Sri Lanka'nın başkenti Colombo'da, Çinli şirketler otel, marina ve bir motor yarış pisti inşaası için 1,5 milyar dolarlık yeni bir ticari bölge inşa ediyor. Yakın zamanda denizaşırı gelen vinçler ile dev bir konteyner terminali ve devasa bir liman inşa ettiler. Bölgedeki geleneksel güç olan Hindistan ise Çin'in bölgeye nüfuz etmesinden son derece rahatsız.
Colombo, Sri Lanka 5 Kasım 2018'de, Çin yatırımıyla desteklenen Colombo Port City şantiyesinin genel bir görünümü görülüyor. REUTERS / Dinuka Liyanawatte
Çin'in askeri karakolu olacak endişesi
Hindistan için büyük bir korku, Sri Lanka'nın, güney sahilinin hemen dışında ve dünyanın en yoğun nakliye yollarından birinde, bir Çin askeri karakolu olabileceği.
Fakat iki ülke arasındaki ticari savaş Sri Lanka'da siyasi kargaşayı da yanında getiriyor. Hükümet yetkilileri ve yabancı diplomatlar, ülkenin Devlet Başkanı Maithripala Sirisenave Başbakan Ranil Wickremesinghe arasındaki fikir ayrılığını ve Hindistan'ın çıkarlarını ne kadar ileriye taşıyabileceklerini konuşuyor.
Ekim ayı sonunda Başbakan Wickremesinghe, anayasaya göre hala başbakan olduğunu belirtirken, Cumhurbaşkanı Sirisena, Çin yanlısı eski Devlet Başkanı Mahinda Rajapaksa'yı başbakanlık görevine atamıştı. Devlet Başkanı Sirisena, 26 Ekim'de Başbakan Wickremesinghe'yi görevden almasının ardından parlamento çalışmalarını da 16 Kasım'a kadar erteledi.
Hindistan, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri, Devlet Başkanı Sirisena'ya çağrıda bulunarak anayasaya sadık kalmasını istedi.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, yaptığı açıklamada, "Devlet Başkanı Sirisena'ya, Sri Lanka halkı tarafından demokratik yollardan seçilmiş kişilerin görevlerini yerine getirmesine izin vermesi ve parlamentoyu da acilen yeniden toplaması çağrısında bulunuyoruz" ifadelerini kullandı.
Çin yanlısı siyasetçi Mahinda Rajapaksa'nın yerini alan Başbakan Wickremesinghe, Reuters'e geçen ay başkanın başkanlığını yaptığı bir toplantıda, Japonya-Hindistan'a bir Colombo liman projesinin geliştirilmesi için bir teklif sunduklarını söylemişti. Başbakan nihai kararın Hindistan, Japonya ve Sri Lanka arasında imzalanan bir mutabakat muhtırasına saygı gösterilmesi gerektiğini söylemişti.
Çin-Hindistan ateşi arasında kaldıkları aşikar
Sri Lanka Başbakanı Wickremesing, Çin ve Hindistan arasındaki mücadelenin ortasında kaldıkları sorusunu cevapsız bırakırken eski bir hükümet bakanı olan Rajitha Senaratne, cumhurbaşkanı ve başbakanın toplantıda bu konuda tartıştığını doğruladı.
İki Sri Lankalı yetkilinin yanı sıra bir Batı diplomatı ve bir Hindistan hükümeti kaynağı da dahil olmak üzere toplantıya katılanların tümü bu konuda Devlet Başkanı ve Başbakan arasında gerginlik yaşandığını doğruladı.
Hindistan kalkınma yardımı vermeye kararlı
Hindistan dışişleri bakanlığı, Delhi'nin Sri Lanka'ya kalkınma yardımı vermeye kararlı olduğunu söyledi.
Hindistan, Sri Lanka'yı Colombo'da ikinci bir yabancı konteyner terminali için yaklaşık 1 milyar dolarlık bir sözleşme için zorluyordu. Nisan 2017'de imzalanan bir mutabakat anlaşmasını (MOU) Sri Lanka'ya hatırlatıyordu.
Reuters'ın ulaştığını öne sürdüğü mutabakat muhtırasının yayınlanmamış belgelerinde bir petrol rafinerisi, birçok yol yapımı, elektrik santralleri ve konteyner terminali de dahil olmak üzere Hindistan'ın dahil olacağı projeler için bir plan olduğunu ve sanayi bölgelerinin geliştirilmesinde Hint katılımına yer verdiğini belirtti.
8 milyar dolar Çin'e borç var
Kabine toplantısında liman projesi için Hindistan'a izin vermesi gerekiyordu, ancak Başkan Sirisena, 8 milyar dolarlık Çin borcunda bulunan ülkenin, varlıklarını yabancılara daha fazla veremeyeceğini söyledi.
Liman projesi yüzünden karşı karşıya kalmadan önce de Sirisena ve Wickremesinghe arasında gerilim vardı. Cumhurbaşkanı Sirisena, hizmet sektörünü yabancı yatırımlara açmak konusunda başbakan tarafından sunulan bazı ekonomik reformları onaylamadı.
Sri Lanka, Çin-Hindistan rekabetinin iç siyaseti yönlendirdiği bir dizi Güney Asya ülkesinden sadece bir tanesidir.
Çin, Pakistan, Bangladeş, Sri Lanka, Maldivler ve Nepal'de limanlar, elektrik santralleri ve otoyollar inşa etmekte, çoğu şimdi Çin'i Asya ve ötesindeki ülkelerle buluşturabilmek için iddialı Kemer ve Yol Girişimi'ne bağlanacak.
Maldivler lideri Eylül ayında, Çin yatırımlarını kınamıştı.
Borç Diplomasisi ve ABD
Kabine toplantısına katılan yetkililerden biri, Sirisena 'nın ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence' in geçen ay yaptığı açıklamada Çin'in, "borç diplomasisi" ni kullandığını ve güneydeki Hambantota limanını ileri askeri üssü haline getirebileceğini iddia ettiğini söyledi.
Sirisena, kabine Sri Lanka'nın bu tür bir uluslararası ilgiyi istemediğini ve Colombo anlaşmasını dışarıdan bir partiye vererek sorunu çözmeyeceğine söz verdiğini söyledi. Ancak Hindistan, Japonya ve Çin ile ilişkileri dengelemeye yönelik yakın ilişkiler kurmuş olan Başbakan Wickremesinghe Reuters'e verdiği demeçte, toplantıda kabinenin bir yıl önce Hindistan ile daha geniş bir paktı onaylamış olduğunu söyledi.
Borç yükü altındaki Sri Lanka Liman İdaresi'nin terminali kendi başına inşa edebilecek bir konumda olmadığını belirten Wickremesinghe, toplantıya verdiği demeçte şunları söyledi. “Hintli bir proje bile değildi, Japonya yüzde 20 ile Hindistan'ın çoğunluk ortağı olacaktı” dedi.
Hindistan'ın suikast iddiası
Ancak Cumhurbaşkanı Sirisena sadece teklifi reddetmekle kalmadı, bu ay içinde, bakanlar kurulu toplantısında kabine üyelerine, kendisine yönelik bir suikast planı olduğu bilgisini aldığını ve bunun arkasında Hint istihbaratının bulunduğu söylemişti.
İddiaların basına sızmasının ardından Hindistan Başbakanlığından yapılan açıklamada, iddiaların "tamamıyla temelsiz ve yalan" olduğu belirtilmişti.
Ancak kabine toplantısından on gün sonra, Wickremesinghe ortaya çıktı ve Çin yanlısı eski başkan Rajapaksa'nın yerine seçildi. Rajapaksa, 2005-2015 yılları arasında cumhurbaşkanı iken Çin'in yatırımına başlamıştı.
Colombo'da, artan Çin etkisini herkesin görmesi lazım
Colombo şehrinin okyanus cephesine inşa edilen ticaret bölgesinde ıslah işlemleri için dev panolar ve tel örgülerle kapatılmış durumda.
Colombo ve Hambanto'da yaklaşık 12 bin gurbetçi bir Çin topluluğu yaşıyor.
Modi'nin işin peşini bırakmaya niyeti yok
Modi'nin hükümeti Sri Lanka'daki yükselen Çin etkisini geri çevirmeye kararlı. Çin yatırımlarının yanındaki projelere odaklanıyor, Çin'in bölgede genişlemesini baskılamaya çalışıyor.
Emekli bir Hint istihbarat subayı olan Albay R. Hariharan, “Hindistan, Çin'in Sri Lanka'da kazandığı stratejik avantajı göz ardı edebilir zira Sri Lanka Hindistan'a coğrafi olarak daha yakın ” dedi.
Colombo limanı tek önceliğe sahip değil, Hindistan neredeyse hiç uçuşa izin vermese de Çin limanının yanında inşa edilen bir havalimanının kontrolünü ele almak için teklifte bulunuyor. Hindistan hükümetinden bir kaynak “Oyunda tamamen varız” dedi.