Dijital oyun tehlikesi

Haber: Melike Turanoğlu Acun

Dijital oyunlar, eğlence ve sosyal etkileşim fırsatları sunarak çocukların yaşamının yaygın bir parçası haline geldi. Artık sokaklarda oynama fırsatı bulamayan çocuklar boş zamanlarının önemli bir bölümü bu mecralarda geçiriyor. Kısa süreli kaliteli içerikleri barındıran oyunlar oynamanın bazı olumlu yanları olsa da aşırı oyun oynamanın çocukların gerek zihinsel gerekse fiziksel sağlıkları ve gelişimleri üzerinde birçok olumsuz etkisi olabiliyor. Son günlerde çokça gündeme gelen 'Dijital Oyun Bağımlılığı' sorununu Uzman Çocuk Psikiyatristi Veysi Çeri ebeveyn ve eğitimciler için şu şekilde anlattı;

Dijital oyunlara uzun süre maruz kalmak oyun bağımlılığına yol açabilir. Çocuklar oyun oynamayı diğer etkinliklere göre önceliklendirebilir, bu da okul ödevlerinin, fiziksel etkinliklerin ve sosyal etkileşimlerin ihmal edilmesine yol açabilir. Böylesi bir bağımlılık, zamanı yönetme ve davranışları ile sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürme becerilerini zayıflatabilmekte, uzun dönemde sosyal izolasyon ve diğer ruhsal problemlere ön ayak olabilmektedir.

Bazı oyunlar çevrimiçi sosyal etkileşim sunarken aynı zamanda gerçek hayatta sosyal izolasyona da yol açabilir. Çocuklar, yüz yüze iletişimden ziyade sanal arkadaşlarla etkileşime girerek daha fazla zaman harcayabilir, bu da potansiyel olarak sosyal gelişimlerini engelleyebilir ve yalnızlık duygularına yol açabilir. Klinikte de aşırı oyun oynayan çocuklarla gençlerde en sık gözlemlediğim şey bu sosyal izolasyon ve diğer sağlıklı aktivitelerle etkinliklerde kaçınmak olmakta.

Şiddet içeren video oyunlarına maruz kalma, çocuklarda saldırganlığın artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bu oyunlar onları şiddete karşı duyarsızlaştırabilmekte, hem saldırgan davranışların sonuçlarına karşı daha az duyarlı olmalarını hem de daha kolay bu tür davranışları sergilemelerine öncülük edebilir.

Aşırı oyun oynamak, özellikle dikkat süresi, hafıza ve problem çözme becerileri gibi alanlardaki bilişsel gelişimi etkileyebilir. Video oyunlarından kaynaklanan sürekli uyarılma, çocukların okul ödevi veya okuma gibi daha az uyarıcı görevlere odaklanmasını zorlaştırabilmektedir. Nitekim araştırmalar fazla dijital oyun oynayan ya da ekrana maruz kalan çocuklarda dikkat ve konsantrasyon sorunlarının arttığına işaret etmektedir.

Gece geç saatlere kadar oyun oynamak uyku düzenini bozarak uyku yoksunluğuna yol açabilir. Uyku eksikliği ruh halini, bilişsel işlevi ve genel fiziksel sağlığı olumsuz yönde etkileyerek çocukların konsantre olmasını ve okulda iyi performans göstermesini zorlaştırabilir. Bunun yanında ekranların yaydığı mavi ışığa maruz kalmak melatonin salınımını bozarak uykudan da yeterli verimin alınmasını engellemektedir.

Bazı çocuklarda aşırı oyun oynama nedeniyle kaygı, depresyon veya sinirlilik gibi duygusal zorluklar gelişebilir. Pek çok oyunun hızlı tempolu doğası, siber zorbalığa veya çevrimiçi tacize maruz kalma potansiyeliyle birleştiğinde duygusal dengesizliğe katkıda bulunabilir. ABD’de 2014 yılından beri artmakta olduğu gözlenen genç depresyonu oranlarının en önemli nedeninin artan dijital kullanım olduğu üzerinde durulmaktadır.

Uzun saatler boyunca oyun oynamak genellikle hareketsiz bir yaşam tarzına yol açar; bu da obezite riskini ve kötü duruş, göz yorgunluğu ve tekrarlayan zorlanma yaralanmaları gibi ilgili sağlık sorunları riskini artırır. Fiziksel aktivite eksikliği genel fiziksel ve zihinsel sağlığı da olumsuz yönde etkileyebilir.

Oyun oynamaya aşırı zaman ayıran çocuklar akademik sorumluluklarını ihmal edebilmekte. Bu da düşük notlar alarak öğrenmeye olan ilginin azalmasına sebep olup uzun vadeli eğitim olanaklarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir

Bazı oyunlar gerçeklik ile fantezi arasındaki çizgiyi bulanıklaştırabilen sürükleyici sanal dünyalar yaratır. Bu, gerçek hayattaki sonuçlar ve ilişkiler konusunda çarpık bir algıya yol açarak çocukların sanal dünya ile gerçek dünya arasında ayrım yapmasını zorlaştırabilir. Özellikle küçük çocuklarda görülen bu durum kimi zaman kendini pikaçu sanıp atlayan çocuk örneğinde olduğu gibi trajik bazı sorunları beraberinde getirebilmektedir.

Bazı oyunlarda cinsel öğelerin yer alması ve çocukların bu tür içeriklere tekrarlayan maruziyeti erken cinsel merakın gelişmesine ve tehlikeli cinsel davranışlara yol açabilmektedir.

Bunun yanında bu mecraların çocuklara ulaşmak isteyen kötü niyetli kişilerle kurumların bu tür platformlara sızmalarına ve çocuklarla iletişim kurarak onları yönlendirmeye ya da istismar etmeye sebep olabilmektedir. Nitekim klinikte bu mecralardan tanıştığı kişilerce çeşitli şekillerde istismar edilen ya da bu mecralarda zorbalığa uğrayan çokça çocuk ve genç görmeye başladığımızı üzülerek belirtmek isterim.

Dünya sağlık örgütü dijital mecraların kullanımının sağlık üzerine olumsuz etkilerini göz önüne alarak 0-2 yaşta çocukların asla bu cihazlara maruz kalmamasını, 2-6 yaşta günlük dijital kullanımın 1, sonrasında ise 2 saati geçmemesini tavsiye etmektedir. Nitekim araştırmalar günlük iki saatten fazla dijital kullanımın depresyon, anksiyete ve intihar meylini artırdığına ayrıca dikkat ve konsantrasyon sorunlarını da artırdığına işaret etmektedir.

Bunlar genel zararlar olsa da Roblox platformunun barındırdığı çok fazla oyun içeriğinin önemli bir kısmının başta şiddet ve korku olmak üzere çocuklar için olumsuz olabilecek çok fazla içeriği barındığını söyleyebilirim. Başta oldukça masum başlayan oyunların ileri aşamalarında cinsel içeriklerle temalara maruz kalmak oldukça sık görülmekte. Bir diğer önemli mesele de çocukların oyunlarda çıkan reklamlar eliyle çok fazla zararlı içerikle farklı uygulamalara yönelmesidir. Bütün bu nedenlerden dolayı ailelerin çocuklarını buralarda denetimsiz bırakmaması gerektiğini düşünüyorum. Bunun yanında Roblox gibi çok fazla olumsuz içerik barındıran platformların yasaklanmasını da doğru bulduğumu belirtmek istiyorum. Zira anne baba olarak ne kadar bilinçli olursanız olun diğer çoğu çocuğun oynadığı bir platformdan kendi çocuklarınızı alıkoymanız imkansız olabilmektedir. Bütün bunlardan dolayı böylesi bir düzenlemenin yararlı olacağını düşünüyorum.