Çin, ABD'nin Asya-Pasifik bölgesindeki artan etkisine karşı, aynı siyasal sisteme sahip olduğu Vietnam ile ideolojik bağlarını ve stratejik ilişkilerini konsolide etmeyi hedefliyor.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, yarın Vietnam’a 2 günlük resmi ziyaret gerçekleştirecek. Bu, "Çin liderinin komşu ülkeye 6 yıl sonra yaptığı ilk ziyaret" olacak.
Şi, ziyarette Vietnam Komünist Partisi (VKP) Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong’un yanı sıra Devlet Başkanı Vo Van Thuong, Başbakan Pham Minh Chinh ve Meclis Başkanı Vuong Dinh Hue ile görüşecek.
Çin Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, ziyarette taraflar, "siyaset, güvenlik, kamuoyu desteği, pratik işbirliği, çok taraflı ilişkiler ve deniz sorunları" konu başlıklarını ele alacak.
Şi’nin ziyaretinin, ABD Başkanı Joe Biden’ın 10 Eylül’de ülkeye yaptığı ziyaretten sonra gelmesi dikkati çekiyor.
Biden’ın ziyaretinde, ABD ile Vietnam, ilişkilerini "kapsamlı stratejik ortaklığa" yükselttiklerini duyurdu. Böylece ABD'nin Vietnam ile ilişkileri, Çin'in Vietnam ile ilişkileriyle eşit düzeye geldi. Vietnam, kasımda da ABD'nin bölgedeki müttefiki Japonya ile ilişkilerini aynı düzeye yükseltmişti.
- İdeolojik destek ve dayanışmaÇin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vang Vınbin, Şi'nin ziyaretini duyurduğu basın toplantısında, şu ifadeleri kullandı:
"Dünya, istikrarsızlık ve belirsizliklerin arttığı bir kargaşa ve değişim döneminden geçiyor. Kendi ulusal koşullarına uygun reform ve dönüşümleri hedefleyen iki sosyalist ülke olan Çin ve Vietnam'ın, aralarında dayanışmayı, dostluğu ve farklı alanlarda karşılıklı faydaya dayalı işbirliğini geliştirmesi, her iki tarafın çıkarına olduğu gibi, bölgede ve dünyada barış, istikrar ve refaha katkı sağlayacaktır."
Devlet Başkanı Şi, Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 2017'deki 19. Ulusal Kongresi'nde ikinci kez genel sekreter seçildikten sonra ilk yurt dışı ziyaretini Vietnam'a yaptı.
Vietnam lideri ve VKP Genel Sekreteri Nguyen Phu Trong da Şi'nin, üçüncü kez genel sekreter seçildiği Ekim 2022'deki 20. ÇKP Ulusal Kongresi'nin ardından Pekin'i ziyaret eden ilk lider oldu.
Her iki komünist lider de kişisel iktidarlarını üçüncü döneme taşırken, birbirlerine ideolojik desteğini vurguladı ve ülkeleri arasında "sosyalist dayanışmaya" çağrısı yaptı.
Öte yandan Vietnam Devlet Başkanı Vo Van Thuong, ekimde Pekin'de düzenlenen 3. Kuşak ve Yol Forumu'na katılmak üzere Çin'i ziyaret etti.
Çin ve Vietnam, Küba, Laos ve Kuzey Kore ile dünyada komünist rejimle yönetilen 5 ülke arasında yer alıyor.
- Tedarik zincirlerinin yeni güzergahıVietnam, bölgedeki kritik coğrafi konumu ve askeri gücünün yanında Washington ile Pekin arasındaki rekabette, küresel sanayi ve tedarik zincirleri için yeni güzergahlar oluşturma girişimlerinde Çin’e alternatif adres olarak öne çıkıyor.
Çok sayıda uluslararası imalatçı, Washington ile Pekin arasındaki ticaret savaşı ve jeopolitik gerilimler nedeniyle Çin'e bağlı tedarik zincirlerinin bir bölümünü Vietnam'a kaydırma yolunu seçiyor.
Öte yandan Vietnam, ABD'nin Çin'in Asya-Pasifik'teki artan nüfuzuna karşı denge oluşturmak amacıyla bölge ülkeleriyle ittifak ve ortaklık bağlarını geliştirmeye yönelik Hint-Pasifik stratejisinin kritik parçası olarak dikkati çekiyor.
Biden, 10 Eylül'deki Vietnam ziyaretinde, Hanoi yönetimine ekonomi, güvenlik ve teknoloji alanlarında işbirliğini geliştirme mesajı verdi. Ziyarette, Çin ile ABD arasındaki ihtilaf konusu çip üretimi ve nadir metaller konusunda işbirliği anlaşmaları duyuruldu.
- Nadir metallerVietnam, Çin'in ardından dünyanın en zengin nadir metal yataklarına sahip ülkesi.
Akıllı telefonlardan savaş uçaklarına, elektrikli otomobil pillerinden entegre devrelere kadar çok sayıda sanayi kolunda ve ileri teknoloji ürünlerde kullanılan nadir metaller, dünyanın en büyük imalatçısı Çin açısından kritik bir alan.
Nadir metallerin işlenmesinde küresel üstünlüğe sahip Çin, Vietnam ile bu alanda işbirliğini geliştirmeye istekli görünüyor.
Öte yandan Çin'in bu alandaki hakimiyetinin yol açacağı risklerden endişeli olan ABD ve müttefikleri, gözünü Vietnam'ın kaynaklarına çevirmiş durumda.
- Yeni demir yolu bağlantısıŞi'nin ziyaretinde, Çin ile Vietnam arasında sömürge döneminden kalma demir yolu bağlantısının yenilenmesi de gündeme gelecek.
Vietnam'ın kuzeybatısındaki Hai Phong limanı ile Çin'in güneybatısındaki Yünnan eyaletinin merkezi Kunming'i birbirine bağlayan demir yolu, eskiyen altyapısıyla iki ülke arasında ticaretin kapasitesinin artırılmasını engelliyor.
Çin, Kuşak ve Yol Girişimi'nin parçası olan çok sayıda uluslararası projeyi sonuçlandırırken, demir yolu bağlantısının yenilenmesi konusunda 2015'ten bu yana adım atılmaması iki ülke arasında amaç ve hedefler açısından güvensizliğin işareti olarak yorumlanıyor.
Vietnam, iki ülke arasında Güney Çin Denizi'ndeki egemenlik sorunları sebebiyle Çin'e tamamıyla bağımlı ekonomik ilişkiyi çıkarına görmüyor. Bu sebeple ABD ve diğer ülkelerden yatırımlarla ekonomisini çeşitlendirmeyi hedefliyor.
Analistler, Vietnam'ın en büyük ticari ortağı ve yatırımcısı olan Çin ile ekonomik ilişkilerini ve ideolojik bağlarını korurken, ABD ile yakınlaşmanın ekonomik kazançlarından faydalanarak küresel jeopolitik rekabetin getirdiği avantajlı konumunu kullanacağını öngörüyor.
- Güney Çin Denizi'ndeki sorunlar, Vietnam'ı ABD'ye yaklaştırıyorÇin, ABD'nin Pasifik'teki ortaklıklar ağını genişletmeye yönelik adımlarını kendisine karşı "dışlayıcı askeri blok oluşturma" çabası olarak görürken, Güney Çin Denizi'nde kıyıdaş ülkeler arasında sık sık gerilimlere dönüşen egemenlik ihtilafları, Çin'in artan askeri varlığı ve müdahaleci tavrından rahatsız bölge ülkelerini ABD'ye yaklaştırıyor.
Güney Çin Denizi'nde en uzun sahil şeridine sahip Vietnam, Çin ile ideolojik yakınlığına ve iyi ilişkilerine karşın, bu tür sürtüşmelerden en fazla etkilenen ülkeler arasında yer alıyor.
Vietnam yönetiminin, mayısta Güney Çin Denizi'nde kendi kontrolündeki Vanguard Resifi yakınında petrol sondaj faaliyetlerini genişleteceğini duyurmasının ardından Çin'in bölgeye gemilerini göndermesi, krize sebep oldu.
Çin, bölgeye iki sahil güvenlik gemisi eşliğinde bir petrol arama ve 7 balıkçı gemisi gönderirken, Vietnam da 5 gemi yollayarak karşılık verdi, denizdeki manevralarla gerilim tırmandı.
Öte yandan ağustosta Çin'in Güney Çin Denizi'nde Vietnam'ın da hak iddiasında bulunduğu Ada'ya uçak pisti ve askeri tesisler inşa ettiğini gösteren uydu görüntüleri nedeniyle gerginlik yaşandı.
Vietnam Dışişleri Bakanlığı, Paracel Adaları'nın güneybatı ucunda yer alan Çin'in kontrolündeki Triton Adası'ndaki istihkamın izinsiz yapılmasının "egemenlik ihlali" olduğunu savundu.
Çinlilerin "Şişa", Vietnamlıların "Hoang Sa" adını verdiği Paracel Adaları, iki ülke arasında 1974'te yaşanan kısa süreli savaşın ardından Çin'in kontrolüne geçmişti.
- Güney Çin Denizi anlaşmazlığıGüney Çin Denizi, kıyıdaş ülkelerin İkinci Dünya Savaşı'nın ardından bağımsızlıklarını kazanmasından bu yana egemenlik ihtilaflarına konu oluyor.
Çin, ilk kez 1947'de yayımladığı haritayla Güney Çin Denizi'nin yüzde 80'inde egemenlik iddiasında bulunuyor. Filipinler, Vietnam, Brunei ve Malezya gibi kıyı komşusu ülkeler de bölgede hak iddia ediyor.
Başta Paracel ve Spratly adaları olmak üzere bölgedeki adacık, resif, sığlık, kayalık ve deniz bentleri üzerindeki egemenlik ihtilafları, zaman zaman ülkeler arasında gerginliklere yol açıyor.
Çin'in ihtilaflı adalarda askeri üsler inşa etmesi ve sivil gemi filolarını uzun süreli bulundurmasına bölge ülkelerinin yanı sıra ABD de karşı çıkıyor.
Lahey'deki Daimi Tahkim Mahkemesi (PCA), 2016'da Filipinler'in başvurusuyla verdiği kararda Çin'in, Güney Çin Denizi'nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına hükmetmişti.