SELAMİ ÇELEBİ / İZMİR
İzmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi, Temmuz ayında hazırladığı raporda, Türkiye' nin 81 ilinin dörtte üçünün net göç vererek diğer dörtte bire yerleştiğini, her yıl yaklaşık 2.5 milyon kişinin nüfus adresinin değiştiğini, göç edenlerin yüzde 9' unun adresinin ise Ege bölgesinin illeri olduğuna dikkat çekti.
Aylık yayın organı Atatürk Organize Haber Dergisi' nin Temmuz sayısında Göç konusunu masaya yatıran İAOSB, Türkiye' nin 60 ilinde yokluk nedeniyle baba ocağında tutunamayan kişilerin, iş ve aş umudu olan yerlere göç ettiğini rakamlarla vurguladı. Bölgesel uçurumda Şili ile birlikte ilk sırada olan Türkiye' de, (TÜİK'in Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS)'ne göre), 2008-2012 döneminde net göçün yaklaşık yüzde 83'ünün 7 merkeze yöneldiği açıklandı.
İAOSB' nin 'Göç Raporu' ndan önemli tespitler
Ekonomik büyüme, milli gelir hızlanınca, işin ucu görününce, göç de hızlanıyor, yavaşlayınca göç de soluklanıyor. Milli gelirin yüzde 5'e yakın küçüldüğü 2009'da, net göç de yüzde 27 geriledi ve 190 bine indi. Büyümenin ortalama yüzde 9 dolayında gerçekleştiği 2010 ve 2011'de ise net göç hızla arttı, yıllık 265 bine ulaştı. Ancak büyümenin yüzde 2'lere gerilediği 2012'de net göç hızla yavaşladı ve 2011'e göre yüzde 34 azaldı.
Göçün Değişmez Adresi İstanbul
Türkiye'de bölgesel uçurum değişmiyor. 10 yılda dışarıdan 400 milyar dolar dış kaynak girişi olmasına rağmen, bölgesel uçurumu daraltıcı bir politika geliştirilemedi. Döviz kazandıran, istihdam yaratan üretime değil, ranta, iç pazara, dolayısıyla döviz tüketmeye dönük bir dışa bağımlı büyüme yaşandı. Bu da, yine İstanbul ve çevresinde yoğunlaştı. Sanayide sektör ve bölge değişimini gerçekleştirecek bir rota izlenemeyince, İstanbul, inşaat ve tüketim ağırlıklı bir megapol, net göç de İstanbul odaklı olmaya devam etti. 2008-2012 döneminde gerçekleşen her 100 net göçün 35'i İstanbul'un yolunu tuttu.
TUİK verilerine göre İstanbul, 2008-2012 döneminde yıllık ortalama 64 bin net göç alırken (yüzde 35) onu, 48 bin yıllık net göç ile komşusu Kocaeli,Bursa'yı içeren Doğu Marmara Bölgesi (yüzde 26) izledi. Ankara ve Konya'nın dahil olduğu Batı Anadolu'ya ise yılda net göçün yüzde 18'ini oluşturan 33 bin dolayında net göç gerçekleşti. Balıkesir,Çanakkale, Trakya illerini kapsayan Batı Marmara, net göçlerden yüzde 11 pay alırken İzmir merkezli Ege'nin payı yüzde 9 olarak gerçekleşti. Akdeniz ise 2011 ve 2012'de net göç almak yerine net göç verdi ve 5 yıldaki net göçlerden payı yüzde 1'de kaldı.
Göçün Merkezi İzmir
Son 5 yılın net göçlerinden yüzde 9'a yakın pay alan Ege Bölgesi'nin 8 ili içinde net göçün merkezi de bekleneceği gibi, İzmir. Muğla ve Aydın diğer net göç çeken iller olarak belirirken geri kalan 5 Ege ilinin küçük de olsa verdikleri göç, aldıklarının üstünde, yani net göç verici durumundalar.
Bir bütün olarak alındığında 2008-2012 döneminde ortalama nüfusu 9,6 milyonu bulan Ege Bölgesi'nde yaklaşık 4 milyonluk nüfusu ile Bölge nüfusunun yüzde 42'sini barındıran İzmir, Ege'nin de göç çekim merkezi konumunda.
Bölge içi göçleri de dikkate aldığımızda İzmir'in her yıl 112 bin göç alıp 95 bin göç verdiğini ve yıllık nüfus artışının 17 bine yakınının net göçlerle gerçekleştiği gözlerden kaçmıyor.
Bu, her yıl İzmir nüfusuna eklenen net göç edenlerin, İzmir nüfusunun binde 4,4'e ulaşması anlamına geliyor.
İzmir'in yeni konuklarının hangi ilçelerde yoğunlaştıklarına bakınca 4 milyonluk İzmir nüfusunun yüzde 20'den fazlasının yaşadığı Buca ile Bornova ilçeleri ön safhada.
İzmir'den sonra en çok net göç alan Ege illeri sırasıyla; Muğla ve Aydın. Ege'nin merkezi İzmir ve göç çeken diğer iki ili Muğla ve Aydın dışında kalan 5 ili, net göç çekmiyor, net göç veriyor. Afyon,Kütahya ve Uşak için bu sonuç sürpriz değil ama Denizli ve Manisa'nın net göç verenler arasına katılmış durumda
Yörenin "sürpriz" net göç veren ili Manisa, yılda 2 bin net göç veriyor. Manisa'nın göç adresinin İzmir olduğu, İzmir'de ikamet edenlerin nüfus kayıtlarından belli oluyor.
Net göçte İzmir 4.
İstanbul ve Ankara'dan sonra, son 5 yılda en çok net göç alan iller arasında Antalya yüzde 11 pay aldı. İzmir'in net göçlerden payı yüzde 7 ve dördüncü sırada yer aldı. Sanayi merkezleri Bursa, Kocaeli ve Tekirdağ, sanayideki durgunluktan dolayı her biri yüzde 6-7 dolayında pay aldı. Muğla, Eskişehir, Kayseri yüzde 2 ile 3 arasında değişen paylarıyla Anadolu'nun küçük de olsa göç çeken diğer "ortanca illeri" olarak ön sırada yer alıyor.
Ege'nin Cazibesi Tükeniyor mu?
Göçe karar verenlerin önlerindeki seçenekler içinde en çok İstanbul ve çevre bölgeleri seçtikleri anlaşılıyor. Bölge olarak Ege, Ankara'nın yer aldığı Batı Anadolu'dan geride, Akdeniz'den ise önde. Bu durumu açıklayacak en önemli etken, bölgelerin gelişmişlik düzeyleri ve bunun da en önemli göstergesi kişi başına düşen gelir.
Bölge olarak Ege'nin net göçten yüzde 9 pay alması, yükün ağırlıkla İzmir üstünde kalmasıyla da ilgilidir. İzmir, göç edenler açısından cazibesini korumaktadır ama Ege'de İzmir'e eşlik edecek 2. bir cazibe merkezi çıkmamaktadır. Manisa, Denizli, hatta Aydın, böyle 2. bir göç çeken merkez olabilecekken, bunu başaramıyor.
Uğurtaş: "üretici faaliyetler özendirilmeli"
Hazırlanan raporu değerlendiren, İAOSB Yönetim Kurulu Başkanı Hilmi Uğurtaş, ekonomik büyüme hızlanınca, göçün de hızlandığı ve iş olan yerlere doğru bir nüfus akışı yaşandığına dikkat çekerek, bu duruma bölgesel dengesizliklerin neden olduğunu belirtti.
Ege'nin net göçten yüzde 9 pay aldığını belirten Uğurtaş, İzmir' in göç edenler açısından cazibesini koruduğunu, ancak Ege'de İzmir'e eşlik edecek ikinci bir cazibe merkezi çıkmadığını vurguladı. Manisa, Denizli ve Aydın' ın böyle ikinci bir göç çeken merkez olabilecekken, bu şansı yakalayamadığını belirten Uğurtaş, buna neden olarak, Ege'nin iddialı olabileceği sanayi, tarım ve turizm yatırımlarından çok, İstanbul odaklı inşaat, finans, iletişim, ticaret ve diğer hizmet sektörlerine odaklı olmasını gösterdi.
Özel sektör yatırımlarının ağırlıkla bu sektörlerde ve İstanbul ağırlıklı olmak üzere Doğu Marmara'da toplandığını belirten Uğurtaş, Kamu yatırımlarının da sanayi gibi üretken alanlar yerine daha çok ulaştırmada yoğunlaştığını, yine gelişmenin, yatırımların yoğunlaştığı Doğu Marmara'da toplandığını, buna kentsel, belediye yatırımlarının da eşlik ettiğini belirtti.
Bölgesel dengesizliği ortadan kaldıracak ekonomi politikaları üretilmemesinin, Adana-Mersin bölgelerini bile net göç verir duruma getirdiğini söyleyen Uğurtaş; "Türkiye'nin döviz tüketen değil, döviz üreten yeni bir ekonomi paradigmasına, bunun için de başta sanayi ve tarım olmak üzere üretici faaliyetleri özendiren yeni bir "sektörel", İstanbul ve çevresini de rahatlatacak, yatırımları bu bölgelerden caydırarak, başka bölgelere gitmeyi özendirecek yeni bir "bölgesel"teşvik politikasına ihtiyacı vardır" dedi.
İzmir'de Yaşayanlar Nereli?
İzmir'de, birçok metropolde olduğu gibi, Türkiye'nin 81 ilinden yurttaş var. İkamet adresi İzmir olan yaklaşık 4 milyon İzmir nüfusunun yarıdan fazlası İzmir dışında doğup İzmir'e göç etmiş olanlardan.
İzmir doğumlu, daha resmi ifadeyle " Nüfusu İzmir'e kayıtlı" olanlar, İzmir'de yaşayanların yüzde 43'üne yaklaşıyor. İzmir'e göç etmiş, İzmir'de ikamet edenlerin başında yüzde 5 paylarıyla Manisa'lılar geliyor. Hızla bütünleşen bu iki il için sürpriz bir sonuç değil bu. Ama hemen ardından il nüfusunda yüzde 3,4 payı olan 135 bin Mardin doğumluların gelmesi elbette çarpıcı. Mardinlileri İzmir'e göç etmiş Erzurum'lular takip ediyorve onların da 131 bine yakın oldukları anlaşılıyor. Bu iki Doğu-Güney Doğu ilinden sonra Konya geliyor. İzmir'deki Konya doğumlular 121 bini geçiyor ve İzmir nüfusunda yüzde 3 paya sahipler. Sonra iki bölge ili Aydın ile Afyon geliyor ki, bunlar toplamda yüzde 4,3 pay sahibiler. Kütahya, Denizli,Uşak da katıldığında İzmir nüfusunda Egelilerin toplamının yüzde 15'i geçmediğini söylemek mümkün. Böyle olunca, İzmir'in yüzde 42'sinin Ege dışı illerin nüfusuna kayıtlı ve İzmir'e göç etmişlerden oluştuğunu belirtmekte yarar var.
İZMİR'DE İKAMET EDENLER HANGİ NÜFUSA KAYITLI?
Kayıtlı Old. İl
%
İzmir
1.699.504
42,6
Manisa
192.399
4,8
Mardin
135.827
3,4
Erzurum
130.756
3,3
Konya
121.484
3,0
Aydın
86.676
2,2
Afyonkarahisar
84.346
2,1
Kars
74.081
1,9
Balıkesir
72.349
1,8
Sivas
68.534
1,7
Ağrı
67.507
1,7
Diyarbakır
66.740
1,7
Muş
53.717
1,3
Kütahya
51.046
1,3
Denizli
46.609
1,2
Şanlıurfa
39.447
1,0
Tokat
37.621
0,9
Uşak
36.267
0,9
Çorum
35.662
0,9
Ankara
34.903
0,9
İLK 20 İL
3.135.475
78,5
Diğer 61 il
857.001
21,5
TOPLAM
3.992.476
100