Fransızların övdüğü alim: Gelenbevi İsmail Efendi

Osmanlı döneminde yaşayan İslam alimi Gelenbevi İsmail Efendi, aynı zamanda üst düzey bir matematikçiydi. Henüz 30'lu yaşlarında müderrislik (profesör) ünvanına ulaştı. Lagoritma Cetveli'nin şerhi, en önemli eseriydi. Bu şerh, şımarık Fransız mühendisi hayran bıraktı.

Türk astronom, matematikçi ve dil bilimci Ali Kuşçu Ali Kuşçu'nun çizgisinden giden İsmail Gelenbevi, Osmanlı'nın ilmi paradigmasının son büyük temsilcileri arasında yer alıyordu.

Gelenbevi bu yaklaşımına paralel olarak özellikle dil, mantık, kelam ve felsefe gibi ilimlerde klasik paradigma içerisinde pek çok eser kaleme alırken, benzer şekilde hesap, cebir, trigonometri ve yüzölçümü gibi sahalarda klasik çizgiyi takip etmişti.

Eski yöntemle problem çözen son matematikçi

Eski yöntemle problem çözen son Osmanlı matematikçisi Gelenbeyi, Sadrazam Halil Hamit Paşa ve Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşa'nın istekleri üzerine, Kasımpaşa'da açılan Bahriye Mühendislik Okulu'na bir dönem matematik öğretmenliği yapmıştı.

Toplamda 30 eseri olan Gelenbeyi, bu eserler sayesinde çevresi tarafından tanınan isimler arasında yer aldı.

Şımarık Fransız şok oldu

Çeşitli kaynaklarda Gelenbevi'nin İstanbul'da bulunduğu sırada, Fransa'dan bir mühendisin gelerek logaritma cetvelini Babıali'ye takdim ettiği yazıyor. Bu mühendisin İstanbul'da bu ilmi kimsenin bilmediğini iddia etmesi üzerine, Gelenbevi İsmail Efendi'nin evine gönderiliyor. Evdeki durumu gören Fransız, Gelenbevi'yi hiç yerine koyarak, logaritmayla ilgili bir mesele bırakıp, "Falan vakte kadar cevabım isterim" dediği ve bu Fransız mühendisin, hocanın evine tekrar neticeyi öğrenmek için geldiğinde cevap yerine İsmail Efendi'nin, yazdığı logaritma risalesini ona takdim etttiği anlatılıyor.

İsmail Efendi'nin logaritmasını görünce çok şaşıran Fransız, Babıali'de Gelenbevi İsmail Efendi'nin zekâ ve kabiliyetine hayran olduğunu beyan ediyor. Fransız mühendis, dönemin reisülküttabına, "Şu adam Avrupa'da olsaydı ağırlığınca altın ederdi" demiştir. Gelenbevi'nin ömrünün sonunda yazdığı Cebir kitabı, çok kıymetli olup, tek başına Gelenbevi'nin adının dillerde kalması için yeterli bir sebep iken, Gelenbevi İsmail Efendi günümüzde pek çok kişi tarafından tanınmıyor.