MİLLİ Eğitim Bakanlığı (MEB) yıllardan beri özel eğitim öğrencileri ile ilgili çok önemli hizmetler sunuyor. Özel eğitim uygulama okulları ve özel eğitim meslek okulları kendi alanlarında önemli bir boşluğu dolduruyor. Bilim ve Sanat Merkezlerinde (BİLSEM) ise yaklaşık 63 bin özel yetenekli öğrenci ilave eğitimler alıyor ve projeler geliştiriyor. BİLSEM’ler patent, faydalı model, tasarım ve marka geliştirmek için yoğun çalışıyor. Diğer taraftan Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM) sadece öğrencilere değil, ayrıca vatandaşlarımıza da çok önemli rehberlik hizmetleri sunuyor. MEB, bu alanda hizmetlerinin kapasitesini sürekli artıyor. Biz de Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri kapsamında yapılan bu çalışmaları ve 2019 yılında gerçekleştirilen faaliyetleri değerlendirmek için MEB Bakan Yardımcısı Mahmut Özer ile görüştük.
Soru: Rehberlik araştırma merkezlerinden (RAM) sadece öğrencilerimiz değil aynı zamanda her yaştan vatandaşlarımız da yararlanıyor. Öğrenciler ve vatandaşlar hangi amaçlarla bu merkezlere başvuru yapabiliyor? RAM’ların çalışmaları hakkında bilgi verebilir misiniz?
Cevap: RAM’lar Bakanlığa bağlı okul ve kurumlarımızda rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi, geliştirilmesi, öğrencilerin yetenek ve ilgilerine göre girebilecekleri üst öğretim kurumlarına yönlendirilmesi, özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin tanılanması ve eğitim tedbirlerinin alınması işlemlerini yürüten çok önemli birimler. Özel eğitim ihtiyacı olan çocuklarımız için kaynaştırma uygulamaları, genel ve özel eğitim uygulamalarının da buluşma noktasını oluşturuyor. Bu süreci RAM’ların etkin bir şekilde yürüten RAM’lar bu fonksiyonlarının ötesinde ayrıca sorumlu oldukları bölgelerdeki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine ilişkin çalışmalarla bölgelerindeki rehber öğretmenlere ve okullara da destek hizmeti sunmaktadır. Tüm bunların yanında RAM’lar yıl boyunca görev alanındaki konularla ilgili öğretmenlere, ailelere, öğrencilere ve yöneticilere eğitim faaliyetleri ile seminer, konferans, atölye çalışmaları, panel, kurs, vb. çalışmalar da yürütmektedir.
Soru: Yani hem rehberlik hizmeti hem de özel eğitime yönelik hizmetler sunuluyor.
Cevap: RAM’lar hizmetlerini rehberlik hizmetleri ve özel eğitim hizmetleri olmak üzere iki bölüm düzeyinde yerine getiriyor. Rehberlik hizmetleri kapsamında okulların rehberlik servislerinden, çeşitli kurum ve kuruluşlardan yönlendirilen ya da bireysel olarak merkeze başvuran bireylere gerekli psikolojik destek ve rehberlik hizmetleri sunuluyor. Özel eğitim hizmetleri kapsamında ise özel eğitime ihtiyacı olan bireylere ilişkin eğitsel değerlendirme ve tanılama, yönlendirme, aileyi bilgilendirme ve izleme çalışmaları yürütülmektedir.
500 bin bireye değerlendirme ve tanılama hizmeti
Soru: 2019 yılında ne kadar tanılama hizmeti sunuldu?
Cevap: 2019 yılında eğitsel değerlendirme ve tanılama süreçlerinde farklı ölçme araçları kullanılarak 156 bin 526 bireye test uygulandı. Ayrıca, 242 rehberlik ve araştırma merkezinde 1 Eylül 2018 ve 1 Eylül 2019 tarihleri arasında 546 bin 662 bireye eğitsel değerlendirme ve tanılama hizmeti sunuldu.
Soru: RAM’ların fonksiyonlarına bakıldığında oldukça geniş bir alanda hizmet sunuyor. RAM’ların ülkemizde sayısı ne kadar? Ne kadar personel hizmeti veriyor?
Cevap: Tüm illerimizde en az bir rehberlik araştırma merkezi var. Ülkemizin 242 farklı noktasında il ve ilçelerde etkin olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Rehberlik ve araştırma merkezlerinde halen 435 yönetici, 1.251 özel eğitim öğretmeni ve 1.853 rehberlik öğretmeni olmak üzere toplamda 3.539 personel görev yapıyor.
RAM’larda 200 bin öğrenciye bireysel görüşme imkânı
Soru: 2019 yılında RAM’larda öğrenci ve velilere yönelik sunulan hizmetler hakkında bilgi verebilir misiniz?
Cevap: RAM’larda 2019 yılında talebe göre yaklaşık 200 bin öğrenci ile bireysel görüşme gerçekleştirilmiştir. Ayrıca 2019 yılında hem uygulama yapmak amacıyla hem de rehberlik hizmetleri kapsamında danışmanlık hizmetlerini yerine getirmek amacıyla toplam 17 bin 828 kurum ziyareti gerçekleştirilmiştir. Benzer şekilde 2019 yılında bölgelerindeki ihtiyaçlar ve eğitim kurumlarından gelen talepler doğrultusunda öğrenci, veli, okul yöneticileri ile öğretmenlere yönelik 8 bin 607 seminer, konferans, panel ve kurs düzenlemiştir. Ayrıca RAM’lar tarafından sorumluluk bölgesindeki ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak 212 farklı proje faaliyeti gerçekleştirilmiştir.
Tüm Sınıf Seviyelerinde Rehberlik Hizmeti
Soru: Ana sınıfından 12.sınıfa kadar tüm sınıf seviyelerinde sınıf rehberlik programları hazırladınız. Burada öncekine göre ne gibi değişiklikler var?
Cevap: Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğümüzün akademisyenlerimizle birlikte yaklaşık bir yıldır üzerinde çalıştığı bir proje. Proje kapsamında geliştirilen programlarda rehberlik üç alanda yoğunlaşıyor: akademik gelişim, kariyer gelişimi ve sosyal duygusal gelişim. Yani rehberlik hizmetlerine daha bütüncül bakan bir yaklaşıma sahip. Geliştirilen programlar kapsamında tüm sınıf seviyelerinde öğrencilerimize sadece akademik gelişimlerinde değil aynı zamanda bireysel gelişimlerinde, sosyal ve duygusal gelişimlerinde de destek sağlamış olacağız. Tüm seviyelerde kazanımlar ve etkinlikler belirlendi. İlk defa bu kapsamda bir rehberlik hizmetini 2020-2021 eğitim-öğretim yılı itibariyle uygulamaya koyacağız.
Özel Eğitim Uygulama Okullarında Velilere Kurs Desteği
Soru: Özel eğitim uygulama okullarında velilere yönelik kurs açma projesi başlattınız. Veliler kurslara ilgi gösterdiler mi?
Cevap: Özel eğitim uygulama okullarımızda orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler ile otizm spektrum bozukluğu olan bireyler için eğitim veriliyor. Ülkemizde 923 adet özel eğitim uygulama okulumuz var. Bu okullarda yaklaşık 30 bin öğrenci eğitim alıyor. Bu okullarımızda eğitim gören öğrencilerimizin velileri genellikle okullarımızda bekliyorlar. Bakanlık olarak velilerimize destek olmak için bu okullarımızın tamamında halk eğitim merkezlerimiz tarafından kurslar açmaya başladık. Velilerimizin bu okullarda bekleme sürelerini hem daha nitelikli hale getirmeye hem de velilerimizin hayat boyu öğrenme kapsamında becerilerini artırmaya çalışıyoruz. 923 özel eğitim uygulama okulunda yöneticilerimiz velilerimizle görüşerek kurs taleplerini aldılar. Ve talepler doğrultusunda bu okullarımızda halk eğitim merkezlerimiz tarafından velilerimize yönelik kurslar düzenlenmeye başlandı. Kısa sürede kurslara yoğun talep oldu. Bu kapsamda 68 ilde 141 okulda 226 kurs açıldı ve bu kurslara 3110 veli katıldı. Velilerimiz uygulamadan oldukça memnunlar. Bu konuda talepler de giderek artıyor. İmkânlar ölçüsünde 923 okulumuzun tamamında velilerimize yönelik en az bir kurs açabilmeyi hedefliyoruz.
Taşımalı Eğitimde Ücretsiz Öğle Yemeği
Soru: Taşımalı eğitimde öğrenciler ücretsiz öğle yemeği yiyebilmelerine rağmen taşıma kapsamındaki okullarda açılmış olan özel eğitim sınıflarına devam eden özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler kapsam dışında tutulmuş olmasından dolayı yemek hizmetinden yararlanamamaktaydılar. Bu büyük mağduriyet oluşturuyordu. Bu konuda bir düzeltmeye gidecek misiniz?
Cevap: İfade ettiğiniz gibi söz konusu uygulama özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin mağduriyet yaşamalarına sebep olmaktaydı. Bu mağduriyeti gidermek için gerekli düzenlemeyi Bakanlık olarak yaptık. 18 Ocak 2020 tarih ve 31012 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Taşıma Yoluyla Eğitime Erişim Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile uzun zamandır yaşanan yaklaşık 10 bin özel eğitime ihtiyacı olan öğrencinin mağduriyeti giderilmiş oldu. Artık taşıma kapsamındaki özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerimiz de öğle yemeklerini ücretsiz yiyebiliyorlar.
81 İlde Özel Eğitim Meslek Okulu
Soru: Özel eğitim hizmetleri ile ilgili yeni yaklaşımınıza baktığımızda hizmetlerinizin 81 ilde erişilebilirliğini artırmaya çalıştığınız görülüyor. Örneğin özel eğitim meslek okullarına yönelik bu yaklaşımı hayata geçirdiniz.
Cevap: Evet. Özel eğitim alanında sunduğumuzun kalitesini sürekli artırmaya çalışıyoruz. Örneğin özel eğitim meslek okullarının altyapılarını güçlendirmek amacıyla uyguladığımız Özel Eğitimi İyileştirme Projesi kapsamında şu ana kadar 443 meslek edinme atölyesinin yapımı tamamlandı, fiziki alt yapıları iyileştirildi, donanım ve materyal eksiklikleri giderildi. Bu proje haricinde yine bu okullarımızda yeni atölyelerin kurulabilmesi için ciddi destek sağladık. Diğer taraftan bu hizmetlerimize vatandaşlarımızın erişilebilirliğini artırmaya çalışıyoruz. Bu nedenle 81 ilde en az bir birimle hizmetimizi sunmaya özen gösteriyoruz. Görme veya hafif düzeyde zihinsel yetersizliği bulunan özel eğitim öğrencilerimize mesleki eğitim hizmeti sunan özel eğitim meslek okullarımızda da aynı yaklaşımı 2019 yılında uygulamaya soktuk.
71 ilde bulunan 151 özel eğitim meslek okulunda toplam 12.620 öğrenci eğitim görmekte ve 2.251 öğretmen görev yapmaktaydı. Özel eğitim meslek okulu olmayan 10 ilde (Ardahan, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkâri, Iğdır, Kars, Mardin, Şırnak ve Tunceli) bu okulları 2019 yılı sonu itibari ile açtık. Dolayısıyla 2020 Ocak ayı itibariyle her ilde en az bir özel eğitim meslek okulu hizmet vermeye başladı. Özel eğitim meslek okulu sayısı da 161’e çıkmış oldu. 2020 yılında artık özellikle büyükşehirlerde özel eğitim meslek okullarının sayısını artırmaya çalışacağız.
Özel Eğitim Öğrencilerinin Mesleki Eğitim Yoluyla İstihdamı Artırılıyor
Soru: Bu okullardan mezun olanların istihdam durumu nasıl?
Cevap: Maalesef istediğimiz düzeyde değil. Şu anda bu okullarımızda eğitim alan öğrencilerimizin staj yapabilmeleri ve mezun olduklarında istihdama katılımının artırılmasına yönelik çalışmalara ağırlık verdik. Mesleki ve teknik eğitimde sektörlerle kurduğumuz güçlü işbirlikleri gibi özel eğitim meslek okulları ile ilgili de sektörlerle güçlü işbirlikleri kurmak için yoğun çalışıyoruz. Ayrıca işverenleri özel eğitim mezunlarını istihdama teşvik edecek mekanizmalara ağırlık veriyoruz. Çalışmalar devam ediyor. Bu konuda önemli bir açılım yapabileceğimize inanıyorum.
81 İlde Yeni Standartlarda Özel Eğitim Destek Eğitim Odası Kuruldu
Soru: Okullarda, kaynaştırma veya bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları kapsamında akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için ayrıca destek eğitimi vermek üzere okullarda özel araç ve gereçler ile eğitim materyalleri ile donatılmış destek eğitim odaları oluşturuyorsunuz. Bu konuda da önemli bir adım attınız. Ve yeni satandartlarda oluşturulan destek eğitim oda sayısını 81 ile yaygınlaştırdınız. Bu konuda bilgi verebilir misiniz?
Cevap: Bakanlığımız özel eğitime yönelik destek eğitim odalarının aynı standartta olabilmesi için bir çalışma yapmış ve 2016 yılında uygulamaya koymuştu. Bu kapsamda 33 ilde yeni standartta 79 destek eğitim odası oluşturulmuştu. İlk olarak bunları 81 ile yaygınlaştırmayı ve tüm illerimizde standart en az bir destek eğitim odası oluşturmayı hedefledik ve 2019 yılında 81 ili kapsayacak şekilde sayısı 200’e çıkarttık. İkinci adım olarak da özellikle büyükşehirlerde destek eğitim odalarının sayısını artırmaya çalıştık. 200 ilave destek eğitim odası daha yaptık. Örneğin, İstanbul’daki yeni standartta destek eğitim oda sayısı 6’dan 35’e; Ankara’daki 10’dan 25’e; İzmir’de 15’e, Antalya’da 1’den 10’a; Gaziantep’de 2’den 10’a; Konya’da 4’den 10’a; Mersin’de 5’den 10’a; Bursa’da 4’den 12’ye; Kocaeli’nde 10’a çıktı. 2019 yılında 321 yeni destek eğitim odası yaptık. Artık 81 ilimizde yeni standartlara göre kurulmuş toplam 400 özel eğitim destek odası özel öğrencilerimiz tarafından kullanılıyor.
81 İlde Özel Eğitim Anaokulu
Soru: Özel eğitim çocuklarımız için anaokulu ve anasınıfı hizmeti de sunuyorsunuz. Bu okullar tüm illerimizde var mı?
Cevap: Bakanlık olarak özel eğitimde sunduğumuz hizmetin kalitesi kadar erişilebilirliği de büyük önem arz ediyor. Dolayısıyla tüm diğer hizmetlerimizde olduğu gibi bir taraftan verdiğimiz hizmetin kalitesini artırırken diğer taraftan bu hizmetlerimize 81 ilimizde vatandaşlarımızın kolayca erişebilmesini hedefliyoruz. Şu anda sadece 28 ilimizde özel eğitim anaokulu bulunuyor. 2020 yılında 81 ilin tamamında en az bir özel eğitim anaokulunun olmasını hedefliyoruz. Bu amaçla halen sadece 28 ilimizde hizmet veren özel eğitim anaokulu hizmetini 2020 yılın ilk altı ayında 30 ilave anaokulu hizmete sokarak 58 ile çıkartacağız. 2020 yılsonu itibari ile de 81 ilimizde özel eğitim anaokulunu hizmete alacağız. Diğer taraftan, 76 ilde hizmet veren 354 özel eğitim anasınıfı uygulamasını da Mart ayı itibari ile 81 ile çıkartacağız. Sonuç olarak özel eğitim anaokulu ve özel eğitim anasınıfı olmayan ilimiz kalmamış olacak. Bir sonraki adım olarak da özellikle büyükşehirlerimize ağırlık vererek buralardaki özel eğitim anaokulu sayısını artıracağız.