Halk arasında sara hastalığı olarak bilinen epilepsi hastalığı beyinde kısa süreli bir bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Sizler için epilepsi hastalığını araştırdık. Bu hastalığğın belirtileri nelerdir? Epilepsi neden olur? Epilepsinin tedavisi var mı? İşte cevabı...
Halk arasında "sara hastalığı" olarak da bilinen epilepsi, beyin fonksiyonlarındaki kısa süreli bozukluk olarak tanımlanır ve beyin hücrelerinde geçici anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkar. Epilepsi, dünya nüfusunun yaklaşık %1'ini etkileyen bir hastalıktır. Hastalık, erkek ve kadınlarda ırk ayrımı olmaksızın eşit olarak görülmektedir. Hemen her yaşta görülebilen epilepsi, uzun süreli tedavi ve izlem gerektiren bir hastalık olup daha sıklıkla gençleri ve yaşlıları etkiler. Epilepsi hastaları, beyindeki anormal elektriksel aktivite sonucu epileptik nöbet geçirmeye daha yatkındırlar. Farklı nöbet tipleriyle değişmekle berabekr bazı epilepsi nöbet tipleri belli bir süre devam ederek tamamen kaybolurken, bazıları ise hayat boyu devam etmektedir.
Epilepsi Hastalığının Nedenleri? Beyin, elektriksel aktivitesiyle vücuda mesaj gönderen bir organdır. Beyinde elektriksel aktivite her daim devam etmektedir.
Bu aktivitedeki bozukluğa;
inme, beyinde enfeksiyon (menenjit vb.), ciddi kafa yaralanmaları ve doğum esnasında bebeğin havasız kalması gibi sebepler sonucunda epilepsi ortaya çıkabilmektedir; fakat çoğu vakada epilepsinin altta yatan sebebi kesin olarak ortaya konulamamaktadır. Diğer yandan bazı epilepsi hastalarının ailesinde de bu hastalığın bulunması epilepsinin kalıtsal olduğu ihtimalini ortaya koymaktadır. Epilepsi Nöbeti - Sara Krizi Nedir? Epilepsi nöbetleri, beyin aktivitesinin geçici bozuk olduğu epilepside güçlü, ani ve patlayıcı anormal bir elektrik aktivitesinin oluşması sonucu oluşur. Bunun sonrasında beynin normal fonksiyonlarında geçici bir bozulma ortaya çıkar ve bu epileptik nöbet olarak tanımlanır. Epilepsi nöbetlerinin çokdeğişik çeşitleri mevcuttur. Beynin etkilenen bölgesine bağlı olarak, bazı nöbet tiplerinde kişi bilinci yerinde ve nöbeti hatırlayabilirken, bazılarında tamamen bilincini kaybetmektedir. Kırkın üzerinde nöbet tipi tanımlanmıştır. Herkes tarafından epilepsi veya sara denildiği zaman anlaşılan ve iyi bilinen tonik-klonik nöbetin yanısıra başkalarının hiç farkedemeyeceği kadar hafif nöbet çeşitleri de vardır. Tanımlanmış bu mevcut nöbet tiplerine rağmen hastadan hastaya nöbet kendine özgü farklılıklar gösterebilir. Bazı hastalarda sadece bir nöbet tipi görülürken, bazılarında birden fazla nöbet tipi görülebilmektedir. Temel olarak nöbetler ;
-Beynin hangi bölgesinde başladığına -Nöbet esnasındaki bilinç durumuna -Nöbet süresince kişide istemsiz hareketler olup olmamasına göre sınıflandırılmaktadır.
Jeneralize (yaygın), beynin her iki tarafını etkileyen; fokal (odaksal) ise beynin bir tarafını etkileyen veya bir grup hücresini etkileyen nöbet tipidir. İstemsiz kas hareketlerinin görüldüğü nöbetlere klonik nöbet, kasların zayıfladığı atonik nöbet, kasların gergin ve katı olduğu tonik nöbet; kas hareketlerinineşlik etmediği nöbetlere ise absans örnek olarak verilebilir.
Epilepsi Tanısı Nasıl Konulur? Epilepsi tanısı, hastanın şikayetleri ve nöbetinin nasıl gerçekleştiğine dair ilgili hikayesiyle beraber;
Kan analizi, EEG (Elektroensefalografi), Beyin görüntülemeleriyle konulmaktadır. Epilepsi Nasıl Tedavi Edilir? Epilepsinin temel tedavisi “Anti-epileptik” adı verilen ilaçlardır. Bu ilaçlar epilepsi nöbetlerinin ortaya çıkmasını önlemeye yöneliktir. Tedavinin başarılı olabilmesi amacıyla bu ilaçların doktor kontrolünde düzenli ve planlı kullanılması gerekmektedir.
Nöbet sayısında artış olursa, Bir nedenden ötürü ilaç kullanılamazsa, İlaç kullanıldıktan sonrasında başka şikayetler ortaya çıkarsa, Başka bir hastalık tanısı konulduysa ve tedavisine başlanıldıysa, Gebelik durumu varsa veya gebe kalınması planlanılıyorsa epilepsi tedavisinin düzenlemesi için doktora başvurulmalıdır. Diğer bir tedavi seçeneği ise cerrahidir. Cerrahi tedaviye karar vermeden önce hastanın nöbetlerinin tıbbi tedaviye dirençli olduğunun gösterilmesi gerekir. Başlıca iki tipte epilepsi cerrahisi yöntemi vardır. İlki ve sıklıkla tercih edileni epileptik odağın kaldırılması, diğeri ise nöbet yayılım yollarının engellenmesiyle nöbetlerdeki sıklık ve şiddetin azaltılmasına yönelik olan cerrahi yöntemidir.
Epilepsi Nöbeti Geçiren Birine Nasıl Yardım Edilmeli? Epilepsi nöbeti geçiren bir kişiyle karşılaşıldığında öncelikle yapılması gerekenler ;
112 Acil Servis Hattı aranmalı ve yardım istenmelidir. Hastanın çevresinde önlem alınmalı, zarar verebilecek şeylerden korunmalıdır. Sıkı giysileri varsa giysileri gevşetilmeli(kravat, kemer gibi), takıyorsa gözlüğü çıkartılmalıdır. Başı yumuşak bir şekilde desteklenmelidir. Sabit ve rahat olacak şekilde kişiyi bir tarafa doğru yatırıp, tükürüğün dışarı akması sağlanmalıdır. Hastanın üzerinde epilepsi hastası olduğunu gösteren veya öyle ise neler yapılması gerektiğini açıklayan bir kart, veya sağlık karnesi olup olmadığı kontrol edilmelidir. Nöbetinin ne kadar devam ettiği takip edilmeli ve acil servis ekibine iletilmelidir. Hastanın başında nöbeti tamamen geçene kadar beklenilmelidir. Hasta, epilepsi nöbeti geçirdiği bilinen bir kişiyse solunum veya kalp masajı yapılmasına gerek yoktur! Hastanın nöbeti hakkında verilebilecek bütün bilgilerin hem hastaya, hem de doktora yardımcı olacağını unutmayınız!
Epilepsi nöbeti esnasında;
Hastanın nöbete bağlı hareketleri kısıtlanmamalıdır. Ağzına bir şeyler koyulmamalıdır. Hasta tehlikede değilse, yeri değiştirilmeye çalışılmamalıdır. Tamamen nöbet önceki haline gelmeden su veya yiyecek verilmemelidir. Nöbetin geçmesine yönelik bir şey yapılmamalıdır. Soğan, kolonya vb. şeyler koklatılmamalıdır. Epilepsi ile Yaşamak Norveç'te yapılan bir çalışmada epilepsi hastalarının boş zamanlarındaki sosyal aktiviteleri incelenmiştir. Birçok hastanın ailesi ile aynı mahallede oturmasına karşın en fazla haftada bir aile ve arkadaşları ile görüştükleri, evde TV izlemek, radyo dinlemek ve kitap okumayı tercih ettikleri görülmüştür. Ekonomik kısıtlılıklar olmamasına rağmen epilepsi hastalarının her türlü sosyal faaliyetlerden kaçındıkları görülmüştür. Neden olarak o aktiviteye karşı ilgilerinin olmaması, aldığı antiepileptik ilaçların yarattığı yorgunluk, nöbet geçirme korkusu, öğreneceği yeni bir aktivite sırasında kendine eşlik edecek kimsenin olmayışı vb. nedenler ileri sürülmüştür. İş hayatında ise işsizlik oranı normal populasyondan yaklaşık üç kat daha fazladır. İşverenlerin kişinin epilepsi hastası olduğunu öğrendiklerinde genel tavırlarının değiştiği görülmüş olmasına karşın; iş ortamında yaralanma oranı, işe gitmeme, hastalığa bağlı iş kaybı ve iş üretimi açısından bakıldığında epilepsi hastası ile normal populasyon arasında fark olmadığı tekrarlanan çalışmalarda gösterilmiştir.
Epilepsi ve Spor Epilepsi hastalarının ailerlerinde ve çevresinde genellikle egzersiz sırasında nöbet oluşacağından endişe edilerek, koruyucu bir tutumla aktivite kısıtlamasına gidilmektedir. Egzersiz sırasında nöbetler oldukça nadirdir, olan nöbetler ise genellikle egzersizden 15 dk- 3 saat sonra görülür. Spor yapılıp yapılamayacağı ve uygun spor dalının seçimi her bir hasta için özel olarak değerlendirilmeli, hekim ve antrenörün onayıyla uygun spor dalına ve egzersiz tipine karar verilmelidir.