Bangladeş'te halk ayaklanması: Muciburrrahman'ın heykelini yıktılar

Bangladeş'te öğrenci liderlerinin hükümete karşı sivil itaatsizlik çağrısı yapmasının ardından, binlerce kişi Başbakan Şeyh Hasina'nın istifasını talep etmek için sokaklara döküldü.

Ülke genelinde protestocularla güvenlik güçleri arasında çatışmalar yaşandı ve bu şiddet olayları sonucunda, artan baskıya daha fazla dayanamayan Başbakan Şeyh Hasina istifa etti.

Başbakan Hasina, kız kardeşiyle birlikte askeri bir helikopterle ülkeyi terk ederek Hindistan'a sığındı.

Göstericiler, başbakanlık binasına girerek burayı yağmaladılar. Polisin protestocuları dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve plastik mermi kullandığı olaylarda, ölü sayısı 99'a yükseldi. Ülkede tansiyon hala düşmedi.

Göstericilerin öfkesi devlet kurumlarına ve Şeyh Hasina'nın ailesine de yöneldi. Bu öfkenin simgesi olarak, Hasina’nın babası ve Bangladeş'in kurucu Cumhurbaşkanı Muciburrahman'ın başkent Dakka'daki dev heykeli yıkıldı. O anlara ait görüntüler sosyal medyada geniş yankı buldu.

Şeyh Hasina bir zamanlar Bangladeş'i askeri yönetimden kurtarmaya yardım etmişti, ancak uzun iktidarı Pazartesi günü protestocuların Dakka'daki sarayını basmasıyla bir anda sona erdi.

İktidarda üst üste geçirdiği 15 yıla ekonomik bir yeniden doğuşun yanı sıra siyasi muhaliflerin kitlesel olarak tutuklanması ve güvenlik güçlerine yönelik insan hakları yaptırımları damgasını vurmuştu.

Protestolar Temmuz ayında üniversite öğrencilerinin kamu hizmeti kotalarına karşı başlattığı gösterilerle patlak veri ancak kısa sürede ölümcül olaylara ve istifa taleplerine dönüştü.

Geçen ay polis ve hükümet yanlısı öğrenci gruplarının göstericilere yönelik saldırıları da uluslararası kınamaya yol açmıştı.

76 yaşındaki otokrat Hasina Ocak ayında beşinci dönem başbakanlık koltuğuna oturdu ancak muhalefet ne özgür ne de adil olduğunu söylediği seçimleri boykot etti.

Eleştirmenler, Hasina hükümetini muhalif aktivistlerin öldürülmesi de dahil olmak üzere bir dizi hak ihlali ile suçladı.

Bangladeş'i "bağımsızlığa" götüren bir devrimcinin kızı olan Hasina, bir zamanlar ABD'li devlet adamı Henry Kissinger'ın "iflah olmaz bir vaka" olarak nitelendirdiği ülkede baş döndürücü bir ekonomik büyümeye öncülük etti.

Geçen yıl tüm Bangladeş'i "müreffeh ve gelişmiş bir ülke" haline getirme sözü verdi ancak hükümet rakamlarına göre yaklaşık 18 milyon genç Bangladeşli işsiz.

Hasina 27 yaşındaydı ve darbeci subaylar 1975 yılında babası, başbakan Şeyh Mucibur Rahman, annesi ve üç erkek kardeşini öldürdüğünde yurtdışına gidiyordu.

Altı yıl sonra babasının Avami Ligi partisinin başına geçmek için ülkesine dönen Hasina, uzun süreli ev hapsini de içeren on yıllık bir siyasi mücadele başlattı.

Hasina, 1990 yılında askeri diktatör Hüseyin Muhammed Erşad'ın devrilmesine yardımcı olmak için Halide Ziya'nın Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) ile güçlerini birleştirdi.

Ancak kısa süre sonra araları açıldı ve sonrasında yaşanan rekabet modern Bangladeş siyasetine damgasını vurdu.

Hasina ilk kez 1996 yılında başbakanlık yaptı ancak beş yıl sonra Ziya'ya karşı kaybetti.

İkili 2007 yılında ordu destekli bir hükümet tarafından gerçekleştirilen darbenin ardından yolsuzluk suçlamasıyla hapse atıldı.

Haklarındaki suçlamalar düşürüldü ve ertesi yıl Hasina'nın ezici bir çoğunlukla kazandığı bir seçime girdiler. Hasina o zamandan beri iktidardaydı.

78 yaşındaki Ziya'nın sağlık durumu kötü ve 2018'de yolsuzluk suçlamasıyla 17 yıl hapis cezasına çarptırılmasının ardından hastaneye kaldırıldı, üst düzey BNP liderleri de parmaklıklar ardında.

Destekçileri Hasina'yı Bangladeş'i, büyük ölçüde hazır giyim ihracat endüstrisine güç veren çoğunlukla kadın fabrika işgücünün desteğiyle ekonomik bir patlamaya yönelttiği için takdir ediyor.

1971'de Pakistan'dan bağımsızlığını kazandığında dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olan Bangladeş, 2009'dan bu yana her yıl ortalama yüzde altıdan fazla büyüdü.

Yoksulluk azaldı ve 170 milyon nüfusunun yüzde 95'inden fazlasının elektriğe erişimi var ve kişi başına milli gelir 2021'de Hindistan'ı geride bıraktı.

Ancak hükümetinin muhalefete karşı hoşgörüsüzlüğü ülke içinde kızgınlığa ve endişeye yol açmıştı.

Beş üst düzey dini figür ve üst düzey bir muhalefet figürü, 1971'deki “bağımsızlık savaşı" sırasında işlendiği öne sürülen "insanlığa karşı suçlar" nedeniyle mahkum edilmelerinin ardından geçtiğimiz on yıl içinde idam edildi.

Davalar kitlesel protestoları ve ölümcül çatışmaları tetikledi.

Muhalifleri bu davaları bir saçmalık ve muhalefeti susturmaya yönelik siyasi amaçlı bir girişim olarak nitelendirdi.

Amerika Birleşik Devletleri 2021 yılında Bangladeş güvenlik güçlerinin özel bir birimine ve yedi üst düzey subayına yaygın insan hakları ihlalleri suçlamasıyla yaptırım uygulamıştı.

Hasina, artan protestolar karşısında ülkesi için çalıştığı konusunda ısrar etmiş ve geçen ay günlerce süren ölümcül olaylar sırasında Dakka'nın hasar gören bölgelerini geçmişti.

Gazetecilere "15 yıl boyunca bu ülkeyi ben inşa ettim” dedi ve ekledi: "İnsanlar için ne yapmadım ki?"