Karadeniz’e inme politikası gereği Rusya’nın Kuzey Kafkasya’yı ele geçirmek istemesi üzerine 1556’dan itibaren Kafkas-Rus Çarlığı Savaşı başladı ve 308 yıl sürdü.
Ruslar, ilk olarak Doğu Çerkezya’da Kabardey, ardından Dağıstan, Çeçenistan ve nihayetinde Batı Çerkezya’da Karadeniz kıyılarına doğru askeri harekatlara girişti.
Tarlaları yakıp göçe zorladılar
Kafkas Dağları'nın iç kesimlerine Çerkezleri yok ederek ilerleyen Ruslar, teslim olanları ya Çarlık ordusuna katılmaya ya da göç etmeye zorladı.
Ruslar, Türk topluluklarına uyguladığı gibi ev ve tarlaları yakma yöntemine girişerek Kafkas halkını göç ve açlığa maruz bıraktı.
21 Mayıs: Acı gün
21 Mayıs 1864’te kanlı Kafkas-Rus Savaşı'nın son durağı Soçi’de Ruslar törenlerle galibiyet ilan etse de, Çerkezler için bu andan itibaren tarihin karanlık sayfası açıldı. 21 Mayıs Çerkezlerin toplu sürgününü temsil eden gün olarak tarihe geçti.
Çerkez toplulukları, başta Osmanlı toprakları olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerine sürgüne tabi tutuldu.
1.5 milyon kişi göç etti
Resmi olmayan rakamlara göre 1,5 milyona yakın Çerkez bir ay içerisinde sürgün edildi. Açlık, yoldaki şartlar, salgın hastalıklar gibi nedenlerden dolayı yaklaşık 500 bin Çerkez hayata gözlerini yumdu.
Sürgüne uğrayanlar Anapa, Novorossiysk, Gelincik, Soçi, Adler gibi Karadeniz limanlarından gemilere bindirilerek Osmanlı Devleti’ne gönderildi.
Anadolu'daki şehirlere yerleştirildiler
Çerkezlerin birçoğu Anadolu’da Ordu, Samsun, Tokat, Amasya, Sinop, Yozgat, Düzce, Adapazarı, Kocaeli’ye yerleştirildi.
Çerkezlerin bir kısmı da Suriye ve Filistin başta olmak üzere Orta Doğu’da yaşamaya başladı. Sürgüne maruz kalan Çerkezler zamanla yerli halka karıştı.
Osmanlı Devleti’ne gönderilemeyen Çerkezler ise Orta Laba ve Orta Kuban nehirleri bölgesindeki Rus Kazak köylerine iskan edildi.
Tarihin acı olaylarından biri
Rusya'nın çok önceden planladığı "Çerkez halkını öz vatanlarından sürgün etme operasyonu" adım adım yapılan bir eylem olarak görülüyor.
Osmanlı topraklarına ulaşamadan binlerce kişinin hayata gözlerini yumduğu bu sürgün "tarihin en acı ve sarsıcı olaylarından biri" olarak ifade ediliyor.
İnsanlık tarihine geçen Çerkez sürgünü, her yıl Türkiye’de yaşayan Çerkezler tarafından da anılıyor, ağıtlar yakılıyor.
Deniz kenarında "Nart ateşi" yakarak çevresinde "mezar taşı nöbeti" tutulan anma törenleri, "Sürgün Andı" okunması ile tamamlanıyor.