MİLAT Gazetesi olarak, özellikle gençlerimizin tasavvuf ve maneviyat konusunda kaynağından bilgilenmeleri konusunda yaptığımız mülakatlara devam ediyoruz. Osman Nuri Topbaş Hocaefendi ile bugünkü mülakatımızda İslam tarihinde öne çıkan hanımlara yer verdik.
-Muhterem Efendim, zaman zaman Batı dünyasından bize karşı hanımlarla ilgili suçlamalar var. İslâm’da kadının rolü nedir?
Bismillêhir rahmênir rahîm. Çok muhterem kardeşlerimiz! Cenâb-ı Hak, hanımı ve erkeği ayrı kâbiliyetlerde ve ayrı istîdatlarda yaratmıştır. Dînî hayat da bu ölçülere göre tanzim edilmiştir. Âile hayatında, toplum hayatında birbirini tamamlayan unsurlardır kadın ve erkek. Yaratılış olarak kadın, erkeğin nefsine süslü gösterilmiş ve câzip kılınmıştır. Bu “cezb ve incizab” kânunu, müsbet mâhiyette, yani nikâh muhtevâsında ise, neslin devamı, âile müessesesinin saâdeti, toplumun huzur ve neşesi için bir huzur kaynağıdır. Fakat âile, nikâh hudutlarının dışına çıkarsa, ahlâkî vasfını kaybeder ve iffetsizliğe yol açar.
-İffet konusunu biraz daha açıklayabilir miyiz?
İffet, insanı hayvandan ayıran en mühim bir vasıftır. Mâlum, hayvanlarda nikâh yoktur. Onlara Allah utanma ve hayâ duygusu vermemiştir. Batı dünyası -maalesef- İslâm dünyasına bugün haksız, kastî suçlamalarda bulunmaktadır. Hâlbuki Batı toplumuna nazar ettiğimiz zaman, önce Hazret-i Îsâ -aleyhisselâm-’ın dînini tahrif etti. Saint Paul, akâidi bozdu. Ondan sonra, akâid konsillerle tespit edildi. Muâmelât ve ukubat kaldırıldı. Ondan sonra Yahova Şahitleri tarafından bir darbe daha yedi. Bugün de Batı dünyasında dinden uzaklaşma revaç buldu.
-Batıda aile gücünü kaybetti bunun sebebi iffetin kaybolması mı?
Bu anlayış ve sistem içinde iffet kayboldu. Âile gücünü kaybetti. Hicap kalktı. Maalesef kadın bir metâ hâline geldi. Pragmatist, oportünist, menfaate dayalı bir hayat tarzı yaşanıyor bugün Batı dünyasında. Erkek ve hanımın hayat tarzları hemen hemen aynı hâle geldi. Yani elma ile armut, terazide aynı kefeye konuldu. Geçmişte o tahrif edilmiş kitaplara bakıyoruz. Kadına çok ağır hakaretler var. Maalesef öyle ithamlar ki, kadın şeytanlaştırılmıştır. Bütün suç ve günahlar kadının sırtına yüklenmiştir.
KADIN FITRATTAN UZAKLAŞTIRILDI
-Günümüzde kadına değer verildiği söyleniyor, hatta özel günler, haftalar var ama gerçek hayata baktığımız zaman bunun böyle olmadığını görüyoruz, bunun sebebi nedir?
İslâm, fıtrat dînidir. Kadın ve erkeğe fıtratlarına göre uygun vazifeler verir. Batı, bugün kadına değer verdiğini söylüyor. Fakat kadını fıtratından uzaklaştırarak kadına asıl şiddeti Batı uygulamaktadır. Çünkü kadınla erkeği ayrı fıtratlarda oldukları hâlde, aynı mesleklere ve aynı sorumluluklara sevk etmektedirler. Evvelâ kadın ve erkek, Cenâb-ı Hakk’a karşı îman mes’ûliyetinde, takvâ mes’ûliyetinde eşittir. Îman ve takvâda eşittir.
Ahzâb Sûresi’nde Cenâb-ı Hak, meâlen: “Müslüman erkekler ve müslüman kadınlar, Mü’min erkekler ve mü’min kadınlar, Tâate devam eden erkekler, tâate devam eden kadınlar, Doğru, sâdık erkekler, doğru kadınlar,Sabreden erkekler, sabreden kadınlar, Mütevâzı erkekler, mütevâzı kadınlar, Sadaka veren erkekler, sadaka veren hanımlar…” (el-Ahzâb, 35) buyrulmaktadır.
ÖNEMLİ OLAN TAKVA SAHİBİ OLUNMASI
-Ayetin de belirttiği gibi hiç ayrım yapmıyor, devam eden, erkekler-kadınlar, erkekler-kadınlar, beraber gidiyor.
Yani “…Allah indinde sizin en keremliniz (Allâh’a en yakın olanınız) takvâ sahibiniz…” (el-Hucurât, 13) Âyet-i kerîmenin sonunda: “…İşte Allah, bunlar için bir mağfiret ve büyük bir mükâfat hazırlamıştır.” (el-Ahzâb, 35) Erkeğin kadına üstünlüğü, kadının erkeğe üstünlüğü diye bir şey yok. Üstünlük takvâda… Lâkin mes’ûliyetlerin maddelerine gelince, orada Cenâb-ı Hak, erkek ve kadına, kendi yaratılışlarına, fıtratlarına uygun hizmetler veriyor. Meselâ, erkek güçlü kuvvetli, yaratılış itibarıyla. Ona ailenin geçimi, korunması, muhafazası vazifeleri veriliyor. Askerlik vazifesi erkeğe yükleniyor. Tebliğ, emr-i bi’l-mârûf, nehy-i ani’l-münker, birinci derecede erkeğe veriliyor.
Diğer taraftan, kadın ise yapısı çok nârin ve hissî çok, duygulu… Zaten aksi hâlde evlât yetiştiremez o duygu olmasa, o muhabbet olmasa. Ona da neslin yetiştirilmesi, Cenâb-ı Hak o vazifeyi veriyor.
Vakıf Guraba Hastanesi, Bezmialem Valide Sultan vakfıdır.
HANIM ŞAHSİYETLERİN HER BİRİ BİRER EĞİTMEN
-İslâm tarihinde hanımların katkıları konusunda neler söyleyebiliriz? Özellikle asr-ı saâdetten ve Osmanlı döneminde...
İslâm bir bütündür. İslâm’dan önce de sonra da, hak dinler içinde, bizlere örnek, mühim hanım şahsiyetler görülüyor. Meselâ birkaçını sayarsak: Asiye Vâlidemiz görülüyor. Cenâb-ı Hak onu tekrim ediyor. O, Firavun’a karşı îmânından bir tâviz vermedi, sonuna kadar.Ve şehîd oldu. Meryem Vâlidemiz’i görüyoruz. Otuz küsur yerde, Îsâ -aleyhisselâm-’dan bahsedilirken, çok yerde Meryem Vâlidemiz’den bahsediliyor. Ve, “iffetini koruyan Meryem” buyruluyor. (Bkz. el-Enbiyâ, 91) Öyle bir mesaj var. Demek ki kadının en büyük haysiyeti, izzeti ve şerefi; iffetini korumakta. Hacer Vâlidemiz: İbrahim -aleyhisselâm-’ın eşi, İsmail -aleyhisselâm-’ın annesi. Onun tevekkül ve teslimiyeti…“‒Yâ Rabbi, ben Sen’den râzıyım.” demesi. İnsanlar yok, uçan bir kuş yok, su yok… Böyle bir zor durumda, ağır bir imtihan; “Yâ Rabbi, Sen’den râzıyım.” diyor. Hatice Vâlidemiz var.Peygamber Efendimiz’in eşi. Daha -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’e daha nübüvvet gelmeden evvel, 15 sene evvel, O’nun ahlâkına Hatice Vâlidemiz hayran oldu. Efendimiz de onun vefat ettiği seneye “hüzün senesi” dedi. Efendimiz yedi yavrusundan altısını kaybetti. Uhud’da ciğerpârelerini kaybetti. Fakat hiçbir zaman “hüzün senesi” denmedi. Hatice Vâlidemiz’in vefat ettiği seneye “hüzün senesi” denildi. Yine annelerden devamla; Âişe Vâlidemiz var. “İlmi ondan öğreniniz.” buyuruyor. (Bkz. Deylemî, II, 165/2828) Bilhassa o, yeğenlerini yetiştirdi. Rivâyete göre de 300 tane talebesi vardı Âişe Vâlidemiz’in. Genç olarak Efendimiz’le evlenmesinin demek ki bir hikmeti de budur. Ümmü Seleme Validemiz var. O da Hudeybiye’de teselli etti Efendimiz’i, o çok zor durumda. Zeyneb Vâlidemiz var. O da çok cömertti. Saymakla bitiremeyiz. Hansa Vâlidemiz vardı. Bunun Kadisiye’de dört oğlu şehid oldu. “Yâ Rabbi dedi, Sana şükürler olsun, kıyamet günü dört şehid annesi olarak kalkacağım.” dedi.
Ondan sonra Allah dostlarından Râbiatü’l-Adeviyye Vâlidemiz var. Mekke’ye hacılara suyu getiren Zübeyde Hanım var halife Harun Reşit’in hanımı. Ayn-ı Zübeye suyunu o getirtmiştir. Osmanlılarda çok var. Pertevniyal Hâtun vs. çok çok var. İnşaallah…
VAKIF MEDENİYETİNDE HANIMLARIN YERİ AYRIDIR
-Osmanlı’da kurulan vakıflar arasında hanımların vakıfları daha çok. Bunun mikmeti nedir?
Osmanlı’da hanımların kurduğu bin 300 kadar vakıf var. O da bilinenler. O da padişah hanımlarının vesâirenin, paşaların hanımlarının kurduğu. Bir de halkın kurduğu vakıflar var. Vakıf medeniyetimizde, hanımların vakıfları mühim bir yer tutar. Malûmdur ki, normalde kadınlar ziynet eşyalarını ve takılarını, mücevherlerini çok severler. Fakat bizim medeniyetimizdeki hanım sultanları görüyoruz ki, hayır-hasenâtı daha çok seviyorlar ziynetlerinden. Gelen ziynetleri bile bozdurup hayır-hasenâta sevk ediyorlar. Bilhassa Vâlide Sultanlar, yani sarayda yetişen Sultan hanımları, bu vakıflarda en ön sırayı almış oluyor.
İstanbul’da birçok eser görebiliyoruz, hanımların yaptırdığı. Meselâ Osmanlı örfünde iki minareli camiler, ekseriya padişah ve padişah hanımlarınındır. Meselâ Üsküdar’ımızda bizim, dört tane çift minareli cami vardır, dördü de hanım sultanlarındır. Buna göre bir âbideleşmiştir bunlar hayır-hasenatta. Bu hanım annelerimiz, paralarını israf etmediler. Topluma saray lüksü ve saray modası getirmediler. Bugün maalesef, dünyada bir reklâm, modalar vs… Hâlbuki bunlar, bunlar gayet mütevâzı annelerimizdi. Mütevâzı yaşantıları vardı. Lüksleri yoktu. Öyle lüksü de bir moda hâline getirmediler.
Eminönü'ndeki Yeni Cami'nin yapımında Mahpeyker Kösem Sultan'ın katkıları çok fazla olmuştur.
-Osmanlı döneminde öne çıkan hayırsever hanımlardan biraz misal verebilir miyiz? Nûr Bânû Vâlide Sultan var. İstanbul’da, Anadolu ve Rumeli yakasında birçok eserleri var. Üsküdar’da Toptaşı’nda Atik Vâlide Câmii, imâreti, medresesi, dâru’ş-şifâsı, çifte hamamı, zikre şâyân olan vakıflardan bazılarıdır. Düşünüyoruz ki Hürrem Sultan’ın gelini olan bu kadın, menşe itibâriyle gayr-i müslim. Sistem o kadar onu bir karaktere, şahsiyete getiriyor ki, İslâm ahlâkıyla, İslâm haysiyetiyle derinleşiyor. Yani gayr-i müslim menşeden gelen Nur Bânû Sultan, İslâm’ı ve İslâm’ın merhametini, kendine hayat tarzı olarak alıyor. Takvâ ile hayatını mezcediyor. Hayır-hasenât üzere devamlı. Mâhpeyker Kösem Vâlide Sultan var. Bir hanım sultan annemiz. Bu meselâ Yeni Câmi’nin temelini atıyor. O zaman Yeni Câmi tam sahilde. Yani öyle bir temel attırıyor ki… Hattâ kayıklarla giriliyor bir taraftan câmiye giriliyor. O ne güzel bir estetik… Yani o saraydaki olan, o zarâfet, yaptıkları eserlere de aksediyor. Yani o denizden geçenler, o güzel mîmârîyi seyredecekler.
Üsküdar’da Çinili Câmii vardır. Mektebi vardır. Dâru’l-hadîsi vardır, çifte hamamı vardır, sebili vardır. Bir de yetim kızların çeyizlerinin hazırlama şeyidir. Yani yetimlere bir gönül vermiştir. Yetimlere hizmet etmek, onların çeyizlerini hazırlamak. Yine bu Kösem Sultan’ın temelini attığı Yeni Câmi’ye, ömrü kâfi gelmemiştir, onu Hatice Turhan Sultan tamamlamıştır.
HAYIRDA YARIŞMAK AMA GÖNÜL YAPARAK
-İslam’da hayırda ismi geçen hanımların en büyük özelliği sanırım anne gibi düşünmeleri, Allah’ın yarattığını anne şefkati ile sarmaları ve yaratılanı sevmelerinden mi kaynaklanıyor acaba?
Bir annenin merhameti bu. Yani ümmete bir anne olabilmek. Bezmiâlem Vâlide Sultan var. Bu da 2. Mahmud’un hanımı. 40 küsur yaşında vefât etmiş, çok genç vefat etmiştir. Bu, Vakıf Guraba Hastahanesi’ni tesis eden annemizdir. Herhâlde 1840’larda, yani 170 küsur sene oldu, devam eden hastahanenin. Hâlâ. Yani 170 küsur sene taksimetre çalışıyor. O hastalardan aldığı dualar… O kadar bir merhametli ki; “Şayet diyor, bir hastanın iyileşmesi için limon gerekirse, limonun değeri bir altın olsa yine o hastaya verilecek. “ Pertevniyâl Vâlide Sultan var. Onun da Aksaray’daki o güzel “Vâlide Câmii” var, “Yâ Vedûd Câmii” var. Velhâsıl yani saymakla bitiremeyiz bu vâlide sultanların yaptığı hayırları.
GIDAYA DİKKAT EDİLECEK
-Efendim, son bir sorumuz olacak. İslâm’da hanımların yerinden bahsettik. Osmanlı’da hanımlardan bahsettik. Özellikle mütevâzı olmaları, tutumlu olmalarından bahsettik. Günümüz hanımlarına sizin ağzınızdan mesaj alabilir miyiz? Onlara ne tavsiye edersiniz?
Hem hanımlara, hem erkeklere. Bir defa gıdâya dikkat edilecek, haram gıdâ olmayacak. Gözler, nazarlar değmiş gıdâlar alınmayacak. Bugün baktığımız zaman devamlı kebapçılar vs. şu bu, kokuları ortalığa yayılıyor. -Sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, yemek kokularıyla komşulara eziyet etmeyin buyuruyor. Fakirler, garipler, yetimler o vitrinlere bakıyorlar, içlerini çekerek gidiyorlar. Bu, yiyene -Allah aşkına- şifa olur mu bu? Feyz olur mu? Onun için ne görüyoruz? İbadetlerde feyz azaldı, rûhâniyet azaldı, muâşeret gitti. O bizim ecdâdımızın o zarifliği, inceliği vs. onların yerine kabalık geldi, güç gösterme geldi, israf geldi.
Ömür israf ediliyor. Zamanın kıymeti bilinmiyor. En çok muhtaç olduğumuz, kıyâmet günü, o zor gün, zamandır. Zamanı ben nasıl harcadım?.. Zamanı geri almak mümkün değil. Satın almak mümkün değil. Borç vermek mümkün değil. Borç almak mümkün değil. Zaman, en kıymetli sermayemiz. Zaman ziyan oluyor. İsraf ekonomisi var; kendini gösterme, eşyâ ile kendini gösterme. Bu da aşağılık duygusunu (bastırmak için) kendini gösterme meylidir bu da. Cenâb-ı Hak âyet-i kerîmede:
“İsraf edenler, şeytanların arkadaşlarıdır…” (el-İsrâ, 27) Bu nedir? Allâh’ın verdiği nîmetleri ziyan etmektir.
İki husûsiyet vardır İslâm’ı yaşamakta: Bir; “Tâzim li emrillâh”: Allâh’ın emirlerini en güzel, kalp ve beden âhengi içinde îfâ edebilmek. İkincisi; “Şefkat alâ halkıllâh”: Hep evliyâullâha baktığımız zaman, hepsi bir şefkat âbidesi.
Allah cümlemize -inşâallah- cemâlî sıfatlardan nasipler ihsan eylesin.
Osman Nuri Topbaş hocaefendi, İstanbul Seyyahı Fahri Sarrafoğlu'na , İslam tarihinde öne geçen hanımları anlattı.