SÖYLEŞİ: ÖZLEM DOĞAN
ozlemdogan@milatgazetesi.com
AK Parti kongreye hazırlanırken başkanlık, yarı başkanlık ve partili cumhurbaşkanlığı sistemleri yeniden gündemde. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "Çift başlılık ortadan kaldırılmalı" açıklamasında olduğu gibi AK Parti, çözüm yolunda tıkanıklıklara sebep olan parlamenter sistem yerine yeni bir sistemle Türkiye'nin önünü açmak isterken muhalefet karşı çıkıyor. Kemal Kılıçdaroğlu 'kan dökülmeden olmaz' tehdidinde bulunuyor. Ülkenin yönetim sistemine yeni bir soluk getirecek olan başkanlık, yarı başkanlık ve partili cumhurbaşkanlığı sistemlerini Cumhuriyet eski Başsavcısı, AK Parti Milletvekili, Anayasa Komisyonu Başkanvekili, AK Parti Grup Disiplin Kurulu Başkanı Reşat Petek'le konuştuk.
AK Parti "Partili Cumhurbaşkanı" formülünü gündeme taşıdı. Partili Cumhurbaşkanlığı nedir?
Mevcut anayasal sistemde kişi cumhurbaşkanı seçildiği anda partisiyle ilişkisinin kesileceği öngörülmektedir. Partili cumhurbaşkanlığı sisteminde ise cumhurbaşkanının partisi ile ilişiğinin kesilmesine gerek yoktur. Partisi ile cumhurbaşkanın irtibatı devam edebilir. Bu konuda anayasal değişiklik yapılırsa, cumhurbaşkanı partisine üye, hatta genel başkanlığına devam suretiyle de görevini sürdürebilir.
Yeni formül bir zarurettir
Başkanlık ya da Partili cumhurbaşkanlığını elzem kılan hususları değerlendirdiğimizde ortaya nasıl bir tablo çıkıyor?
Partili cumhurbaşkanı formülü zaruretten kaynaklanıyor. Halkın seçtiği bir cumhurbaşkanı var. 1982 Anayasası'nda cumhurbaşkanının yetkileri geniş olarak düzenlenmiş. Yasama, yürütme ve yargıda görev ve yetkileri var. Erdoğan da bu yetkileri sonuna kadar kullanacağını ifade etti. Uygulamada görüldü ki; seçilmiş cumhurbaşkanı ile seçilmiş başbakan, yürütme erkinde çift başlılık olarak ortaya çıkıyor ve bu çift başlılık yürütme erkindeki eylem ve işlemlerin süratle yürütülmesine engel teşkil edebiliyor. Sistemden kaynaklanan iki başlılık görülebiliyor. Sadece sembolik bir cumhurbaşkanlığına sebebiyet veren anayasa maddeleri değiştirilmeli.
Anayasa değişikliği şart
'Partili Cumhurbaşkanı' formülü hayata geçerse süreç nasıl işleyecek?
'Partili cumhurbaşkanı' sisteminin işleyebilmesi için mutlaka anayasa değişikliği gerekiyor. Anayasanın 101. maddesindeki 'Partisi ile ilişiği kesilir' hükmünü kaldırmamız icap ediyor. Diğer taraftan 104. maddedeki 'gerekli gördüğü hallerde bakanlar kuruluna başkanlık etmek' ifadesindeki gerekli gördüğü kısmı çıkarılmak suretiyle bir değişiklik zorunlu. Ayrıca 'cumhurbaşkanı devletin başıdır' yerine 'devletin ve hükümetin başıdır' şeklinde bir değişiklik de yapılmak suretiyle formül işleyecektir. Böylece yürütme daha aktif bir şekilde devam edecektir. Bir geçiş formülü de olsa partili cumhurbaşkanlığı sistemi bir çıkış yolu olacaktır.
Başkanlığa geçiş sürecinde Partili Cumhurbaşkanlığı olumlu netice verecek mi sizce?
Esasen yeni bir anayasa ve başkanlık sistemi temelli bir değişiklik ve temel çözüm olmasına rağmen bu konuda muhalefet partileri ile uzlaşma sağlanamadığı için geçici bir çözüm olarak partili cumhurbaşkanlığı gündeme geliyor.
Uzlaşı gerekiyor
Bu formül için diğer partilerle uzlaşı yoluna gidilecek mi?
Anayasa değişikliği gerekeceği için diğer partilerle uzlaşı gerekli. AK Parti'nin milletvekili sayısı tek başına bu değişikliği yapmaya yetmemektedir. TBMM'de muhalefet partilerinin genel anlamda MHP'nin desteği alınabilmeli ki referanduma götürülebilecek sayı sal çoğunluğuna ulaşılabilsin. Anayasa değişikliği olacağı için diğer partilerin desteği olmadan ilerleme kaydedilemez.
Partili Cumhurbaşkanlığında çift başlılık giderilecek mi? Bu durum hangi karışıklıkları önleyecek?
AK Parti omurgasını başkanlık sisteminin oluşturacağı yeni anayasa talebinden vazgeçmedi. Partili cumhurbaşkanlığı bugünkü çift başlılığı giderecek çözüm olarak görünüyor şu an. Anayasal engel kaldırılınca cumhurbaşkanının talep etmesi ve partinin genel kurulunda kabul edilmesi halinde aynı zamanda genel başkan olabilecek. Partili cumhurbaşkanlığı sistemiyle atamalardan yapılacak tüm icraatlara kadar yürütme erki tek başlı ve güçlü hale gelecek ve milletin beklediği çözümler bir an önce gündeme getirilebilecektir. Ak Parti'nin nihai formülü başkanlık sistemini içeren yeni bir anayasa.
Başkanlık için köklü değişim gerekli
Başkanlık sistemi tüm kurumlarıyla anayasaya uygulanabilecek mi?
Partili cumhurbaşkanlığı sisteminde anayasada yapılması düşünülen değişiklikler, başkanlık sistemini bütün koşullarıyla getirecek bir değişiklik değildir. Başkanlık sistemi ancak yeni bir anayasa ile birlikte yapılacak köklü bir değişiklikle sağlanabilir.
Çift başlılık giderilmeli
Şu an mevcut olan Parlamenter sistem özellikle hangi konularda tıkanıyor?
Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi ile parlamenter sistem yürütme erki çift başlı hale gelmiştir. Bu da sistemi tıkamaktadır. Sistemdeki bu tıkanıklığın şahsiyetlerle ilgisi yok. Çift başlılık yönetimin istikrarı yönünden sakıncalar ortaya çıkarıyor.
Yeni anayasa ve Başkanlık için önümüzdeki süreçte daha ciddi adımlar görebilecek miyiz? Malum, özellikle Başkanlık konusunda muhalefet partileri tehdide varan sözler sarf ediyoru2026
Yeni anayasa ve başkanlık için AK Parti hazırlıklarını meclise sunabilir. Ancak muhalefetle mutabakat olmadan önemli değişikliklerin yapılması mümkün görünmüyor. Mutabakat masası devrildi, muhalefet masadan kaçtı. Yeni anayasada AK Parti kendi ekibiyle çalışma yaparak meclise götürebilir. Ama meclise sunmak ve mecliste kabul edilmesi konusu apayrı bir konu. Tüm partilerle birlikte uzlaşma sağlanmadığı sürece yeni anayasanın geleceği bir başka bahara kalmış gibi görünüyor.
Kılıçdaroğlu terör örgütü başı gibi
Kemal Kılıçdaroğlu'nun "Başkanlık sistemi kan dökmeden gerçekleştirilemez" tehdidini nasıl yorumluyorsunuz?
Kemal Kılıçdaroğlu'nun açıklaması tam bir talihsizliktir. Türkiye'de siyaset yapmanın bütün yolları açıkken, söylediğinin gerçekleşmesi halinde kan akıtmakla tehdit de bulunması kabul edilemez. Bir parti genel başkanı yaptırım olarak tehdit, kan dökme ve çatışmadan söz ettiği anda siyasi parti lideri olmaktan çıkar, terör örgütünün başı haline dönüşür. Bu nedenle Kılıçdaroğlu'na 'Sen ana muhalefet partisi lideri misin, terör örgütü başı mısın' diye soruyorum. Kılıçdaroğlu insanları şiddete tahrik ve teşvik ediyor.
REŞAT PETEK KİMDİR?
1955 Burdur doğumlu olan Reşat Petek Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu. Çeşitli illerde savcılık görevinde bulunan Petek, Yozgat Cumhuriyet Başsavcılığı görevinde bulundu. Cumhuriyet Savcısı görevinden kendi isteğiyle 1999 yılında görevinden ayrılan Reşat Petek, 2015 yılı itibariyle AK Parti Milletvekili, Anayasa Komisyonu Başkanvekili ve AK Parti Grup Disiplin Kurulu Başkanıdır. Evli ve üç çocuk babasıdır.