hastalığının ilk belirtileri şunlardır;
Burun akıntısı, hapşırma ve öksürük gibi soğuk algınlığı belirtileri. Yüksek ateş ve halsizlik Kuru öksürük Boğaz ağrısı Yorgunluk Işığa duyarlı, şişmiş, ağrılı ve iltihaplı gözler (konjonktivit) Ağız içinde küçük grimsi beyaz lekeler(koplik lekeleri) Vücutta döküntü Bu ilk belirtilerden yaklaşık 2-4 gün sonra ilerleyen dönemde kızamık döküntüsü başlar. Kızamık döküntüsü; vücutta küçük kırmızı-kahverengi, yassı ya da hafif kabarık noktalar şeklinde görünümündedir. Kızamık döküntüsü yüz ve baş bölgesinden başlar ve yukarıdan aşağıya doğru yayılım gösterir. Döküntüler gövde de birleşme eğilimi gösterirken kol ve bacaklarda ayrı ayrı lezyonlar olarak görülür. Kızamık döküntüsü ile birlikte hastada çok yüksek ateş vardır. Kızamık lekelerinin yaşandığı dönemde ateş 40-41 dereceye kadar yükselebilir. Döküntüler yaklaşık 4 gün kadar devam eder ve hafif bir soyulma ile başladığı gibi yukarıdan aşağıya doğru solarak kaybolur. Döküntülerin solmasıyla birlikte hastanında ateşi düşer.
Kızamık kaç gün sürer? Kızamık döküntüsü ve ateşi ortalama 4-5 gün sürer, kuru öksürük ise bir hafta ile 10 gün kadar devam edebilir. Beş günden uzun süren ateş durumunda kızamığa bağlı gelişebilen komplikasyonlar akla gelmelidir. Bunlar içinde en sık olarak orta kulak iltihabı ve zatüre en sık olanlarıdır.
Kızamık ciddi bir hastalık mıdır? Kızamık çocuk sağlığı açısından önemli bir hastalıktır. Özellikle 1 yaşın altındaki çocuklarda ciddi hatta ölümcül olabilmektedir. Aşılama ile birlikte kızamık kaynaklı ölüm oranları dünya çapında azalmış olsa da hastalık halen 5 yaşın altında yılda 100 bin çocuğun ölümüne neden olmaktadır. Gelişmiş Avrupa Birliği Ülkelerinde bile geçen yıl toplam 12 bin kızamık vakası tespit edilmiştir ve bunlardan 33 vaka hayatını kaybetmiştir.
Kızamığın neden olduğu yaygın rahatsızlıklar;
İshal ve kusma Kulak ağrısı ve orta kulak enfeksiyonu (otitis media) Göz enfeksiyonu (konjonktivit) veya gözlerde kızarıklık Larenjit Zatürre, bronşit, krup gibi solunum yolları ve akciğer enfeksiyonları Ateşli nöbetler Ancak kızamık bazı hastalarda ve ilerleyen evrelerde çok daha ciddi hatta ölümcül sorunlara yol açabilir.
Beyni ve omuriliği çevreleyen zarlarda enfeksiyon(menenjit) yaşanabilir. Nadir olmakla birlikte beyin inflamasyonu olarak bilinen subakut sklerozan panensefalit (SSPE). Sağırlığa ve beyinde kalıcı hasarlara neden olabilen bu rahatsızlık kızamıktan birkaç yıl sonra bile ortaya çıkabilir. Karaciğer enfeksiyonu (hepatit) Virüs gözün sinir kaslarını etkilediği durumlarda şaşılık, göz bozuklukları veya görme kaybı. Kalp ve sinir sistemi problemleri Kızamık hastalığını risk faktörleri nelerdir? Kızamık için risk faktörleri şunlardır;
Aşısız olmak: Kızamık için aşı olunmaması hastalığa yakalanmadaki en büyük risk faktörüdür. Uluslararası seyahat: Özellikle kızamığın yaygın olduğu ülkelere seyahat etmek hastalığa yakalanma riskini artırır. A vitamini eksikliği: Beslenme düzeninde yeterince A vitamini içeren besinlerin tüketilmemesi yaşanan rahatsızlıkların artmasına yol açabilir. Kızamık önlenebilir mi? Kızamığı önlemenin en kolay ve güvenilir yola aşılamadır. İlk doz aşılamadan sonra kızamığa karşı korunla %93, ikinci doz kızamık aşısından sonra kızamığa karşı korunma %97’ye çıkar.
Kızamığın yayılmasını önlemek için hastalığın bulaştığından şüphelenilen kişi sağlıklı insanlardan uzak tutulmalıdır.
Kızamık aşısı ne zaman yapılmalıdır? Çocuklara rutin olarak 2 doz kızamık aşısı yapılmaktadır. İlk doz kızamık aşısı çocuk 1 yaşına geldiğinde yapılmalıdır. İkinci doz kızamık aşısı 4-6 yaş aralığında yapılmalıdır. İkinci doz aşının daha erken yapılması tavsiye edilmemektedir. Ancak, 4 yaşından küçük çocuk kızamık salgınının olduğu bir bölgeye gitmek zorundaysa ikinci doz aşı önerilebilir.
Bağışıklığı olmayan daha büyük çocuklar ve gençler de iki doz kızamık aşısı yaptırmalıdır. Daha önce aşılanıp aşılanmadığından emin olmayan kişilerin kızamık aşısı olmasının bir zararı bulunmamaktadır.
Kızamık teşhisi nasıl yapılır? Kızamık tanısı genellikle doktor muayenesi ile konulabilmektedir. Kızamık hastalığının karakteristik deri döküntüsü ve ağız içinde çıkan lekelerden (koplik lekeleri) teşhis edilebilir. Belirtilerin farklı hastalıklarla karıştırılma olasılığına karşı kan testi ile kızamık teşhisi netleştirilebilir.
Kızamık tedavisi nedir? Kızamığın yayılmasına karşı en önemli önlem aşılamadır. Ancak kızamık hastalığının kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bununla birlikte bazı tedaviler uygulanabilmektedir.
Kızamığa eşlik eden ateş varsa ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir. Aspirin kullanılmamasına dikkat edilmelidir. Bu gibi durumlarda aspirin kullanılması reye sendromu gibi çok daha ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Çocuğunuzun bol su tüketmesine özen gösterin Öksürük veya boğaz ağrısı için hava yollarını rahatlatacak nemlendiriciler kullanılabilir Parlak ışığın rahatsız ettiği durumlarda çocuğunuzu güneş ışığından uzak tutup güneş gözlüğü kullanabilirsiniz. Kızamık ile birlikte zatürre veya kulak enfeksiyonu gelişirse doktorun önerdiği bir antibiyotik kullanılabilir. A vitamini takviyesi şikayetlerin daha az yaşanmasına yardımcı olabilir. Bebekler dahil, aşılanmamış insanlar virüs bulaşmasından 72 saat sonra kızamık aşısı yapılabilir. Hamile kadınlar, bebekler ve hastalığa maruz kalmış bağışıklık sistemi zayıf kişilerde bağışıklık serum globülini adı verilen bir protein enjeksiyonu kullanılabilir. Virüse maruz kaldıktan sonraki altı gün içinde verildiğinde, bu antikorlar kızamık oluşumunu önleyebilir veya şikayetleri azaltabilir. Kızamık hakkında merak edilen sorular? Bebeklere doğumdan hemen sonra kızamık aşısı yapılır mı?
Kızamık aşısını 12 aylıktan küçük bebekler için önerilmemektedir. 12 aylıktan küçük bebekler, hamilelik sırasında annelerinden alınan antikorların varlığından dolayı aşının kızamık bileşenine cevap veremezler. Salgın durumlarında kızamık aşısı 6 aylıktan itibaren yapılabilir. Yalnız bir yaşından önce yapılan aşılar aşı dozu yapılmış olarak sayılmaz bu çocuklar bir yaşında ve 4-6 yaş arasında tekrar aşı yapılması gereklidir.
Hamileler kızamık aşısı olabilir mi?
Hamilelerin kızamık aşısı olması tavsiye edilmemektedir. Sadece kızamık aşısı değil hamilelik döneminde canlı virüs aşısı olarak bilinen hiçbir aşının yaptırılmaması gerekir. Emziren annelerin kızamık aşısı olmasının bir mahsuru bulunmamaktadır.
Kızamık aşısının yan etkileri nelerdir?
Kızamık aşısından sonra nadir de olsa kızamığa benzer yan etkiler görülebilir. Aşıdan sonra yüksek ateş ve kızamığa benzer döküntüler yaşanabilir. Bu belirtiler hafif ve kısa sürmektedir. Basit ateş düşürücülerle yüksek ateş kontrol altına alınabilir. Çok nadir lenflerde şişkinlik ve yetişkin kadınlarda eklem ağrıları yaşanabilir.
Hamilelik sırasında kızamık olmanın riskleri nelerdir?
Hamilelik sırasında kızamıktan korunmak çok önemlidir. Hamilelik sırasında geçirilen kızamık;
Düşük veya ölü doğum Erken doğum Düşük doğum ağırlığı Annenin kaybına neden olabilmektedir. Gebelik sırasında kızamık olan birisiyle temas kurulduğu şüphesi dahi varsa en kısa sürede bir doktora başvurulmalıdır.
Kızamık olan bir daha kızamık olur mu?
Kızamık geçirenler, ömür boyu bağışıklık kazandıkları için bir daha kızamık geçirmezler.
Kimler kızamık aşısı olmamalıdır?
Yüksek ateş olanlar Tüberküloz, zatürre gibi enfeksiyon hastalığı olanlar Bağışıklık sistemini baskılayan hastalığı olanlar Kişinin kanında trombosit eksikliği olanlar Radyoterapi ve kemoterapi tedavisi alanlar Hamile kadınlar kızamık aşısı olmamalıdır. Alerjik kişiler kızamık aşısı olabilir mi?
Kızamık aşısından sonra kızarma, kaşınma gibi reaksiyonlar görülebilir ancak bunlar uzun vadeli ciddi sorunlar yaratmamaktadır. Alerjik şoklara sorun durumlar çok nadir yaşanmaktadır.
İlk doz aşılamadan sonra ciddi alerjik reaksiyon gösteren kişilere 2. Doz yapılmamalıdır. Yumurtaya karşı nefes darlığı, gırtlak ödemi, bayılma gibi tepkiler gösteren kişilere yapılmamalıdır. Saman nezlesi, astım gibi alerjisi olan kişilerin kızamık aşısı olmasında mahsur yoktur. Daha önce kızamık hastalığını geçirmiş olan kişilere, aşı yapılmasının bir sakıncası yoktur. Kızamık aşısı 3 doz yapılır mı?
Türkiye’de 1970 yılında başlanan kızamık aşılaması 1998 yılına kadar tek doz olarak uygulanmıştır. Bu tarihten sonra kızamık aşısı 2 doza çıkarılmıştır. Nadiren 2 doz sonrası tam bağışıklık olmayan kişilerde 3. Doz aşılama yapılabilmektedir.
Kızamık hayvandan insana geçer mi?
Kızamık bir insan hastalığıdır; kızamık virüsü başka hiçbir hayvan türü tarafından yayılmaz
Yurtdışı seyahatlerde kızamık aşısı yaptırılmalı mıdır?
Yurt dışı seyahatlerde kızamık aşısı yaptırmak şart değildir. Ancak özellikle kızamık salgını bulunan bir bölgeye seyahat edilecekse dikkatli olunmalıdır.
Kızamık cinsel yolla bulaşır mı?
Kızamık çok bulaşıcı viral bir hastalıktır. Kızamık hastalığı cinsel yolla bulaşmaz. Kızamık hastası bir kişi kızamık döküntüsü başlamadan dört gün önce ve kızamık döküntüsü başladıktan dört gün sonraki dönem arasında hastalığı başkalarına bulaştırabilir.