HİKMET KIZIL
Hiçbir medeniyet yalnız başına doğmaz, doğuşu ve gelişmesi esnasında İslam Medeniyeti, dört medeniyet veya kültürle karşılaştı. Bunlar: 1. Bizans (Yunan), 2. İran, 3. Hint ve 4. Çin Medeniyetleri idi.Her medeniyetin kendinden önce medeniyetlerden etkilendiği gibi, İslam medeniyeti de bu medeniyetlerden müspet yönde etkilenmiştir. Kendi içine kapalı bir medeniyetin doğup büyümesi, gelişmesi mümkün değildir. Müslümanlar eski medeniyetlerin fikirlerinden tercümeler sayesinde haberdar olmuşlardır. Eski Yunan'dan bir çok eser Arapçaya çevrilmiştir. Bu çeviriler bir uyanış devri başlatmıştır. Müslümanlar, Sicilya ve İspanya'yı fethi sonrası bu klasik eserleri Avrupa'ya tanıttılar.
Bu süreçten sonra Batılılar eski Yunan eserlerini öğrenmek için Arapça öğrenmeye başladılar. Bunun sonucunda Batı'lılar İslam'ı da tanımış oldular. Bu tercüme çalışmaları uzun süre devam etti. 900 yılına kadar süren bu çalışmalar sonunda Müslümanlar, Yunanca, astronomi, matematik, tıp ve felsefe eserlerinin çoğunu Arapçaya tercüme ettirdiler. Hatta bu amaçla Mem'un Bağdat'ta bir kütüphane, akademi ve tercüme bürosundan oluşan "Darül Hikme" adı verilen kurumu kurdu. Bu tercümeler sayesinde Yunan klasikleri günümüze kadar ulaştı. İslam Medeniyeti, Asya, Afrika ve Avrupa'nın önemli bir kısmını içine almakla kalmamış, aynı zamanda başka ve özellikle günümüz Avrupa medeniyeti olarak bilinen Batı Medeniyeti'nin gelişmesinde de önemli rol oynamıştır.
Müslümanlar fen, ilim, sanat, iktisat, tıp, edebiyat, felsefe gibi ilimlerde en büyük medeniyeti kurmuştur. "Müslümanlar , şehircilik, bayındırlık, maden işletmesi deri imalatı ve ipek sanayinde de Batılılara çok şey öğrettiler. Bugün Avrupalıların kullandığı rakamları önceleri Hintliler, sonra Müslümanlar kullanmıştı. Bu rakamları Batılılar Müslümanlardan öğrendiler. Hele tıp ve eczacılıkta daha önce de belirttiğimiz gibi İslam bilginleri Ortaçağda büyük hamleler yaptılar. Batılılar eczacılıkta İbni Zuhr'dan faydalandılar. Tıpta Ebu Bekir Muhammed bin Zekeriya Ar. Razi'nin ilminden faydalandılar. Musiki alanında ilk kez sol anahtarını ve bazı notaları Müslümanlar kullandılar. Ebul Ferec Ali B. Muhammed'in "Mecmuat al-Elhan'ı" ile Farabi'nin "Kitabı al-Musiki"si Latinceye çevrildi. Bu eserler müzik alanında Batılılara ışık tuttu.
İslam medeniyetinin Batıya tesirinde tercüme faaliyetlerinin rolü büyük olmuştur. Bu tercüme faaliyetleri1130-1150 yılları arasında İspanya'da Tuleytule şehrinde başlamıştı. İspanya başpiskoposu olan Raymond, İslami eserlerin Latinceye çevrilmesini arzu ediyordu. Bunun için bir tercüme okulu kurdu. Bu okulun başına da Dominic Gündisalvi'yi getirdi. Burada Farabi, İbn Sina ve İbn Rüşd'ün fikirleri Batı alemine tanıtıldı. Birçok Arapça eserin Latince'ye tercüme edilmesi sağlandı. Aristo'nun eserlerini şerh eden Arapça metinler de Batı'ya tanıtıldı. İslam düşünürleri arasında Latinceye kitabı tercüme edilenlerin başında İbn Rüşd gelir Onun tanınmış eseri Külliyat, Tahafut at-Tahafut ve Aristo'yu şerh eden eserleri Latinceye çevrildi. Yine Endülüslü İslam filozoflarından İbn Bacce 'nin Al-Tedbir al Mütevahhid adlı eserinden Moise de Narbonne istifade etmiştir. Böylece onun fikirlerini Batı'ya tanıtmıştır.İbn Tufeyl'in Hayy B. Yakzan'ı da Batılılarca biliniyordu. Kimyager ve tabiatçı bir bilgin olan Cabir b. Hayyan da biliniyordu, Fakat o simyager ve sihirbaz olarak tanınıyordu. İbn Sina 'ın Şifa'sı, Necat'ı ve Kitab an Nefs'i de Latinceye çevrilmiş eserler arasındadır. Farabi, İbni Sina, Gazali gibi İslam filozoflarının eserleri ile Aristo'nun Arapça'ya tercüme edilmiş eserlerinin Latince'ye çevrilme faaliyetleri yanında, Batı dünyası diğer ilimlerle de meşgul olma mecburiyeti duymuştur. Hatta üniversitelerinde XII. yüzyılın sonlarından itibaren tıp dersleri konularını, İbni Sina'nın "Kanun" adlı eseri ile İbni Rüşd'ün tıbbi risaleleri üzerine teksif etmiş bulunuyorlardı.
Gustave Le Bon diyor ki: "Avrupa'nın bütünüyle karanlık bir vahşet devri yaşadığı sıralarda İslamın hakim olduğu iki büyük şehirde, Bağdat ve Kurtuba'da yeryüzünü parlak ışıklarıyla aydınlatan iki medeniyet sürüyordu. Maurice Bucaille de "Kitab-ı Mukaddes, Kur'an" (Bucaille, 175) isimli eserinde şu satırlara yer verir: "Müslümanların yükseliş çağı olan Miladu00ee 8. ve 12. asırlar arasında, bizim Hıristiyan ülkelerde bilimsel gelişmeye kısıtlamalar uygulanırken, İslam üniversitelerinde dikkati çekecek kadar bilimsel araştırmalar ve buluşlar gerçekleştiriliyordu. O dönemde kültürün görülmemiş ve yeni imkanlarının bulunduğu yer, İslam dünyasıdır. Kurtuba'da Halife'nin kütüphanesi 400.000 cilt kitap ihtiva ediyordu."
Müslümanlar, Ortaçağda büyük bir medeniyet kurmuşlardır, O dönemde Batı en karanlık devrini yaşamaktadır. Bu büyük medeniyet Avrupa'yı kısa sürede etkilemiştir. Avrupalılar Müslümanların gerek teknik ve gerekse fikir alanındaki üstün medeniyetlerinden yararlanmak ihtiyacı duymuşlardır.İslam'ın ruhu medeniyete iten bir ruhtur, İslam medeniyet denklemi şuuru derinleşitkçe İslam alemi büyük bir sıçrayış yapacaktır. Netice itibariyle bugünkü batı medeniyeti sadece kendi kültür birikiminin neticesi olmayıp, bilhassa ilim ve teknoloji sahasındaki gelişmelere temel teşkil eden düşünce itibariyle İslam medeniyetinin büyük nisbette tesiri altında kalmıştır. Bu duruma bazı İnsaflı batılı bilim adamları da işaret etmektedirler. Mesela, R. V. Bodley şöyle der: "Rönesans'ı İslamiyet'e borçluyuz." demiştir.
Sezai Karakoç: "Çağımızda İslam görünüş bakımından zayıflamış da olsa, İslam ruhu gittikçe daha canlanacak, dirilecektir" "İslam, doğruluk, hakikat ve fazilet toplumudur. Şimdi bizim insanlarımızın, düşünürlerimizin, yeniden bu konuya eğilmesi, yeniden toplumumuzun tıkanan damarlarının açılması ve kuruyan akışın tekrar harekete geçirilmesi, yani doğruluk, erdem, fazilet ve güzellik çığırının yeniden açılması ve güncelleştirilmesi geçmişten güç, kuvvet, ışık alarak bu güne taşınması ve bugünde yeniden doğrulması. İşte bizim diriliş dediğimizde bu hadisedir." diyerek yeniden dirileceğimiz günlerin işaretini vermektedir. Yeniden İslam medeniyetinin ihtişamlı günlerine yetişmek için İslam'ın gerçek anlamı olan fazilet medeniyeti yolunu tutmamız bunu ideal olarak kabul etmemiz ve bunun içini doldurmamız lazım, geçmişi inceleyerek, düşünerek bunu gerçekleştirmemiz lazım. Buna çalışmamız lazım, kalıcı olan bu, sonuç getirecek olan çalışmada budur. Diriliş de budur.
Kaynaklar: Hilmi Ziya Ülken, İslam Felsefesi Kaynakları ve Tesirleri. Barthold, İslam Medeniyeti Tarihi, Will Durant, İslam Medeniyeti, Zeydan, C: İslam Medeniyeti Tarihi.,Hunke, S: İslam Güneşi.