At eşek katır eti ve sütü caiz midir?

Dinimize göre dert mezhepte de süt, etin hükmüne tâbidir. Peki at, eşek ve katır eti ve sütü caiz midir? At eti dört mezhebe göre de helaldir. Eşek sütü konusunda farklı görüşler vardır. İşte At, eşek, katır eti ve sütü tüketilmesine ilişkin bilinmesi gerekenler...

EŞEK SÜTÜ HARAM MI?

SDÜ İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Talip Türcan, sağlık açısından yararlı olduğu düşüncesiyle son günlerde talep gören eşek sütünün İslami yönden haram olduğunu açıkladı. Evcil eşeklerin etinin yenilmesinin Hz. Muhammed tarafından haram olduğunun bildirildiğini kaydeden Prof. Dr. Türcan, "Fıkıhta bir kural vardır, hayvanların sütleri, etlerine tabidir. Etlerinin hükmü ne ise sütlerinin hükmü de odur. Ehil eşeklerin yenilmesi haram olunca, sütlerinin içilmesi de haram olmaktadır. Dolayısıyla eşek sütü içmek haramdır" dedi.

Hanefi, Maliki, Şafii ve Hanbeli mezheplerine göre eşek etinin yenilmesinin ve sütünün içilmesinin haram olduğunu anlatan Prof. Dr. Türcan, "Fıkıhta çok azınlık bir görüşe göre evcil eşeklerin etinin yenilmesi mekruhtur. Sütlerinin tüketilmesi de mekruhtur. Fakat bu asıl görüş değildir, çoğunluğun görüşü değildir. Kabul edilen görüş ise ehil eşek etlerinin yenilmesinin ve sütlerinin içilmesi haram olduğudur"diye konuştu.

ZARURİ HALLERDE İÇİLEBİLİR

Eşek sütünün bir hastalığın tedavisinde kullanılma zarureti varsa ancak o zaman içilmesinde bir sakınca bulunmadığına değinen Prof. Dr. Türcan, şöyle dedi: "Bir doktor hastasına 'Sen mutlaka eşek sütü içmelisin, hastalığın ancak ona bağlıdır' derse eşek sütü içebilir. Eşek sütünün alternatifleri varsa, ilaçla tedavisi varsa içilmesi caiz olmaz. Ben, eşek sütünü de zaruret olarak görmüyorum. Ancak tedavi bakımından kullanılması zorunlu ise o zaman eşek sütü içilebilir. Aksi halde haramdır."

At eti, dört mezhepte genel kabul gören görüşe göre helâldir; Ebû Hanîfe’ye göre ise tahrîmen mekruhtur. Hanefî literatüründen zâhirü’r-rivâye eserlerinde “mek-ruh”, Hasan b. Ziyâd rivayetinde “haram” nitelemesi geçmekte ise de, asıl belirtilmek istenen husus bunu yemenin helâl olmadığıdır. İmâmeyn ise (Ebû Yûsuf ve Muhammed) at eti yemeyi mekruh saymamışlardır. Fakat bazı Hanefî bilginlerin görüşü doğrultusunda olmak üzere Hanefî mezhebinde tenzîhen mekruh görüşü yaygındır. Mâlikî mezhebi içinde de at eti yemeyi haram görenler ve tenzîhen mekruh sayanlar vardır. Evcil eşek eti konusunda dört mezhepçe genellikle kabul edilen hüküm, ehlî merkeplerin etinin haram olduğu yönündedir. Mâlikî bilginlerin bir kısmı bunu tenzîhen mekruh saymış, bazı sahâbîlerden ve Hanefî bilgin Bişr el-Merisî’den ehlî eşek etinin helâl olduğu görüşü nakledilmiştir. Katır ve benzerlerinin etine gelince, iki ayrı türden hayvanın birleşmesi ile meydana gelen hayvanın konusunda üç durum söz konusudur: a) Her iki tür, eti helâl olanlardan ise, bunlardan meydana gelen hayvanın eti de helâldir. b) Her iki tür, eti haram olanlardan ise, bunlardan meydana gelen hayvanın eti de haramdır. c) Biri eti helâl olanlardan diğeri haram olanlardan ise, Hanefî ve Mâlikîler’e göre hükümde ananın türü esas alınır; Şâfiî ve Hanbelîler’e göre helâl olmayan taraf esas alınır. Buna göre dört mezhepte de anası eşek olan katırın haram olduğu görüşü yaygındır. Anası at ise, Ebû Hanîfe’ye göre mekruhtur; Ebû Yûsuf ve Muhammed’e göre mekruh değildir. Ayrıca, anasının at veya eşek olması hususunda ayırım gözetmeden başka delillere dayanarak katır etinin mekruh olduğunu savunan bir görüş de vardır. Hayvanların yumurtası ve sütü genellikle etlerinin hükmüne bağlanmıştır; ancak bazı ayrıntılar vardır. Buna göre, etinin yenmesi câiz olan bir hayvandan ister canlı iken ister dinî usulüne göre boğazlandıktan sonra (ya da balık gibi boğazlamaya gerek olmayan hayvanlardan ölü halinde) çıkan yumurtanın yenmesi -bozulmuş olmadıkça- câizdir; bu hususta İslâm bilginleri fikir birliği içindedir. Etinin yenmesi câiz olan, fakat dinî usulüne göre boğazlanmadan ölmüş bir hayvandan çıkan yumurta sertleşmişse yenebilir, aksi halde yenmez. Etinin yenmesi câiz olmayan hayvanın yumurtasına gelince, Hanefîler’e ve Hanbelîler’e göre bunun yenmesi câiz değildir. Şâfiîler’e göre -domuz, köpek ve bunlardan doğmuş hayvanlar hariç- canlı halinde iken bütün hayvanlar temiz olduğundan, eti yenmeyen hayvanların da canlı iken yaptıkları yumurta temizdir ve yenebilir. Mâlikî fakihleri de yumurtlayan hayvanlarda eti yenen ve yenmeyen ayırımı yapmayıp, zararlı değilse bunların yumurtalarının yenebileceği görüşündedir. Süt, dört mezhebe göre etin hükmüne tâbidir. İnsan eti, saygınlığına binaen haram kılınmıştır. Ancak sütü haram değildir. Ebû Hanîfe’den at etinin haram veya mekruh olduğuna dair nakledilen görüşü esas alan bazı bilginler sütünü de haram veya mekruh olarak nitelendirmişlerse de, mezhepte sahih kabul edilen görüşe göre atın sütü mubahtır, çünkü eti pis olduğu için değil cihad aracı olduğu için yasaklanmıştır.

(bk. İbn Mâce, Zebâih, 12; Ebû Dâvud, At'ime, 25; Nesâî, Sayd, 30; A. b. Hanbel, VI, 346; İbn Âbidîn Terc., XV, 234, 235, XVI 70, 71; ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l-İslâmî ve Edilletühû, I,144, 145; Diyanet İslam ilmihali, Eti Yenen ve Yenmeyen Hayvanlar Bölümü).