Gözde sarı nokta hastalığı nedir? Gözde sarı benek neden olur? Gözde sarı nokta neden olur? 55 yaş üstünde daha sık görülen gözde sarı nokta hastalığının sebepleri nelerdir? Gözde satı nokta hastalığına dair merak edilenler haberimizde. İşte gözde sarı nokta nedenleri...
Makula dejenerasyonu olarak da bilinen sarı nokta (sarı benek) hastalığı, gelişmiş ülkelerde 65 yaş üstü bireylerde merkezi (santral) görme kaybının en önemli nedenidir. Toplumda gözlenme sıklığı, %1.2 ile 1.7 arasındadır. Yapılan bir çalışmaya göre sarı nokta hastalığının görülme sıklığı, 55 yaş üstü bireyler için %3.4 olarak rapor edilmiş ve yaş ilerledikçe bu oranın her 5 yaşta %1.22 artığı bildirilmiştir.
Sarı nokta hastalığı nedir? Makula; sarı nokta da denilen ve keskin görmeden sorumlu retina tabakasının ortasında bulunan küçük bir alandır. 5 mm çapında olmasına rağmen merkezi görmeden sorumludur. Bu alanda, ışığı algılayan fotoreseptör hücreleri yoğun olarak bulunmaktadır. Yine bu alan detayların da görülmesini sağlar. Örneğin; iğneden iplik geçirmek ya da okumak gibi işler makula sayesinde gerçekleşir. Makula iyi çalışmadığı zaman bakılan alan bulanık ve karanlık gözlenir. Makula dejenerasyonu yani sarı nokta hastalığında, yanlardan (periferal) görme bozulmaz fakat merkezdeki (santral) görme bozulur. Örnek vermek gerekirse, kişi duvarda bir saatin varlığını görebilir, fakat saatin kaçı gösterdiğini bilemez. Makula dejenerasyonu tamamen körlükle sonuçlanmaz. Bu hastalar evde kendi işlerini görebilirler ancak tek başına sokağa pek çıkamaz, okuyamaz, yazamaz, televizyon izleyemez ve araba kullanamazlar. Makula dejenerasyonu ilerleyici bir hastalıktır.
Hastalık kuru (eksudatif olmayan) ve yaş (eksudatif) olarak iki şekilde sınıflandırılır. Tanı konulan olguların %80’i kuru tip sarı nokta hastalığını oluştursa da, yaş tip sarı nokta hastalığı olguları bu hastalıkla ilişkili ciddi görme kayıplarının %80’inden sorumludur.
Kuru ve yaş sarı nokta hastalığı nedir? Kuru makula dejenerasyonu ya da kuru sarı nokta hastalığı, bu hastalığının en sık gözlenen tipidir. Kuru sarı nokta hastalığı bazen bir gözde başlayıp daha sonra diğer gözde de ortaya çıkabilir. Tek göz etkilendiği zaman beyin diğer gözden aldığı bilgiyi işleyeceği için görüş fazla etkilenmez.
Yaş sarı nokta hastalığı, kuru sarı nokta hastalığı olan hastalarda gözlenir. Kuru sarı nokta hastalarının %10’unda yaş forma dönüşme riski vardır. Yaş formu farklı nedenlerle oraya çıkabilir. Bunlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
Anormal damar büyümesi nedeniyle görme kaybı: Gözde sklera ve retina yapılarının arasında damar yönünden zengin olan koroid tabakası bulunmaktadır. Bazen bu tabakada anormal olarak yeni damarlar ortaya çıkabilir (Koroid neovaskülarizasyonu). Bu damarlar eğer sıvı ya da kan sızdırırsa retinanın işlev görmesine engel olabilirler. Gözün arka tarafında sıvı birikmesi nedeniyle görme kaybı: Koroid tabakadan sıvı sızdığı zaman bazen retina pigment epiteli (RPE) denen ince bir tabaka ile retina arasına birikebilir. Bu makulada bir şişikliğe yol açarak görüş bozulmasına neden olur.
Sarı nokta hastalığının belirtileri nelerdir? Kuru sarı benek hastalığında belirtiler yavaş yavaş ve acısız ortaya çıkıp ilerler. Yaş sarı benek hastalığında ise görme kaybı çok hızlı ilerler.
Belirtiler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Görsel bozulma, örneğin düz çizgilerin eğri gibi gözükmesi Bir gözde ya da iki gözde birden merkezi görme kaybı Okuma ya da ince detaylı bir iş yaparken daha fazla ışığa ihtiyaç duyulması Loş ortamlara daha zor adapte olma; özellikle az ışıklandırılmış restoran ya da ortamlara girdiklerinde ortama alışamama Basılı kelimeleri okurken artan bulanıklık Düşük renk yoğunluğu ya da parlaklığı Yüzleri tanımada güçlük Aşağıda sıralanan belirtileri kendinizde gözlemliyorsanız vakit geçirmeden bir göz hekimine başvurmanız gerekmektedir.
Merkezi görmede değişiklik İnce detayları ya da renkleri görmenizde eskisine kıyasla bozulma
Sarı nokta hastalığının sebepleri nelerdir? Kuru sarı nokta hastalığının sebepleri tamamen bilinmemekle birlikte araştırmalar hastalığın genetik ve çevresel faktörlerin kombinasyonu ile ortaya çıktığını düşünmektedir.
Sarı nokta hastalığı risk faktörleri nelerdir? Sarı nokta hastalığında (makula dejenerasyonu) birçok risk faktörü vardır. Çalışmalar, aşağıdaki faktörlerin hastalığın görünme oranı ile doğrusal bir ilişki içerisinde olduğunu gösterir.
Yaş: Yaş artıkça sarı benek hastalığının görünme oranı artar. Özellikle 50 yaş üzeri bireyler, bu hastalığa yakalanmaya daha müsaittirler.
Aile geçmişi ve genetik faktörler: Araştırmalar sarı nokta hastalığından sorumlu birçok gen keşfetmişlerdir. Bu nedenle hastalığın kalıtsal özelliği olduğu düşünülmektedir.
Irk: Sarı benek hastalığı beyaz ırkta daha fazla gözlenmektedir.
Tütün kullanımı: Sigara içmek ya da sigara dumanına maruz kalmak sarı benek hastalığı riskini artırmaktadır.
Obezite: Araştırmalar erken evre sarı benek hastalığının daha hızlı ilerlemesinde obezitenin etkisi olduğunu göstermektedir.
Kardiyovasküler hastalıklar: Eğer bireyde kalbi ya da kan damarlarını etkileyen kardiyovasküler hastalıklar varsa, sarı nokta hastalığı için daha yüksek risk altındadır.
Sarı benek hastalığı ilerleyip ciddi görme kaybı yaşayan bireyler zamanla depresyon ya da sosyal izolasyon tehdidi altına girebilirler. Bunun haricinde bazı hastalarda Charles Bonnet sendromu denen görsel halüsinasyonlar deneyimleyebilirler. Buradaki halüsinasyonlar psikolojik bir rahatsızlıktan kaynaklanmaz. Halüsinasyonlar, ışık görme şeklinde fotopsiler, geometrik şekiller, desenler, yüzler, insan, hayvan, manzara, taşıt araçları, binalar, liliputian (parmak insan) görüntüler şeklinde olabilir. Bu halüsinasyonlar hastanın bilinci açık iken ve kontrolü dışında gelişir. Bulanık görüntünün üzerinden halüsinasyonlar görülür ve ikisi birbirinden ayrılabilir.
Sarı nokta hastalığından korunmak mümkün müdür? Sarı benek hastalığından korunmak tamamen mümkün olmamakla birlikte, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için göz kontrollerini düzenli olarak yaptırmak çok önemlidir. Bunun haricinde bireyin alacağı, yukarıda bahsedilen yaşam kalitesi önlemleri hem hastalığın ilerleyişini azaltacak hem de hastalığın daha geç ortaya çıkmasına neden olacaktır. Sebze ve meyve ağrılıklı bir diyetle beslenmenin hastalığın ilerleyişini yavaşlattığı araştırmalarca ispatlanmıştır. Özellikle antioksidan içeren yiyecekler diyette bulunmalıdır.
Sarı nokta hastalığının teşhisi nasıl konulur? Sarı nokta hastalarına göz dibi muayenesi retinada bir bozukluk olup olmadığını görmek açısından önemlidir. Bunun haricinde hekiminiz gerek görürse optik koherens tomografi (retina tomografisi), fundus floresein anjiografi (göz anjiyosu) ve optik koherens tomografi anjiyografi (ilaçsız göz anjiyosu) gibi tetkikler isteyebilmektedir. Bunun haricinde hasta, hastalığının gidişatını takip etmek için kendi kendine Amsler Grid testi (kareli kağıt testi) de uygulayabilir.
Sarı nokta hastalığının tedavileri nelerdir? 10 yıl öncesine kadar yaş tipteki sarı nokta hastalığında hastalarda bulunan anormal damar ya da kılcal damar büyümeleri lazer ile tedavi ediliyordu. Bununla birlikte, bu tedaviler en iyi ihtimalle hastalığın ilerlemesini yavaşlatıyordu, fakat vizyonda herhangi bir iyileşme sağlamıyordu.
Son 10 yıl içerisinde geliştirilen vasküler endotel büyüme faktörü (VEGF) inhibitörleri, yaş tipteki sarı nokta hastalarına büyük fayda sağladı. Göz içi enjeksiyonları ile hastaya uygulanan ilacın, yaş sarı nokta hastalarının hemen hemen hepsinde, görüşü stabilize ettiği gösterilmiştir. Bununla beraber, birçok hastanın görme keskinliğinde önemli bir iyileşme sağlamaktadır.
Kuru tip sarı nokta hastalığında göz içi ilaç enjeksiyonları uygulanmaz. Kuru tipteki sarı nokta hastalığının ilerlemesini yavaşlatmak için bu bölgeyi besleyecek ve rejenerasyonunu sağlayacak diyet ve besin destekleri önerilir.