Parlamenter sistemin milletin iradesinin yönetime yansımasını engellemek ve bürokrasiyi korumak için var olduğunu ifade eden AK Parti eski milletvekili Prof. Dr. Mazhar Bağlı, "Bu sistemi kuranların niyetinde bürokrasiyi korumak vardı. Bu sistem bürokrasiye mahku00fbmdur. Bundan kurtulmanın da tek yolu başkanlık sistemini getirmektir" dedi.
ÖZLEM DOĞAN
'Türkiye denetimden uzak olmayacak'
"Parlamenter sistemin en önemli zayıflığı güven ve istikrar ortamını tehdit etmesidir. Biz tek başımıza iktidar olmanın avantajını kullanarak güven ve istikrar ortamını ülkemizde tesis ettik. Bu başkanlık sistemi ile Türkiye hiçbir zaman denetimden uzak olmayacaktır. Parlamento iyi olacaktır. Ve bu parlamento başkanı da yönetimini de yine denetleyecektir. Başkanlığa talip olan kişide önünde 5 yıllık bir süre olduğunu biliyor ve tüm planı ve programını da ona göre yaparak ekibini de buna göre koyuyor. Türkiye'nin 12 yılda 3 kat büyümesi cumhuriyetin tamamında yapılanların kat be kat üstünde biz hizmetin ortaya koyulması bu güven istikrarı kanıtlar niteliktedir." Cumhurbaşkanı Erdoğan 18 Nisan 2015'te yaptığı konuşmada, sistem değişikliğine karşı duran ya da şüpheyle yaklaşanlara Türkiye'nin hiçbir zaman denetimden uzak olmayacağını ifade ederek konuşmalarıyla güvence verdi.
Başkanlık sistemiyle yönetilen bazı ülkelerin gayri safi milli hasılası:
ABD: 14.526 trilyon dolar
Arjantin: 516.951milyon dolar
Brezilya: 1.552.542 milyon dolar
Endonezya: 863.654 milyon dolar
Güney Kore: 1.099.066 milyon dolar
İran: 560.348 milyon dolar
Meksika: 1.064.889 milyon dolar
Şili: 186.733 milyon dolar
Başkanlık sistemiyle yönetilen bazı ülkelerin kişi başına düşen gayri safi milli hasılası:
ABD: 48,147 dolar
Arjantin: 10,640 dolar
Brezilya: 12,917 dolar
Endonezya: 3,469 dolar
Güney Kore: 23,749 dolar
İran: 6,260 dolar
Meksika: 10,803 dolar
Şili: 13,970 dolar
BAŞKANLIK SİSTEMİNDE PARLAMENTO
Başkanlık sisteminde parlamento daha etkin olmakla birlikte parlamento kanun ve bütçe gibi çok önemli yetkiyle donatılmıştır. Parlamento bu yetkilerle başkanı kendine bağlamakta ve parlamento ile uyumlu olmasını sağmaktadır. Bu sistemde başkan ve bakanlar parlamento çalışmalarına katılamazlar. Parlamenter sistemlerde kanun yapma yetkisi parlamentoya aitti fakat kanun yapımında yürütmenin yani başkanın ağırlığı daha çoktur. Ayrıca başkanlık sisteminde milletvekilleri bakan olamaz. Bu da parlamentoları daha etkili hale getirir.
BAŞKANLIK SİSTEMİNDE YASA
Başkanlık sisteminin, eleştirilen diğer hükümet sistemlerinden ayrılmasını sağlayan temel nokta; başkanın doğrudan doğruya halk tarafından seçilmesi, görev süresinin sabit olması ve söz konusu bu yürütme organının tek bir kişiden oluşmasıdır. Parlamenter sistemde güçler ayrılığının kesin çizgileri yokken ve kabine hükümetine dayanırken başkanlık sistemi kuvvetlerin birbirinden kesin olarak ayrılması ve kongre komite sistemi ile tanınmaktadır. Yürütme kolu, yasama kolundan fiziksel olarak ayrıdır. Güçler arasındaki ayrım gerçek iken yani her bir kolun veto gücü varken yasanın geçmesi için de bir işbirliği gerekir. Bu tarz bir hükümet sisteminde Kongre'nin iki kanadındaki komiteler yasama sürecine hakimdir.
AK Parti eski milletvekili Prof. Dr. Mazhar Bağlı'yla Başkanlık sistemi üzerine:
Türkiye'de yıllardır uygulanan parlamenter sistem tıkandı mı?
Parlamenter sistem, Türkiye'nin sorunlarını çözecek yolları açık tutamıyor. Var olan sistem ancak partilerin ve kişilerin gayreti ile devam edebilmektedir.
SORUNLARI BÜYÜTEN SİSTEM
Parlamenter sistemin dezavantajları nelerdir?
Parlamenter sistemin en büyük açmazı lokal sorunları merkeze taşımasıdır. Çözmek için merkeze taşınan sorunlar aslında giderek büyümekte ve çözümsüzlüğe mahku00fbm olmaktadırlar. Son derece dar bir sosyolojik kompartımanın sorunlarını büyüten bir sistemdir parlamenter sistem.
Başkanlık sistemi hangi ülkelerde nasıl uygulanıyor?
İki tür başkanlık sisteminden söz edilebilir. Başkanlık ve yarı başkanlık. Bazı özgün modellerden söz edilebilir ki en önemlisi Amerikan tipidir. Bugün, demokrasi ile yönetilen ülkelerin neredeyse yarısında başkanlık sistemi vardır. Meksika, Arjantin, Bolivya, Brezilya, Kosta Rika, Güney Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Dominik Cumhuriyeti, Endonezya, Kenya, Meksika, Nijerya, Filipinler, Sudan, Uruguay, Venezuela gibi ülkelerde başkanlık sistemi var ve her birisinin kendine özgü özelliklerinin olduğu söylenebilir. Zaten başkanlık sisteminin en çarpıcı yönü bana göre var olan sosyolojiye uygun bir hal almasıdır.
İDAREDE ÇOK BAŞLILIK SONA ERER
Başkanlık sisteminin ülke yönetiminde sağladığı kolaylıklar nelerdir?
İdarenin çok başlılığı giderilir, bürokrasinin egemenliği büyük oranda kırılır.
Başkanlık sistemi ülke yönetimini çıkmaza sokan koalisyonlar devrini bitirecek bir çözüm olarak da görülebilir mi?
Başkanlık sistemi seçim öncesi koalisyonlara zorlar ve böylece de seçim sonrası hükümet krizlerini büyük oranda önlemiş olur.
ADALETE DAYANMAYAN PARLAMENTER SİSTEM GADDARDIR
Başkanlık sistemi iddia edildiği gibi diktatörlük ya da tek adamlık mıdır?
Esasında herhangi bir yönetimin dikta olup olmaması sistem ile ilgili bir konu değildir. Dayandığı temel prensiplerle ilgilidir. Adalete dayanmayan bir parlamenter sistem tabi ki gaddardır. Tek adamlık-diktatörlük gibi idari bozulmalar adalet ve hukuk ile ilgili konulardır.
Geçmişten günümüze ele alırsak Türkiye başkanlık sistemine yabancı mı?
Hayır bence yabancı değil. Bizim ülkemizde zaten millet lideri başkan olarak görür. Mesela kimse Özal'ın kaçıncı hükümeti kurduğunu hatırlamaz.
Muhalefet başkanlık sistemine neden bu kadar karşı?
Muhalefet, mevcut siyasi hareketin kadim sorunları çözüp bu ülkenin siyasetinde sahici bir aktör olarak var olmasını istemiyor.
AÇMAZDAN KURTULMALIYIZ
Türkiye'nin başkanlık sistemine geçmesi konusunda ne düşünüyorsunuz? Başkanlık, Türkiye'ye neler kazandırır?
Bana göre bugün var olan parlamenter sistem özde iki niyet üzerine inşa edilmişti. Birisi milletin iradesinin yönetime yansımasını engellemek, diğeri de bürokrasiyi korumaktır. Her ne kadar millet iradesi üzerinde inşa edildiği söylense de biliyoruz ki esas amacı milletin iradesinin "olduğu gibi yönetime yansıması"nı engelleyen tampon mekanizmalara sahiptir. Diğeri de bu sistemi kuranların niyetinde bürokrasiyi korumak vardı. Bu sistem bürokrasiye mahku00fbmdur. Her iki açmazdan kurtulmadan sorunlarımızı çözemeyiz. Bunlardan kurtulmanın da tek yolu hükümet etme biçimini değiştirmektir, başkanlık sistemini getirmektir.